مسئولیت همگانی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۵ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۳۳

مقدمه

تحقق کامل و عملی آموزه‌های نبوی در گرو سپردن مسئولیت به همگان، بر اساس توانایی‌های علمی و عملی و استعدادهای آنان است. توجه و اهتمام به امور مسلمانان و رفع مشکلاتشان و پیش‌گیری از فساد و مبارزه با ناهنجاری‌ها از مصداق‌های این شاخصه است. پیامبر اکرم (ص) همه مسلمانان را نسبت به یکدیگر مسئول می‌داند و می‌فرماید: «كُلُّكُمْ رَاعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ‌»؛ «همه شما راهبر، ناظر و مسئول جمع خویش هستید»^[۱]. رسول اکرم (ص) با این سخن، مردم را از انزواطلبی و گوشه‌گیری از امور گوناگون اجتماعی و سیاسی و غفلت و بی‌خبری از امور باز می‌دارد. بی‌شک، در جامعه‌ای ساده و به دور از اختلاف‌ها و درگیری‌های سیاسی و اجتماعی، ایفای این نقش آسان است، ولی با پیشرفت و تحول جوامع و پدید آمدن مناسبات و روابط اجتماعی پیچیده و گسترده، مردم برای ایفای این وظیفه اسلامی، به مقدمات و کسب آمادگی‌های فراوانی نیاز دارند. مردم یک جامعه برای شرکت در امور سیاسی و اجتماعی خویش، بیش از هر چیز باید از مسائل روز جامعه، رخ دادهای داخلی و خارجی و تصمیم‌ها و تدبیرهای حکومتی آگاهی کافی داشته باشند.

حضور در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی و احساس مسئولیت در برابر رخدادهای جامعه موجب کاهش بسیاری از تنش‌ها و بحران‌های اجتماعی و ایجاد حرکت‌های اصلاحی در جامعه می‌شود. در حقیقت، بسیاری از اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی مانند اهتمام به امور مسلمانان که به فرموده رسول خدا (ص) شرط مسلمانی و دین‌داری است^[۲]، از همین اصل اساسی مسئولیت همگانی سرچشمه می‌گیرد. رسول گرامی اسلام می‌فرماید: «هر که صبح کند و به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد، مسلمان نیست»^[۳].

از مصداق‌های این امر می‌توان به احساس مسئولیت مردم در قبال عملکرد دولت مردان و برنامه‌های مصوب نظام اسلامی اشاره کرد. نهاد دولت باید خط مشیی نیکو و مفید برگزیند و با سیاست گذاری‌های مناسب و درست، فعالیت‌های مؤثری را برای اصلاح جامعه و بهبود وضع مردم انجام دهد و با جدیت و کوشش، برنامه‌های مصوب را پی‌گیری کنند. در مقابل، بایسته است مردم نیز به منظور تحقق هدف‌های نظام حاکم صالح و برای یاری رساندن به مسئولان دل‌سوز جامعه بکوشند و از آنچه موجب سستی در کار نظام اسلامی می‌شود، بپرهیزند^[۴].

مصلحت عموم قشرهای اجتماعی، جز با تحقق یافتن هدف‌ها و برنامه‌های اصلاحی حکومت شایسته، امکان پذیر نیست. از این‌رو، افراد جامعه باید از گرایش‌های شخصی و گروهی و تعصب‌های بی‌مورد دوری کنند و به فکر همه افراد جامعه باشند و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکنند. مسلمانان صدر اسلام، شوق و تمایل بسیاری برای تحقق بخشیدن به برنامه‌های حکومت اسلامی داشتند و از این امر بسیار استقبال می‌کردند. حضور مشتاقانه آنها در مسائل گوناگون اجتماعی و شرکت داوطلبانه در سریه‌ها و غزوه‌ها برای دفع فتنه‌ها و آشوب‌ها و اطاعت از رسول خدا (ص) در همه امور، مبیّن این اشتیاق و فرمان‌برداری است. البته افرادی مانند حضرت علی (ع)، سلمان، ابوذر و مقداد همواره گوی سبقت از دیگران می‌ربودند. در مقابل، افرادی نیز بودند که منافقانه و با ظاهر مسلمانی، با رسول خدا (ص)، مخالفت و در پیشبرد هدف‌های والای اسلامی کارشکنی می‌کردند..^[۵].

منابع

صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی

پانویس

↑ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۸، ح۳۶؛ صحیح بخاری، کتاب الجمعه، ج۱، ص۱۶۰.
↑ اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر باب الاهتمام بأمور المسلمین، ح۱ و ۵.
↑ اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر باب الاهتمام بأمور المسلمین، ح۱ و ۵.
↑ سیدهادی حسینی، فقر و توسعه در منابع دینی، ص۵۳۷.
↑ صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی، ص ۶۶.

[1] محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۸، ح۳۶؛ صحیح بخاری، کتاب الجمعه، ج۱، ص۱۶۰.

[2] اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر باب الاهتمام بأمور المسلمین، ح۱ و ۵.

[3] اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر باب الاهتمام بأمور المسلمین، ح۱ و ۵.

[4] سیدهادی حسینی، فقر و توسعه در منابع دینی، ص۵۳۷.

[5] صمیمی، سید رشید، اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی، ص ۶۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[مسئولیت همگانی در قرآن]] - [[مسئولیت همگانی در حدیث]] - [[مسئولیت همگانی در در معارف و سیره نبوی]]| پرسش مرتبط  = }}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-تحقق کامل و عملی آموزه‌های [[نبوی]] در گرو سپردن [[مسئولیت]] به همگان، بر اساس توانایی‌های [[علمی]] و عملی و استعدادهای آنان است. توجه و اهتمام به امور [[مسلمانان]] و رفع مشکلاتشان و [[پیش‌گیری]] از [[فساد]] و [[مبارزه]] با [[ناهنجاری‌ها]] از مصداق‌های این شاخصه است. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} همه مسلمانان را نسبت به یکدیگر [[مسئول]] می‌داند و می‌فرماید: {{متن حدیث|كُلُّكُمْ رَاعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ‌}}؛ «همه شما [[راهبر]]، ناظر و مسئول جمع خویش هستید»<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۸، ح۳۶؛ صحیح بخاری، کتاب الجمعه، ج۱، ص۱۶۰.</ref>. [[رسول اکرم]]{{صل}} با این سخن، [[مردم]] را از [[انزواطلبی]] و [[گوشه‌گیری]] از امور گوناگون [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] و [[غفلت]] و بی‌خبری از امور باز می‌دارد.
+تحقق کامل و عملی آموزه‌های [[نبوی]] در گرو سپردن [[مسئولیت]] به همگان، بر اساس توانایی‌های [[علمی]] و عملی و استعدادهای آنان است. توجه و اهتمام به امور [[مسلمانان]] و رفع مشکلاتشان و [[پیش‌گیری]] از [[فساد]] و [[مبارزه]] با [[ناهنجاری‌ها]] از مصداق‌های این شاخصه است. [[پیامبر اکرم]] {{صل}} همه مسلمانان را نسبت به یکدیگر [[مسئول]] می‌داند و می‌فرماید: {{متن حدیث|كُلُّكُمْ رَاعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِيَّتِهِ‌}}؛ «همه شما [[راهبر]]، ناظر و مسئول جمع خویش هستید»<ref>محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۸، ح۳۶؛ صحیح بخاری، کتاب الجمعه، ج۱، ص۱۶۰.</ref>. [[رسول اکرم]] {{صل}} با این سخن، [[مردم]] را از [[انزواطلبی]] و [[گوشه‌گیری]] از امور گوناگون [[اجتماعی]] و [[سیاسی]] و [[غفلت]] و بی‌خبری از امور باز می‌دارد.
 بی‌شک، در جامعه‌ای ساده و به دور از [[اختلاف‌ها]] و درگیری‌های سیاسی و اجتماعی، ایفای این نقش آسان است، ولی با [[پیشرفت]] و [[تحول]] [[جوامع]] و پدید آمدن مناسبات و [[روابط اجتماعی]] پیچیده و گسترده، مردم برای ایفای این [[وظیفه]] [[اسلامی]]، به مقدمات و کسب آمادگی‌های فراوانی نیاز دارند. مردم یک [[جامعه]] برای شرکت در [[امور سیاسی]] و اجتماعی خویش، بیش از هر چیز باید از مسائل [[روز]] جامعه، رخ دادهای داخلی و خارجی و [[تصمیم‌ها]] و تدبیرهای [[حکومتی]] [[آگاهی]] کافی داشته باشند.
-حضور در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی و [[احساس مسئولیت]] در برابر رخدادهای جامعه موجب کاهش بسیاری از تنش‌ها و بحران‌های اجتماعی و ایجاد [[حرکت‌های اصلاحی]] در جامعه می‌شود. در [[حقیقت]]، بسیاری از اصول و شاخصه‌های [[تمدن نبوی]] مانند اهتمام به امور مسلمانان که به فرموده [[رسول خدا]]{{صل}} [[شرط مسلمانی]] و [[دین‌داری]] است<ref>اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر باب الاهتمام بأمور المسلمین، ح۱ و ۵.</ref>، از همین اصل اساسی مسئولیت همگانی سرچشمه می‌گیرد.
+حضور در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی و [[احساس مسئولیت]] در برابر رخدادهای جامعه موجب کاهش بسیاری از تنش‌ها و بحران‌های اجتماعی و ایجاد [[حرکت‌های اصلاحی]] در جامعه می‌شود. در [[حقیقت]]، بسیاری از اصول و شاخصه‌های [[تمدن نبوی]] مانند اهتمام به امور مسلمانان که به فرموده [[رسول خدا]] {{صل}} [[شرط مسلمانی]] و [[دین‌داری]] است<ref>اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر باب الاهتمام بأمور المسلمین، ح۱ و ۵.</ref>، از همین اصل اساسی مسئولیت همگانی سرچشمه می‌گیرد.
 [[رسول گرامی اسلام]] می‌فرماید: «هر که صبح کند و به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد، [[مسلمان]] نیست»<ref>اصول کافی، کتاب الایمان و الکفر باب الاهتمام بأمور المسلمین، ح۱ و ۵.</ref>.
@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 [[مصلحت]] عموم قشرهای [[اجتماعی]]، جز با تحقق یافتن [[هدف‌ها]] و [[برنامه‌های اصلاحی]] [[حکومت]] [[شایسته]]، امکان پذیر نیست. از این‌رو، افراد جامعه باید از گرایش‌های شخصی و گروهی و تعصب‌های بی‌مورد دوری کنند و به [[فکر]] همه افراد جامعه باشند و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکنند.
 [[مسلمانان]] [[صدر اسلام]]، [[شوق]] و [[تمایل]] بسیاری برای تحقق بخشیدن به برنامه‌های [[حکومت اسلامی]] داشتند و از این امر بسیار استقبال می‌کردند.
-حضور مشتاقانه آنها در مسائل گوناگون اجتماعی و شرکت داوطلبانه در [[سریه‌ها]] و [[غزوه‌ها]] برای دفع [[فتنه‌ها]] و [[آشوب‌ها]] و [[اطاعت از رسول خدا]]{{صل}} در همه امور، [[مبیّن]] این [[اشتیاق]] و [[فرمان‌برداری]] است. البته افرادی مانند [[حضرت علی]]{{ع}}، سلمان، [[ابوذر]] و [[مقداد]] همواره گوی [[سبقت]] از دیگران می‌ربودند. در مقابل، افرادی نیز بودند که منافقانه و با ظاهر [[مسلمانی]]، با [[رسول خدا]]{{صل}}، [[مخالفت]] و در پیشبرد هدف‌های والای [[اسلامی]] [[کارشکنی]] می‌کردند..<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص ۶۶.</ref>.
+حضور مشتاقانه آنها در مسائل گوناگون اجتماعی و شرکت داوطلبانه در [[سریه‌ها]] و [[غزوه‌ها]] برای دفع [[فتنه‌ها]] و [[آشوب‌ها]] و [[اطاعت از رسول خدا]] {{صل}} در همه امور، [[مبیّن]] این [[اشتیاق]] و [[فرمان‌برداری]] است. البته افرادی مانند [[حضرت علی]] {{ع}}، سلمان، [[ابوذر]] و [[مقداد]] همواره گوی [[سبقت]] از دیگران می‌ربودند. در مقابل، افرادی نیز بودند که منافقانه و با ظاهر [[مسلمانی]]، با [[رسول خدا]] {{صل}}، [[مخالفت]] و در پیشبرد هدف‌های والای [[اسلامی]] [[کارشکنی]] می‌کردند..<ref>[[سید رشید صمیمی|صمیمی، سید رشید]]، [[اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی (کتاب)|اصول و شاخصه‌های تمدن نبوی]]، ص ۶۶.</ref>.
 == منابع ==