عصمت امام در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = عصمت امام | عنوان مدخل = عصمت امام | مداخل مرتبط = عصمت امام در قرآن - عصمت امام در حدیث - عصمت امام در کلام اسلامی - عصمت امام در تاریخ اسلامی - عصمت امام در معارف و سیره امام حسن - عصمت امام در معارف و سیره حس...» ایجاد کرد) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
(←پانویس) |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مصادیق عصمت]] | |||
نسخهٔ ۱۳ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۲۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عصمت امام است. عصمت امام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عصمت امام در قرآن - عصمت امام در حدیث - عصمت امام در کلام اسلامی - عصمت امام در تاریخ اسلامی - عصمت امام در معارف و سیره امام حسن - عصمت امام در معارف و سیره حسینی - عصمت امام در معارف و سیره سجادی - عصمت امام در معارف و سیره امام باقر - عصمت امام در معارف و سیره امام صادق - عصمت امام در معارف و سیره امام کاظم - عصمت امام در معارف و سیره رضوی - عصمت امام در معارف مهدویت - عصمت امام در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
بارها پیشوایان دین بر عصمت امام تأکید کرده بودند. این مسئله در دوران امام رضا(ع) نیز تثبیت شد. امام رضا(ع) در یکی از بیانات نورانی خود، ویژگی‌هایی همچون برتری در علم، تقوا، شجاعت و عبادت و نیز مطهَّر بودن را از اوصاف امام شمرد[۱].
عبدالعزیز بن مسلم نقل می‌کند که همراه با امام رضا(ع) در مرو بودیم. روزی وارد مسجد شدم و دیدم مردم جمع شده‌اند و به بحث درباره مسئله امامت مشغول‌اند، نزد امام رضا(ع) رفتم و ایشان را باخبر کردم. امام(ع) با تأکید بر اینکه منزلت و جایگاه امام چنان رفیع است که هرگز به عقل‌های مردم نمی‌رسد، فرمودند: ... خداوند مقام امامت را در مرتبه سوم، پس از مقام نبوت و دوستی خود، به ابراهیم خلیل الله اختصاص داد... و در کلام خود فرمود: ﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا﴾[۲]... [و] فرمود: ﴿لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴾[۳]. پس حق تعالی به سبب این آیه امامت هر ظالم و ستمکاری را تا روز قیامت باطل کرد و امام را از برگزیدگان خود قرار داد.... امام، از گناهان پاک و از عیوب مبرا و مخصوص به علم الهی است.... او معصوم، تأییدشده، توفیق داده شده و محکم شده است و از اشتباهات و گمراهی‌ها و لغزش‌ها در امان است، و خداوند او را به این امور مختص ساخته است تا حجت او بر بندگان باشد[۴].
بر اساس این روایت، امام(ع) چنان منزلتی دارد که عقول مردم قادر به درک آن نیست. امام(ع)، نه تنها از گناه معصوم است، بلکه از همه عیب‌ها و اشتباهات[۵] نیز مصون است. نکته مهم این روایت آن است که می‌توان گفت واژه «معصوم» در اینجا به عصمت از اشتباه نیز گسترش یافته است؛ زیرا امام(ع) واژگانی همچون «امن» را، هم درباره لغزش‌ها و هم اشتباهات به کار برده است، که در حقیقت بیانی دیگر از همان مفهوم معصوم است که در چند کلمه پیش، آن را به کار برد: «وَ هُوَ مَعْصُومٌ مُؤَيَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ الْخَطَايَا وَ الزَّلَلَ وَ الْعِثَارَ»[۶]. همچنین مرحوم شیخ صدوق در کتاب شریف عیون اخبار الرضا(ع) روایتی را بدون سند از امام رضا(ع) چنین نقل می‌کند: «إِنَّ الْإِمَامَ مُؤَيَّدٌ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ يَرَى فِيهِ أَعْمَالَ الْعِبَادِ وَ كُلَّمَا احْتَاجَ إِلَيْهِ لِلدَّلَالَةِ اطَّلَعَ عَلَيْهِ وَ يَبْسُطُ لَهُ فَيَعْلَمُ وَ يُقْبَضُ عَنْهُ فَلَا يَعْلَمُ وَ الْإِمَامُ يُولَدُ وَ يَلِدْ وَ يَصِحُّ وَ يَمْرَضُ... وَ يَنْسَى وَ يَسْهُو وَ يَفْرَحُ وَ يَحْزَنُ...»[۷]؛ «امام به وسیله روح القدس تأیید می‌شود، و میان او و خداوند عمودی از نور است که اعمال بندگان را در آن می‌بیند و هرگاه که به راهنمایی او نیاز پیدا کند، به آن آگاهی می‌یابد و آن عمود باز می‌شود. امام که آگاه شد، بسته می‌شود. پس امام دیگر نمی‌داند. امام، زاده می‌شود و فرزند به دنیا می‌آورد و سالم و مریض می‌شود... و فراموش می‌کند و اشتباه می‌کند و خوشحال و ناراحت می‌شود». بر اساس این روایت، امام(ع) اگرچه تأیید شده روح القدس است، همچون مردم عادی به فراموشی نیز دچار می‌شود. از این‌رو نمی‌توان او را از اشتباه و فراموشی معصوم دانست. البته با توجه به اینکه این روایت فاقد سند است و مضمون آن با دیگر روایات صادر شده از امامان پاک(ع) منافات دارد، نمی‌توان آن را پذیرفت[۸].
منابع
پانویس
- ↑ «لِلْإِمَامِ عَلَامَاتٌ يَكُونُ أَعْلَمَ النَّاسِ وَ أَحْكَمَ النَّاسِ وَ أَتْقَى النَّاسِ وَ أَحْلَمَ النَّاسِ وَ أَشْجَعَ النَّاسِ وَ أَسْخَى النَّاسِ وَ أَعْبَدَ النَّاسِ وَ يلد [يُولَدُ] مَخْتُوناً وَ يَكُونُ مُطَهَّراً»؛ (محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۱۹۲).
- ↑ «من تو را پیشوای مردم می‌گمارم» سوره بقره، آیه ۱۲۴.
- ↑ «پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد» سوره بقره، آیه ۱۲۴.
- ↑ «إِنَّ الْإِمَامَةَ أَجَلُّ قَدْراً وَ أَعْظَمُ شَأْناً وَ أَعْلَى مَكَاناً وَ أَمْنَعُ جَانِباً وَ أَبْعَدُ غَوْراً مِنْ أَنْ يَبْلُغَهَا النَّاسُ بِعُقُولِهِمْ أَوْ يَنَالُوهَا بِآرَائِهِمْ أَوْ يُقِيمُوا إِمَاماً بِاخْتِيَارِهِمْ إِنَّ الْإِمَامَةَ خَصَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلَ(ع) بَعْدَ النُّبُوَّةِ وَ الْخُلَّةِ مَرْتَبَةً ثَالِثَةً وَ فَضِيلَةً شَرَّفَهُ بِهَا وَ أَشَادَ بِهَا ذِكْرَهُ فَقَالَ ﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا﴾... الْإِمَامُ الْمُطَهَّرُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ الْمُبَرَّأُ عَنِ الْعُيُوبِ الْمَخْصُوصُ بِالْعِلْمِ... وَ هُوَ مَعْصُومٌ مُؤَيَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ الْخَطَايَا وَ الزَّلَلَ وَ الْعِثَارَ وَ خَصَّهُ اللَّهُ بِذَلِكَ لِيَكُونَ حُجَّتَهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ...»؛ (محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۱۹۵-۲۰۰).
- ↑ گفتنی است در روایت یاد شده واژه «خطایا» به کار رفته است. در صفحات پیشین «خطیئة» را به معنای گناه غیر عمدی دانستیم؛ اما چنان که بیان شد به لحاظ لغوی استعمال آن در «اشتباه» نیز صحیح است.
- ↑ محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۱۹۵-۲۰۰.
- ↑ محمد بن علی بن حسین (شیخ صدوق)، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۱۹۳.
- ↑ فاریاب، محمد حسین، عصمت امام، ص ۱۷۶.