|
|
| خط ۱۶: |
خط ۱۶: |
| == عید فطر از دیدگاه [[امام سجاد]] {{ع}} == | | == عید فطر از دیدگاه [[امام سجاد]] {{ع}} == |
| [[امام سجاد]] {{ع}} در یکی از دعاهای خویش از [[خدای متعال]] درخواست می‌کند روز عید فطر را برای [[مسلمانان]] روز [[مبارک]] و [[مغفرت]] و [[توبه]] قرار دهد: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ... وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِ عِيدِنَا وَ فِطْرِنَا...}}، «بار خدایا [[درود]] بفرست بر [[محمد]] و [[خاندان]] او... و این روز [[عید]] و روزه گشودن را بر ما مبارک گردان، چنان کن که روز عید از شمار [[بهترین]] روزهایی باشد که بر ما گذشته و [[عفو]] تو را به سوی ما آورده و [[گناه]] را از ما زدوده است... ای [[خداوند]]، ما در این روز عید فطر، روز عید و [[شادمانی]] [[مؤمنین]]... توبه می‌کنیم... بار خدایا چنین توبه‌ای را از ما بپذیر و از ما [[خشنود]] شو و ما را در آن توبه [[ثابت قدم]] گردان»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>.<ref>[[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «عید فطر»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۵۵.</ref> | | [[امام سجاد]] {{ع}} در یکی از دعاهای خویش از [[خدای متعال]] درخواست می‌کند روز عید فطر را برای [[مسلمانان]] روز [[مبارک]] و [[مغفرت]] و [[توبه]] قرار دهد: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ... وَ بَارِكْ لَنَا فِي يَوْمِ عِيدِنَا وَ فِطْرِنَا...}}، «بار خدایا [[درود]] بفرست بر [[محمد]] و [[خاندان]] او... و این روز [[عید]] و روزه گشودن را بر ما مبارک گردان، چنان کن که روز عید از شمار [[بهترین]] روزهایی باشد که بر ما گذشته و [[عفو]] تو را به سوی ما آورده و [[گناه]] را از ما زدوده است... ای [[خداوند]]، ما در این روز عید فطر، روز عید و [[شادمانی]] [[مؤمنین]]... توبه می‌کنیم... بار خدایا چنین توبه‌ای را از ما بپذیر و از ما [[خشنود]] شو و ما را در آن توبه [[ثابت قدم]] گردان»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>.<ref>[[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «عید فطر»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۳۵۵.</ref> |
| ==عید==
| |
| ==[[عید]] در لغت==
| |
| این واژه در لغت به معنای: [[خوی]] گرفته، هر چه باز آید از [[اندوه]] و [[غم]] و [[اندیشه]] و مانند آن، [[روز]] فراهم آمدن [[قوم]]، مطلق روز [[جشن]] و روز مبارکی که در آن روز [[مردم]] [[شادی]] کنند و به یکدیگر تبریک گویند، به کار رفته است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ج۱۰، ص۱۴۵۲۴.</ref>.
| |
|
| |
| برخی برآنند که اصل این لغت از ماده عود - بازگشتن - بوده ولی برخی دیگر بنابر نقل ابن منظور در لسان العرب معتقدند که اصل واژه عید از [[عادت]] می‌باشد، به دلیل آنکه مردم در روز عید، عادت به جمع شدن کنار یکدیگر نموده‌اند<ref>المیزان، ج۶، ص۲۳۵، چاپ، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم.</ref>.<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص۱۷۴ - ۱۷۵.</ref>.
| |
|
| |
| ==عید در اصطلاح==
| |
| از دیدگاه [[علامه طباطبایی]]؛ عید در نزد هر قوم و ملتی، عبارت است از: روزی که در آن روز به [[افتخار]] موهبتی اختصاصی نائل آمده باشند<ref>لسان العرب، ج۴، ص۴۵۹، ناشر، دار صادر، بیروت، چاپ اول.</ref>. بر این اساس [[اعیاد]] [[ملت‌ها]] نسبت به یکدیگر متفاوت خواهد بود؛ چنان که بسیاری از آنها روز [[استقلال]] و [[رهایی]] خویش از بند [[استعمار]] را به عنوان روز عید ملی تلقی نموده و در آن روز به شادی می‌پردازند. بنابراین باید گفت: عید به معنای اصطلاحی‌اش یک [[سنت]] بشری است که جهت [[بزرگداشت]] حوادث مهم و [[سرنوشت]] ساز، هر سال تکرار می‌گردد.<ref>سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی، عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»، ص۱۷۵.</ref>.
| |
|
| |
| ==منشأ [[عید]] و معیار ارزش‌گذاری در آن==
| |
| دقت در معنای اصطلاحی عید، بیانگر آن است که منشأ عید در نزد ملت‌ها، پیدایش تحولی مثبت و سازنده در [[سیر]] تکاملی آنان می‌باشد؛ از این رو به حوادث [[ذلت]] بار یا غم‌انگیز که ایامش هر سال تکرار می‌گردد به دیده «[[عزا]]» - در برابر عید - می‌نگرند.
| |
|
| |
| نکته مهم در این زمینه، نحوه نگرش [[ملت‌ها]] در معیار ارزش‌گذاری [[اعیاد]] می‌باشد؛ [[بدیهی]] است [[اختلاف]] در نوع نگرش آنها با یکدیگر در این زمینه، تأثیر فراوان در تعیین «عید» خواهد داشت.<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص ۱۷۵.</ref>.
| |
| ==عید در [[اسلام]] - [[قرآن]] و [[روایات]]==
| |
| در اسلام معیار ارزش‌گذاری برخی ایام به عنوان «عید»، از سه جنبه مورد [[عنایت]] قرار گرفته است:
| |
| #ولادت [[رهبری]] از [[رهبران الهی]] - نظیر عید ولادت [[امامان معصوم]]{{ع}}.
| |
| #[[انتصاب]] رهبری از رهبران الهی به مقامی بزرگ، نظیر [[عید مبعث]] و [[عید غدیر]].
| |
| #دگرگونی و تحولی سازنده در [[افکار]] و [[آرمان]] [[انسان‌ها]]؛ نظیر [[عید فطر]].
| |
|
| |
| در [[قرآن کریم]] «واژه عید» نسبت به [[روز]] [[نزول]] [[مائده]] آسمانی که موهبتی ویژه از ناحیه [[خداوند متعال]] به [[عیسی]]{{ع}} و پیروانش بود، اطلاق گردیده است: {{متن قرآن|اللَّهُمَّ رَبَّنَا أَنْزِلْ عَلَيْنَا مَائِدَةً مِنَ السَّمَاءِ تَكُونُ لَنَا عِيدًا لِأَوَّلِنَا وَآخِرِنَا}}<ref>«خداوندا! ای پروردگار ما! خوانی از آسمان بر ما فرو فرست تا برای ما، برای آغاز و انجام ما عیدی و نشانه‌ای از سوی تو باشد» سوره مائده، آیه ۱۱۴.</ref>
| |
|
| |
| خداوندا فرو فرست بر ما خوانی از [[آسمان]] تا برای همه ما از اولین و آخرین، عیدی باشد<ref>مسیحیان از آن زمان تاکنون، روز نزول مائده را که یکشنبه اتفاق افتاد به دیده احترام نگریسته و آن روز را روز تعطیل خودشان در طول هفته برگزیده‌اند.</ref>.
| |
|
| |
| نکته مهم آنکه در این [[آیه شریفه]]، کلمه «عید»، به عنوان [[فلسفه]] و علت برای نزول مائده آسمانی آمده است. به دیگر سخن چون فلسفه نزول مائده آسمانی، [[اطمینان قلب]] و زدودن وساوس [[نفسانی]] و [[تقرب]] بیشتر به ساحت [[الهی]] بود<ref>این مطلب از آیه شریفه {{متن قرآن|قَالُوا نُرِيدُ أَنْ نَأْكُلَ مِنْهَا وَتَطْمَئِنَّ قُلُوبُنَا وَنَعْلَمَ أَنْ قَدْ صَدَقْتَنَا وَنَكُونَ عَلَيْهَا مِنَ الشَّاهِدِينَ}} «گفتند: بر آنیم تا از آن بخوریم و دل‌هایمان اطمینان یابد و بدانیم که تو، به ما راست گفته‌ای و بر آن از گواهان باشیم» سوره مائده، آیه ۱۱۳. استفاده می‌گردد.</ref>، [[عید]] بودن چنین روزی نیز که هر سال تکرار می‌گردد، همین ویژگی‌ها را نیز در برخواهد داشت.
| |
|
| |
| در [[روایات]] نیز واژه «عید» به مواردی اطلاق گردیده است که [[انسان]] به مرتبتی از کمال یا [[تقرب الهی]] نائل آمده باشد. [[سخن]] معروف [[حضرت امیر]]{{ع}} که فرمود:{{متن حدیث|كُلُّ يَوْمٍ لَا يُعْصَى اللَّهُ فِيهِ فَهُوَ يَوْمُ عِيدٍ}}<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۲۸.</ref> باید به همین معنای عام دانست.<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص175 - 176.</ref>.
| |
|
| |
| ==واژه فطر==
| |
| این واژه در لغت به معنای: [[گشایش]] [[روزه]]، روزه گشادن، مقابل صوم، به کار رفته است<ref>لغت‌نامه دهخدا، واژه فطر.</ref>.
| |
|
| |
| ضمناً توجه به این نکته لازم است که فطر - به فتح ف - به معنای [[آفریدن]] و شکافتن بوده و با فطر از نظر مفهومی متفاوت می‌باشد<ref>لغت‌نامه دهخدا، واژه فطر.</ref>.
| |
|
| |
| [[روز]] اول [[شوال]] را نیز بدان سبب [[عید فطر]] خوانده‌اند که در این روز، [[امر]] امساک از [[خوردن و آشامیدن]] از [[انسان]] برداشته شده و از [[مؤمنان]] خواسته شده است که در آن روز، روزه شان را شکسته، [[افطار]] کنند.<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص176.</ref>.
| |
|
| |
| ==[[حقیقت]] [[عید فطر]] و گروه‌های مختلف در برابر آن==
| |
| در [[روایات]] متعدد از عید فطر به عنوان «[[یوم]] الجوائز» یاد شده است. [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: «وقتی اول [[شوال]] فرا می‌رسد منادی ندا بر می‌آورد، ای [[مؤمنان]]، اول صبح به سوی جایزه‌هایتان بشتابید». سپس فرمود: «ای جابر، جوائز [[خداوند]] همانند جایزه‌های [[پادشاهان]] نیست». آنگاه فرمود: این [[روز]]، روز جائزه است<ref> من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۲۳، ناشر، دار الکتب الاسلامیه، چاپ پنجم.</ref>.
| |
|
| |
| عالم [[وارسته]]، [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]] در این رابطه می‌فرماید: «[[عید]]، زمانی است که [[خداوند متعال]] برای جایزه دادن و بهره‌مند کردن [[بندگان]] از [[نعمت‌ها]]، آن را در میان روزها [[انتخاب]] می‌کند تا برای گرفتن خلعت‌ها و [[عطایا]]، جمع شوند و به همگان اعلام کرده است که به درگاه او روی آورده و با اعتراف به [[بندگی]] و [[آمرزش]] خواستن از [[گناهان]] و عرضه نیازها و آرزوهایشان برای او [[تواضع]] نمایند. خداوند نیز در تمام این موارد به آنان [[وعده]] [[اجابت]] و اعطایی بالاتر از آرزوهایشان بلکه بالاتر از آنچه در [[دل]] بشری خطور کرده، داده است. خداوند [[ماه رمضان]] را میدان مسابقه [[عبادت]] خود قرار داده و بندگانش را در روز عید فرا خوانده تا برای گرفتن جوایز و [[هدایا]] جمع شوند»<ref>المراقبات، ترجمه ابراهیم محدث، ص۳۳۳ - ۳۳۴، نشر اخلاق، چاپ پنجم.</ref>.
| |
|
| |
| طبق این بیان، عید فطر، صرف [[بزرگداشت]] یک روز و تکرار یک خاطره نبوده بلکه واقعیتی است که هر سال در اول [[ماه شوال]]، عده بسیاری از بندگان خداوند که در مسابقه عبادت ماه رمضان تلاش نمودند، موفق به اخذ جوائز [[الهی]] و [[درجات عالی]] می‌گردند. بنابراین عید فطر، تنها اختصاص به کسانی خواهد داشت که تن به [[عبودیت الهی]] داده و خالصانه سر به آستان [[معبود]] نهادند و آنان که بی‌تفاوت از کنار این [[مائده]] [[عظیم]] الهی عبور نموده و یا تنها به [[ظواهر]] برخی [[عبادات]] بسنده کردند، [[محروم]] از حقیقت این [[عید]] خواهند بود.
| |
| در کلمات گهربار [[امیرمؤمنان]] نیز، «[[عید فطر]]» تنها به کسانی اختصاص یافته که موفق به پیمودن مسیر مسابقه [[عبادت]] در [[ماه رمضان]] گردیده و نشان قبولی را از ناحیه [[خداوند متعال]] دریافت نموده‌اند: {{متن حدیث|إِنَّمَا هُوَ عِيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِيَامَهُ وَ شَكَرَ قِيَامَهُ}}<ref>نهج البلاغه، حکمت ۴۲۸.</ref>. {{متن حدیث|إِنَّمَا هَذَا عِيدُ مَنْ غُفِرَ لَهُ}}<ref>بحارالانوار، ج۴۰، ص۳۲۶.</ref>.
| |
|
| |
| و فرزند بزرگوارشان [[امام حسن]]{{ع}} نیز غافلان از این [[مائده]] [[عظیم]] [[الهی]] را بی‌نصیب از [[برکات]] عید فطر می‌داند. آن حضرت در [[روز]] عید فطر وقتی عده‌ای را دید که می‌خندیدند و [[بازی]] می‌کردند، رو به همرهان خود نموده و فرمود: [[خدای عزوجل]] ماه رمضان را آفرید تا میدان مسابقه‌ای برای خلقش باشد که در آن با [[طاعت]] و [[رضایت]] او با یکدیگر مسابقه بدهند. عده‌ای [[سبقت]] گرفته و [[سعادتمند]] شدند و عده‌ای عقب افتاده و [[ناامید]] شدند. شگفتا از کسی که در این روز می‌خندد و بازی می‌کند. روزی که [[نیکوکاران]] در آن [[پاداش]] یافته و کوتاهی کنندگان [[زیان]] می‌بینند. به [[خدا]] [[سوگند]]! اگر پرده‌ها فرو افتد [[نیکوکار]] می‌اندیشد که چرا بیشتر [[عمل نیک]] انجام ندادم و [[بدکار]] می‌گوید: چرا بد می‌کردم و از شانه کردن مو و صاف کردن [[لباس]] خود باز می‌مانند<ref>من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۲۴، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، سال چاپ ۱۴۱۰، چاپ پنجم.</ref>.
| |
|
| |
| بنابراین عید فطر برخلاف [[اعیاد]] دیگر عمومی و همگانی نبوده و تنها مختص عده‌ای خاص خواهد بود.
| |
|
| |
| در این رابطه [[معلم]] [[اخلاق]] و [[عرفان]]، [[میرزا جواد آقا ملکی تبریزی]] نیز گروه‌های مختلف [[مردم]] را در برابر این عید به ۵ دسته تقسیم نموده و در مورد دسته اول می‌فرماید: عده‌ای [[روزه]] را تکلیفی بیش ندانسته و فقط با خود داری از خوردن و [[نوشیدن]] و [[زنان]]، خود را به [[ناراحتی]] می‌اندازند. اما اعضای [[بدن]] خود را از [[گناهان]] [[حفظ]] نکرده و با [[دروغ]] و [[غیبت]] روزه خود را نقض کرده و با [[تهمت]]، [[افترا]]، و... [[روزه]] خود را از بین می‌برند... چنین کسانی اگر در [[عید]] به [[عنایت]] [[خدای متعال]] خوش‌گمان بوه و در مکان نمازگزاردن خود از پروردگارشان [[آمرزش]] بخواهند شاید [[خداوند متعال]] هنگام اعطای جوایز آنان را نیز مورد آمرزش خود قرار داده و با فضل خود بعضی از پاداش‌های خود را نصیب آنان نماید.
| |
|
| |
| ایشان در مورد دسته دوم که موقعیت [[برتری]] نسبت به دسته اول دارند می‌فرماید: دسته‌ای نیز می‌دانند که این خداست که برآنان [[منت]] داشته، و روزه‌ای کامل است که همراه با بازداشتن اعضای [[بدن]] باشد. از این رو مواظب اعضای بدن خود نیز هستند اما گاهی خلافی از آنان سرزده و با [[بیم و امید]] مرتکب گناهی می‌گردند... کارهای خوب و بد را با هم مخلوط نموده و با [[ترس]] و [[خجالت]]، [[حیا]] و [[امیدواری]] وارد عید می‌شوند. [[خداوند]]، آمرزش، [[پاداش]] و تبدیل [[گناهان]] به [[کارهای نیک]] را به آنان [[وعده]] داده و با عطایای خود [[پاداش]] عبادت‌های آنان را به طور کامل و به گونه‌ای که بالاتر از آرزوی شان باشد به آنان عنایت می‌کند.
| |
|
| |
| آنگاه در مورد دسته سوم که فرجام نگران کننده‌ای برای آنان وجود دارد می‌فرماید: گروهی از روی [[عادت]] و با [[غفلت]] روزه گرفته و در [[ماه رمضان]] نیز مانند سایر ماه‌ها در غفلت به سر برده، مرتکب گناهان شده و از روی عادت نیز وارد عید می‌شوند. [[سرنوشت]] این گروه به [[خواست خداوند]] بستگی دارد. ممکن است [[عنایت خدا]] شامل حال آنان شده و فقط بخاطر فرا رسیدن عید یا به جهت [[کرامت]] بعضی از [[اعمال]] [[نیکوکاران]]، آنان را مورد آمرزش خود قرار دهد یا [[بدی]] کردارشان آنان را از [[رحمت خداوند]] خارج نموده و به ورشکستگان ملحق شوند.
| |
|
| |
| آنگاه نسبت به [[مرتبت]] و جایگاه رفیع گروه چهارم می‌فرماید: دسته‌ای ندای خداوند را در این ماه لبیک گفته و با تمام توان در [[مراقبت]] [[دستورات الهی]] تلاش کرده و برای به‌دست آوردن رضای [[خدای متعال]] در پی به‌دست آوردن تمامی [[خیرات]] هستند و [[عبادات]] زیادی به جای می‌آوردند در حالی که دل‌های آنان به سبب [[آگاهی]] خود به کوتاهی در [[شکرگزاری]] [[نعمت]]، ترسان بوده و قدر [[منت]] [[خداوند متعال]] بر آنان بخاطر [[اجازه]] نزدیکی به او و [[خدمت]] و [[عبادت]] او را می‌دانند. خداوند متعال هم خدمت آنان را قبول، از سعی آنان تشکر می‌کند و با کرامت‌ها و انواع [[عنایات]] خود، آنان را [[پاداش]] می‌دهد؛ با هدایت‌های بیشتر آنان را بزرگ داشته، با [[نور]] [[قرب]] خود آنان را می‌پوشاند و آنان را به [[دوستان]] برگزیده‌اش ملحق می‌نماید.
| |
|
| |
| ایشان در پایان این قسمت، [[مقام]] رفیع گروه پنجم را که با جدیتِ تمام گوی [[سبقت]] را از همگان ربوده و با زدودن حجاب‌های ظلمانی به پروردگارشان متصل گشته‌اند، این چنین بیان می‌کند: گروهی نیز ندای خداوند متعال، [[سختی]] [[گرسنگی]] و [[شب‌زنده‌داری]] را برای آنان از بین برده، با [[اشتیاق]] و شکرگزاری، حتی با [[شادمانی]] و مستی با آن روبه‌رو شده، برای رفتن و مسابقه، [[جدیت]] به [[خرج]] داده، با [[روح]] و [[عقل]] خود، بخوبی خطاب خدای متعال را [[اجابت]] می‌کنند؛ برای از بین بردن [[حجاب]] با [[بذل جان]]، [[همت]] کرده و با قرب به او به مراد رسیده و به پروردگارشان متصل شده‌اند. پروردگارشان آنان را به خوبی پذیرفته، نزدیک کرده و در [[پناه]] خود، در جایگاه [[صدق]] به همراه دوستان و برگزیدگانش می‌نشاند، با جام لبریز خود، آنان را [[سیراب]] کرده و به زیبایی، نور، شادمانی و [[سروری]] می‌رسند که کسی توان آنان را نداشته، چشمی آن را ندیده و کسی از آن چیزی نگفته است<ref>المراقبات، ترجمه ابراهیم محدث، ص۳۳۴ - ۳۳۷.</ref>.
| |
|
| |
| نتیجه آنکه [[حقیقت]] [[عید فطر]] و جوایز [[الهی]] در چنین روزی برای گروه‌های مختلف [[مردم]] در یک سطح نبوده بلکه جلوه‌های گوناگون آن، متناسب با ظرفیت‌ها و استعدادهای آنان خواهد بود، به عبارت دیگر: [[روز]] عید فطر، [[زمان]] آشکار شدن آثار [[اعمال]] [[ماه رمضان]] و اعطای [[پاداش]] آنها نسبت به سالکان کوی [[دوست]] می‌باشد.<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 176 - 179.</ref>.
| |
|
| |
| ==امتیازات [[عید فطر]] نسبت به دیگر [[اعیاد]]==
| |
| [[اعیاد اسلامی]] نظیر [[عید قربان]]، [[عید]] [[مبعث]]، عید ولادت [[امامان]]{{ع}} و... بیانگر وقایع و خاطرات مسرت‌بخش و تکاملی برای [[مسلمانان]] می‌باشند، اما در بین آنها عید فطر از امتیازات خاصی برخوردار است که در این مقاله به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
| |
| ===[[تشریع]]، از ناحیه [[خداوند متعال]]===
| |
| از برخی [[منابع دینی]] از جمله [[دعای قنوت]] [[نماز عید فطر]] چنین بر می‌آید که نامگذاری اول [[شوال]] به عنوان «عید» از ناحیه خداوند متعال انجام گرفته است: {{متن حدیث|أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الْيَوْمِ الَّذِي جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيداً}} فراز از [[دعا]]، بیان می‌دارد که عید فطر همانند [[ماه رمضان]]، ضیافتی دیگر از سوی [[رب العالمین]] بوده که بندگانش را پس از یک ماه [[طاعت]] و [[اخلاص]] به سوی خویش فرا خوانده تا مزد فرمانبرداری‌شان را به آنها [[عنایت]] نماید<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 179 - 180.</ref>.
| |
| ===[[پیروزی]] [[ایمان]] و [[عقل]] دوراندیش بر [[نفس اماره]]===
| |
| شکی نیست که شرط اصلی هر نوع [[اصلاحات اجتماعی]] و [[غلبه]] بر نیروهای مهاجم خارجی، [[موفقیت]] در برابر قوای ویرانگر داخلی است. [[انسان]] تا زمانی که از درون ساخته نشود، [[قدرت]] [[پیکار]] با عوامل [[بیگانه]] را نخواهد داشت. عید فطر، نشانه [[شکست]] قوای ویرانگر و ضد تکاملی داخلی و غلبه [[ایمان]] و عقل می‌باشد.
| |
|
| |
| در [[روز]] عید فطر، فردی که موفق به [[طاعت الهی]] و [[تعدیل غرایز]] [[سرکش]] در ماه رمضان گردیده است، پیروزمندانه از [[خانه]] بیرون آمده و همچون [[سربازی]] که [[خصم]] را کوبیده، با چهره‌ای باز دیگر [[سربازان]] را به آغوش می‌کشد و بر این [[پیروزی]] خدای را [[سپاس]] گفته و [[سجده شکر]] به جا می‌آورد.
| |
|
| |
| توجه به این نکته مهم در اینجا لازم است، که در عید فطر بر خلاف دیگر اعیاد که غالباً اموری غیر اختیاری هستند - هر فرد [[روزه‌دار]] می‌تواند در تحقق این عید و پیروزی بزرگ - که مبدأ پیروزی‌های دیگر است سهیم باشد؛ چون رمضان، ماه [[مبارزه]] با [[شیاطین]] داخلی و قوای [[سرکشی]] است که قصد [[سلطه]] بر [[عقل]] را دارند و [[عید فطر]] [[روز]] اعلام [[پیروزی]] عقل بر [[شیطان]] است. بنابراین هر فردی که توانست در این عرصه [[پیکار]] موفق گردد، در تحقق این [[عید]] نقش داشته است؛ در حالی که در دیگر [[اعیاد]]، افراد غالباً نقشی در تحقق آنها ندارند، بلکه تنها [[شاهد]] پیروزی می‌باشند<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 180.</ref>.
| |
| ===وصول، به عالی‌ترین مرتبه کمال===
| |
| در ماه رمضان، دل‌های [[عارفان]] به [[حقایق]] آن، سرشار از [[عبادت]] و [[اخلاص]] گردیده {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِيَّاكَ}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای ۴۵ و دعای وداع ماه مبارک رمضان.</ref> و برخی از آنان گوی [[سبقت]] را از همگان حتی ملائک [[مقرب]] [[الهی]] را ربوده‌اند: {{متن حدیث|وَ أَنْ نَتَقَرَّبَ إِلَيْكَ... حَتَّى لَا يُورِدَ عَلَيْكَ أَحَدٌ مِنْ مَلَائِكَتِكَ}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای ۴۵ و دعای وداع ماه مبارک رمضان.</ref>
| |
|
| |
| از این‌رو، عید فطر برای آنان [[زمان]] وصول به عالی‌ترین مرتبه کمال می‌باشد. در توضیح بیشتر این نکته باید گفت:
| |
| قطعاً [[برترین]] ایام برای هر [[انسان]]، ایامی است که انسان موفق به کسب بیشترین سرمایه‌ها بشود. سرمایه‌ای که تضمین کننده [[نیازهای مادی]] و معنوی‌اش در طول سال باشد.
| |
|
| |
| با توجه به این نکته می‌بینیم در بین تمام ایام سال، تنها [[ماه رمضان]] است که [[انسان‌ها]] [[فرصت]] کافی برای کسب چنین [[سرمایه]] و [[سود]] [[ارزشمندی]] را می‌یابند. [[امام سجاد]]{{ع}} در این زمینه می‌فرماید: «ماه رمضان برترین سودهای جهانیان را به ما ارزانی داشت»<ref>{{متن حدیث|وَ أَرْبَحَنَا أَفْضَلَ أَرْبَاحِ الْعَالَمِينَ}}؛ صحیفه سجادیه، دعای ۴۵ (دعای وداع ماه مبارک رمضان).</ref>
| |
|
| |
| در [[سیره]] [[اولیاء الهی]] و [[عالمان]] [[وارسته]] نیز می‌بینیم که نهایت اهتمام را در [[قدردانی]] از ایام ماه [[مبارک]] مبذول داشته و مراقبت‌های ویژه را از آن به عمل می‌آوردند؛ [[آیت اللّه]] [[جوادی آملی]] در این رابطه می‌فرماید: از [[ابن طاوس]] نقل شده است که فرمود: عده‌ای اول سالشان اول فروردین است. یک [[نوجوان]] اول سال او اول فروردین است که تلاش می‌کند [[لباس]] نو در بر کند،.. اول سال یک کشاورز، اول پاییز است که درآمد مزرعه را حساب می‌کند.. اما آنها که [[اهل]] [[سیر]] و سلوک‌اند، اول سالشان، [[ماه مبارک رمضان]] است؛ حساب‌ها را از ماه [[مبارک]] تا ماه مبارک بررسی می‌کنند که [[ماه رمضان]] گذشته چه درجه‌ای داشته و امسال چه درجه‌ای دارند؟ چقدر مطلب فهمیده و چقدر مسائل برای آنها حل شده است؟ ماه مبارک رمضان برای سالکان الی اللّه، ماه [[محاسبه]] است؛ لذا [[امام سجاد]]{{ع}} فرمود: هیچ کسی در سراسر [[جهان]] به اندازه ما دراین ماه استفاده نکرد<ref>ره توشه راهیان نور، ص۲۱۷ - ۲۱۸ مقاله وداع با ماه خدا - ویژه ماه مبارک رمضان ۱۳۷۸ - ۱۴۲۰.</ref>.
| |
|
| |
| بعد از بیان مطالب فوق می‌گوییم: وقتی ماه رمضان از خاصیتی اینچنین والا برخوردار بود طبعا [[روز]] [[عید]] فطر، که نتیجه و محصول چنین ماهی می‌باشد، [[مظهر]] نیل انسان‌های موفق به [[برترین]] [[کمالات]] خواهد بود<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 181.</ref>.
| |
| ===[[شادی]]، در [[سایه]] [[بندگی]]===
| |
| بسیاری از [[شادی‌ها]] و لذت‌ها، مبنای صحیحی نداشته و معلول برخی توهمات ساختگی است. [[بدیهی]] است شادی‌هایی که مبتنی بر [[احساسات]] زودگذر و هیجانات [[نفسانی]] باشد، اثری جز [[غفلت]] و مستی به دنبال نخواهد داشت و [[انسان]] را به تدریج از [[حقایق]] دور خواهد ساخت.
| |
|
| |
| [[عید فطر]] نیز روز شادی است، اما شادی و [[سروری]] که ناشی از [[پیروزی]] در مسابقه [[عبادت]] و بندگی [[خداوند]] ناشی می‌شود. [[مسلمانی]] که توانسته است ماه رمضانش را با [[موفقیت]] سپری کند، در روز عید فطر با دو عامل [[خرسند]] کننده مواجه می‌باشد: یکی [[انجام واجبات]] و دیگری [[انتظار]] [[پاداش]]
| |
|
| |
| چنین شخصی این روز را [[جشن]] می‌گیرد، چون از زنجیرهای [[بردگی]] [[خدایان دروغین]] [[رهایی]] یافته و تن به [[معبود]] [[حقیقی]] سپرده است. در [[حقیقت]] جشن او، جشن رهایی، جشن [[استقلال]] و جشن [[بندگی خدا]] خواهد بود<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 182.</ref>.
| |
| ===[[اعلان]] [[آمادگی]]===
| |
| فرد و جامعه‌ای که در ماه رمضان موفق به [[اصلاحات]] فردی و درونی گردیده و بر قوای مهاجم داخلی [[پیروز]] گشته‌اند، با برگزاری روز [[عید]]، [[آمادگی]] خویش را برای [[اصلاحات اجتماعی]] و [[مبارزه]] با [[دشمنان خارجی]] آماده می‌کنند. آنان خود را آماده پیمودن راه‌های دشوارتر نموده و [[روز]] عید را مقدمه این [[سفر]] طولانی می‌دانند.
| |
|
| |
| بنابراین روز عید، در حالی که روز [[شکرگزاری]] در برابر [[نعمت]] [[عظیم]] پیوستن [[انسان]] به [[حق]] در [[سایه]] [[بندگی]] می‌باشد، سرآغازِ هجرتی از حق به سوی [[خلق]] نیز خواهد بود<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 182.</ref>.
| |
| ===کمک [[اقتصادی]]===
| |
| از ویژگی‌های دیگر [[عید فطر]] آن است که قبل از [[برپایی نماز]] عید و [[ملاقات]] با [[حق تعالی]]، [[مسلمانان]] مکلفند با پرداختن [[زکات]] [[فطرت]] در رفع نیاز [[فقیران]] [[جامعه]] [[اقدام]] کنند. معنای این دستور آن است که مسلمانان [[راستین]] [[شایسته]] نیست شادی‌اش را در چنین روزی، با [[بی‌تفاوتی]] در برابر [[محرومان]] جامعه برگزار کند، توجه به [[نیازمندان]]، که از فقیران [[خویشاوند]] شروع می‌شود، سهیم کردن آنان در [[شادی]] عید است. و این کار باید قبل از حضور در مصلی و [[اقامه نماز]]، صورت پذیرد<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 182.</ref>.
| |
| ===عید فطر، عید بعد از عید===
| |
| [[ماه رمضان]]، ماهی است که [[بندگان]] [[حق]] به [[ضیافت]] [[الهی]] [[دعوت]] شده‌اند. از همین رو در زبان [[پیشوایان الهی]] با عنوان عید به آن خطاب شده است. [[امام سجاد]]{{ع}} می‌فرماید: [[سلام]] بر تو ای بزرگترین ماه [[خدا]] و سلام بر تو ای عید [[اولیاء]] الهی<ref>{{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ، وَ يَا عِيدَ أَوْلِيَائِهِ}}صحیفه سجادیه، دعای ۴۵.</ref>
| |
|
| |
| از طرفی، نخستین روز [[ماه شوال]] را نیز عید فطر نامیده‌اند. جمع این دو با هم، [[مبین]] آن است که اولا ضیافت الهی در ماه رمضان، [[لقاء الله]] را در پایان رمضان، بدنبال دراد. بنابراین:
| |
| #[[عظمت]] چنین روزی، به عظمت ماه رمضان بر می‌گردد، نه ماه شوال.
| |
| #از قرار گرفتن این دو عید در کنار یکدیگر می‌توان [[برتری]] عید فطر را نسبت به [[اعیاد]] دیگر [[استنباط]] نمود؛ چون وقتی ماه رمضان [[برترین]] ماه سال بود؛ طبعا عید فطر نیز که محصول و نتیجه آن است [[برترین]] [[عید]] خواهد بود، در نتیجه کسانی که از [[برکات]] این دو عید بی‌بهره باشند زیانکارترین [[انسان‌ها]] خواهند بود؛ همانگونه که [[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمود: «[[انسان]] [[شقیّ]] - و [[بدبخت]] - کسی است که از [[ماه رمضان]] خارج شود و آمرزیده نشود»<ref>{{متن حدیث|فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِيمِ}}؛ بحارالانوار، ج۹۶، ص۳۵۶، ناشر: اسلامیه، چاپ سوم، سال ۱۳۷۶.</ref>
| |
|
| |
| این [[سخن پیامبر]]{{صل}} هر چند نسبت به ماه رمضان وارد گردیده است اما از آنجا که [[عید فطر]]، عصاره و نتیجه ماه رمضان است، شامل آن نیز می‌گردد. عالم [[وارسته]] میرزا [[جواد آقا تبریزی]] می‌فرماید: کسی که چنین ضرری کرده است باید از خطر دعای [[رسول خدا]] بترسد آنجا که می‌فرمایند: [[خداوند]] کسی را که از ماه رمضان خارج شود و آمرزیده نشود، نیامرزد...؛ زیرا یکی از سخت‌ترین [[مصیبت‌ها]] و بزرگترین [[بلاها]] همین است. باید با [[یاری خدا]]، پناه‌آوردن به [[رحمت]] و رفتن به درگاه او... خود را [[اصلاح]] نموده بر [[گناهان]] خود گریسته و آثار این اعتراف صادقانه را در خود هویدا سازد و با زبان حال بگوید: هیچ خدایی بجز تو نیست. [[تنزیه]] می‌کنم تو را و منم که ستمکارم<ref>المراقبات، ص۳۲۴، ترجمه: ابراهیم محدث.</ref><ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 183.</ref>.
| |
|
| |
| ==[[اعمال]] و [[آداب]] [[عید فطر]]==
| |
| اعمال بسیاری برای عید فطر در [[منابع روایی]] بیان گردیده که نشانه اهتمام فوق العاده [[پیشوایان الهی]] به [[عظمت]] آن است. از جمله این اعمال، موارد زیر است:
| |
| ===اعمال [[شب]] [[عید]] فطر===
| |
| در اهمیت شب عید فطر همین بس که در برخی [[روایات]] از آن هم تراز با [[شب قدر]] یاد شده است! از [[امام سجاد]]{{ع}} [[روایت]] شده است که فرمود: این شب کمتر از آن یک شب - یعنی شب قدر - نیست.<ref>اقبال الاعمال، ترجمه محمد روحی، ج۱.</ref>
| |
|
| |
| این بیان حضرت گویای آن است که بر [[مؤمنین]] لازم است در این شب، بیش از شب قدر به [[عبادت]] و [[مناجات]] [[خدا]] روی آورند؟ چون شب [[فطر]] علاوه بر دارا بودن [[شرافت]] معادل شب قدر بودن، از این امتیاز نیز برخوردار است که وقت [[پاداش]] و پایان کار است. از این رو به تلاش بیشتری نیاز دارد.
| |
|
| |
| به همین جهت از ابتدای ورود در این شب، بعد از جستجو در استهلال و دیدن ماه، پیشوایان الهی توصیه‌هایی را به شیعیانشان نموده‌اند:
| |
| #خواندن [[دعا]] به هنگام دیدن ماه. نظیر این [[دعای امام سجاد]]{{ع}} در هنگام استهلال: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَرْضَى مَنْ طَلَعَ عَلَيْهِ، وَ أَزْكَى مَنْ نَظَرَ إِلَيْهِ، وَ أَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَكَ فِيهِ، وَ وَفِّقْنَا فِيهِ لِلتَّوْبَةِ، وَ اعْصِمْنَا فِيهِ مِنَ الْحَوْبَةِ، وَ احْفَظْنَا فِيهِ مِنْ مُبَاشَرَةِ مَعْصِيَتِكَ وَ أَوْزِعْنَا فِيهِ شُكْرَ نِعْمَتِكَ}}<ref>صحیفه سجادیه، دعای ۴۳.</ref>.
| |
| # [[توسل به اهل بیت]] و تضرع: [[فلسفه]] این دستور، آن است که نواقص اعمال [[ماه رمضان]] بدین صورت جبران شده، [[شفاعت]] آنان به درگاه [[باری تعالی]] موجب [[امیدواری]] بیشتر در جلب [[رحمت الهی]] گردد. [[معلم]] بزرگ [[اخلاق]] و [[عرفان]] میرزا [[جواد]] آقا تبریزی در این باره می‌فرماید: مهم‌ترین [[کارها]] در این شب، بعد از جستجوی ماه و دیدن آن - و خواندن دعای استهلال - و [[توسل به معصومین]] جهت [[جدیت]] ایشان در [[صلاح]] [[اعمال]] این ماه او. همچنین باید اعمال [[ماه رمضان]] و خود، [[دل]]، [[روح]]، ضمیر، ظاهر، [[باطن]]، تمامی وجود و جزء جزء وجود خود را [[تسلیم]] آنان نموده و از آنان بخواهد که واسطه شده و از [[خدا]] بخواهند او را تا [[رمضان]] [[آینده]] و تمامی [[عمر]]، موفق بدارد<ref>المراقبات، ترجمه: ابراهیم محدث، ص۳۳۸.</ref>.
| |
| #[[احیاء]] [[شب]] [[عید فطر]] و انجام تمامی اعمال مشترک [[شب‌های قدر]]، از جمله [[زیارت]] [[امام]] حسین{{ع}}.
| |
| #خارج نمودن [[زکات فطره]]. این عمل طبق [[روایات]]، موجب تمامیت [[روزه]] است و ندادن آن به معنای تضییع اعمال ماه رمضان خواهد بود.
| |
| همچنین مقدم داشتن این عمل بر [[نماز عید]] و مبتنی نمودن [[رستگاری]] بر آن، اهمیت فوق العاده آن را بیان می‌دارد؛ چنانکه در [[قرآن کریم]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى * وَذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى}}<ref>«بی‌گمان آنکه پاکیزه زیست رستگار شد * و نام پروردگار خویش برد، آنگاه نماز گزارد» سوره اعلی، آیه ۱۴-۱۵.</ref><ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 183-185.</ref>.
| |
|
| |
| ===برخی اعمال [[روز]] عید فطر===
| |
| ۱. [[توسل]] و [[درخواست شفاعت]]: استاد بزرگ [[اخلاق]] میرزا [[جواد آقا تبریزی]] در اهمیت این عمل می‌فرماید:
| |
| بزرگی این روز نیز به اندازه بزرگی تمام اوقات و حالات او در ماه رمضان می‌باشد؛ زیرا این روز، وقت آشکار شدن ثمره، اعطای جوایز و قبول یا ردّ شدن، رضایا [[خشم]]، نزدیکی یا دوری و [[خوشبختی]] یا [[بدبختی]] است. و خلاصه می‌توان با رعایت کامل [[ادب]] در یک [[ساعت]]، تمام کوتاهی‌های خود در اعمال ماه رمضان را جبران و [[گناهان]] را تبدیل به [[نیکی‌ها]] نموده و به درجات بلندی برسد<ref>المراقبات، ترجمه: ابراهیم محدث، ص۳۴۳ - ۳۴۴.</ref>.
| |
|
| |
| ۲. [[افطار]] نمودن قبل از خروج از [[منزل]]: مبنای این دستور، [[سخن]] [[امام صادق]]{{ع}} که فرمود: {{متن حدیث|اطْعَمْ يَوْمَ الْفِطْرِ قَبْلَ أَنْ تَخْرُجَ إِلَى الْمُصَلَّى}}<ref>الکافی، ج۴، ص۱۶۸، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، سال نشر، ۱۳۶۵.</ref>. و در روایتی دیگر می‌خوانیم که {{متن حدیث|كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}}لَا يَأْكُلُ يَوْمَ الْأَضْحَى شَيْئاً حَتَّى يَأْكُلَ مِنْ أُضْحِيَّتِهِ وَ لَا يَخْرُجُ يَوْمَ الْفِطْرِ حَتَّى يَطْعَمَ وَ يُؤَدِّيَ الْفِطْرَةَ}}<ref>وسایل الشیعه، ج۷، ص۴۴۴، ناشر: مؤسسة آل البیت، سال نشر ۱۴۰۹.</ref>.
| |
|
| |
| ۳. رفتن به مصلی: در این مرحله که حساس‌ترین مرحله در بین مراحل قبلی است، [[بنده]] [[مطیع]] [[الهی]]، خود را آماده اخذ جایزه که [[برترین]] آن [[لقاء]] [[اللّه]] است می‌نماید. [[پیامبر]]{{صل}} در [[روز]] [[عید فطر]] خطاب به [[مؤمنین]] فرمود: در چنین روزی منادی از [[آسمان]] ندا در می‌دهد که: «ای [[مؤمنان]]، اول صبح به سوی جایزه‌هایتان بشتابید»<ref>{{متن حدیث|أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ اغْدُوا إِلَى جَوَائِزِكُمْ}}؛ من لایحضرة الفقیه، ج۱، ص۳۲۳، چاپ دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۱۰ ه.</ref>
| |
|
| |
| دقت در دعاهای وارد شده برای چنین روزی، حاکی از آن است که خروج [[انسان]] جهت بر پایی [[نماز عید]]، به معنای ورودبه ساحت [[باری‌تعالی]] است. از این رو باید مراقبت‌های ویژه از خود داشته و [[حق]] [[ادب]] را در محضر [[ربوبی]] رعایت نماید. [[عبد]] در این هنگام خود را آماده با ریابی به [[مجلسی]] می‌نماید که حُضارش با [[نیکوترین]] صورت و [[سیرت]]، در بارگاه ربوبی به او می‌نگرند؛ از این رو اگر بین او و حاضران سنخیتی نباشد، چگونه توان حضور در آن مجلس [[نورانی]] را خواهد داشت؟ آیا نشستن در چنین مجلسی، چیزی جز [[شرمندگی]] و خارج شدن را بدنبال نخواهد داشت؟
| |
|
| |
| [[امام علی]]{{ع}} نیز در تشبیهی [[زیبا]]، از [[روزه‌داران]] می‌خواهد که در هنگام خروج از [[منزل]] و رفتن به سوی مصلی به یاد [[قیامت]] بوده و خود را در برابر دستگاه [[عدل الهی]] قرار دهند و آنگاه [[منتظر]] نتایج [[اعمال]] خویش گردند: ای مردم، این روز شما روزی است که [[نیکوکاران]] در آن [[پاداش]] می‌گیرند و [[زیانکاران]] و [[تبهکاران]] در آن [[مأیوس]] و [[ناامید]] می‌گردند و این شباهتی زیاد به [[روز قیامت]] دارد. پس با خروج از منازل و رهسپاری به سوی جایگاه نماز عید خروجتان از [[قبر]] و رفتنتان را به سوی [[پروردگار]] به یاد آورید و با ایستادن در جایگاه [[نماز]]، ایستادن در برابر پروردگارتان را زیاد کنید و با بازگشت به سوی منازل خود، بازگشتتان به سوی منازلتان در [[بهشت]] برین را متذکر شوید. ای [[بندگان خدا]] کمترین چیزی که به [[زنان]] و مردان [[روزه‌دار]] داده می‌شود این است که فرشته‌ای در آخرین [[روز]] [[ماه رمضان]] به آنان ندا می‌دهد می‌گوید: هان بشارتتان باد ای بندگان خدا که [[گناهان]] گذشته‌تان آمرزیده شد پس به [[فکر]] [[آینده]] خویش باشید که چگونه بقیه ایام را بگذرانید<ref>میزان الحکمه، ج۷، ص۱۳۱ - ۱۳۲، ناشر: مرکز النشر، مکتب الاعلام الاسلامی، طبع چهارم.</ref>.
| |
|
| |
| و [[امام صادق]]{{ع}} نیز در اهمیت این روز و جایگاهی که [[نمازگزار]] در آن قرار گرفته است می‌فرماید:
| |
| آنگاه که در مصلی قرار گرفتی پس به سمت [[قبله]] ایستاده و بعد از [[تکبیر]] این چنین با خدای خود سخن بگو: {{متن حدیث|اللّهُمَّ إِنِّي عَبْدُكَ وَ ابْنُ عَبْدَيْكَ، هارِبٌ مِنْكَ إِلَيْكَ، أَتَيْتُكَ وافِداً إِلَيْكَ، تائِباً مِنْ ذُنُوبِي إِلَيْكَ زائِراً، وَ حَقُّ الزَّائِرِ عَلَى الْمَزُورِ التُّحْفَةُ، فَاجْعَلْ تُحْفَتِي مِنْكَ وَ تُحْفَتُكَ لِي رِضاكَ وَ الْجَنَّةَ}}<ref>الاقبال الاعمال، ج۱، ترجمه: محمد روحی، خداوندا من بنده تو و فرزند دو بنده تو هستم و از تو به سوی تو گریخته‌ام و به درگاه تو روی آورده‌ام در حالی که بر تو وارد شده‌ام و از گناهانم به سوی تو، توبه نموده‌ام. آهنگ تو را کرده‌ام‌و زائر تو هستم و حق زائر بر زیارت شونده این است که به او تحفه - هدیه - عطا کند. پس تحفه من از خود و هدیه خود برای من را خشنودی و بهشت قرار ده.</ref>.
| |
|
| |
| نکته مهم دیگر آنکه [[تشریع]] [[نماز عید]] جهت بسط [[رحمت الهی]] به [[بندگان]] است، بنابراین سزاوار است بندگان نیز با [[حسن ظن]] بیشتری با خدای خویش مواجه گردند هر چند مرتکب گناهانی نیز گردیده باشند. [[سید بن طاووس]] در این زمینه می‌فرماید: ... باید بر روی [[دل]] و [[زیان]] او - [[بنده]] - [[انوار]] [[اعتماد]] بر [[آمرزش]]... نمودار گردد زیرا هرگاه [[پادشاه]] بر بردگانش [[وعده]] [[بخشش]] بدهد و با این حال ببیند که آنها با وجود [[اطمینان]] به اینکه پادشاه به وعده‌هایش عمل خواهد کرد باز در حد توان خود به [[سپاس]] و [[ستایش]] او نمی‌پردازند، قطعا چنین بندگانی... خود را به خطر انداخته‌اند... وقتی خدایی که به [[ایمنی]] بخشی او [[اعتماد]] داری تو را [[امان]] داد، ایمن شو اگر چه [[گناه]] همه جهانیان را داشته باشی و هرگاه تو را به [[گمان]] [[نیک]] به بخشش خود و اعتماد بر [[وفا]] کردن به وعده‌هایش فراخواند، هر چه بیشتر به او اعتماد کن و در این حال اگر [[شرافت]] و وسیله‌ای برای جلب اقبال و توجه [[خداوند]] به خود... نداشتی... بزودی درخت [[حسن ظن]] و [[اعتقاد]] تو به [[معاد]] به بار نشسته و میوه‌های [[نیکبختی]] و [[یاری خدا]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] را از آن خواهی چید<ref>اقبال الاعمال، ترجمه: محمد روحی، ج۱، ص۷۳۹، چاپ چهارم، ناشر: سماء قلم - قم.</ref>.
| |
|
| |
| ۴. [[خواندن نماز]] [[عید]] در زیر آسمان: [[سید بن طاووس]] در [[اقبال الاعمال]]، [[فلسفه]] این [[حکم]] را این چنین بیان می‌کند: [[آسمان]] به منزله [[کعبه]] دعاست و این به واسطه ساکنان آن اعم از [[فرشتگان]] و [[ارواح]] [[پیامبران]]{{عم}} است و نیز آسمان، جایگاه بلند و در گشودن شدن [[روزی‌ها]] و [[آرزوها]] و محل [[نزول وحی]] و [[تدبیر امور]] است. خداوند - جل [[جلاله]]- می‌فرماید: {{متن قرآن|وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ}}<ref>«و روزی شما و آنچه به شما نوید می‌دهند در آسمان است» سوره ذاریات، آیه ۲۲.</ref>، بنابراین بیرون آمدن و ایستادن بر درگاه [[خدا]] که این ویژگی‌ها را دارد، بیشتر موجب [[اجابت دعا]] و برآورده شدن [[حوائج]] است<ref>اقبال الاعمال، ترجمه: محمد روحی، ج۱، ص۷۳۰.</ref>.
| |
|
| |
| از طرفی دیگر، کیفیت خواندن نماز عید و قنوت‌های نُه گانه آن به همراه ده [[تکبیر]]، و دقت در محتوای آنها، بیانگر [[معارف]] [[ارزشمندی]] است که تحلیل آن در این مقاله نمی‌گنجد.
| |
|
| |
| در اینجا تنها به توضیح مختصر یکی از فرازهای آن می‌پردازیم:
| |
|
| |
| در قسمتی از [[قنوت]] [[نماز عید]] بعد از آنکه [[نمازگزار]] [[خدای متعال]] را با عالی‌ترین صفات او که متناسب با [[عظمت]] این [[روز]] و جلب [[برکات]] به سوی [[عبد]] را دارد، مورد [[ستایش]] قرار داد {{متن حدیث|اللَّهُمَّ أَهْلَ الْكِبْرِيَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ}} این چنین خواسته‌اش را از درگاه [[باری‌تعالی]] درخواست می‌کند.
| |
|
| |
| {{متن حدیث|اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا سَأَلَكَ عِبَادُكَ الصَّالِحُونَ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُكَ الصَّالِحُونَ (الْمُخْلَصُونَ)}}. در این فراز از [[دعا]]، گویا عبد خود را عاجز از اظهار خواسته‌های حقیقی‌اش دیده و برای کسب [[اطمینان]] کامل از [[صحت]] دعواتش، خود را در جمع [[اولیای صالح]] و [[مخلص]] [[الهی]] قرار داده و از زبان آنها از خدایش می‌خواهد که «خدایا از تو همان چیزی را به عنوان [[پاداش]] چنین روزی - می‌خواهم که [[بندگان]] صالحت همان را از تو در چنین روزی - مسئلت می‌کنند و نیز به تو [[پناه]] می‌برم از همه اموری که بندگان [[صالح]] و مخلصت، در آنها به تو پناه می‌برند.
| |
|
| |
| ۵. [[دعای ندبه]]: از جمله [[اعمال]] مهم روز [[عید فطر]]، خواندن دعای ندبه، بعد از نماز عید می‌باشد. شاید [[فلسفه]] [[تشریع]] این عمل، آن هم در روز [[عید]]، که روزی [[شادی]] و [[سرور]] است بدان جهت است که نمازگزار، [[مصیبت]] [[غیبت]] را فراموش نکند و اعلام دارد که: عید من آن روزی است که دیدگانم به [[جمال]] مولایم روشن شده و نماز عید را که از [[حقوق]] مخصوص آن حضرت است، به [[امامت]] او بر پا دارم. نمازگزار با خواندن دعای ندبه و [[اشک]] [[فراق]] متذکر این نکته می‌گردد که آیا این مصیبت نیست که نماز عید را بی[[حضور امام]]{{ع}}، به جای آوریم؟ آیا آن روز که آقایمان خواهد آمد و خطبه‌های [[نماز عید]] را خود خواهد خواند، ما هم حضور داریم و [[توفیق]] [[اقتدا]] به ایشان را خواهیم داشت؟
| |
|
| |
| آری خواندن [[دعای ندبه]] - دعای [[گریه]] - در [[روز]] [[عید فطر]]، پیوند زدن [[قلب]] با [[روح]] [[برترین]] [[آیت]] [[الهی]] است و اظهار مصائبی است که در [[عصر غیبت]] متوجه [[مسلمانان]] می‌گردد.
| |
|
| |
| در این [[دعا]] مسلمانان از [[خدای متعال]] می‌خواهند که: سرورشان را به آنان نمایانده و با [[فرج]] او کاخ [[بیداد]] [[کفر]] و [[نفاق]] را ویران نماید. و با [[خوار]] کردن [[دشمنان اسلام]]، [[حاکمیت عدل]] را در [[کره زمین]] عینیت بخشد. [[بدیهی]] است اگر [[نمازگزار]] به این معانی توجه نموده و ظلم‌های [[بیدادگران]] را که هر روز بر [[جوامع]] [[مستضعف]] به‌ویژه بر مسلمانان روا می‌دارند متذکر گردد، دعای ندبه را همراه با توجه و گریه بیشتری در این روز [[عید]] خواهد خواند!
| |
|
| |
| در مجموع، [[آیات قرآن کریم]] و [[روایات]] [[شریف]] بر اهمیت و [[عظمت]] روز عید فطر تأکید دارند و از اعمالی که برای شب و روز این عید بزرگ مسلمانان بر شمرده شده، برمی‌آید که [[روزه‌داران]] و دیگر مسلمانانی که موفق به [[روزه]] شده یا عذری داشته‌اند، باید خود را برای ورود به چنین روز با عظمتی آماده سازند و [[پاداش]] یک ماه [[مجاهدت]] خود را، پس از دادن فطریه و گزاردن [[نماز]]، از خواندن [[متعال]] مسئلت نمایند. و نقش [[روحانیون]] و [[مبلغان]] مذهبی در بیان عظمت این روز و [[بسیج]] [[مردم]] برای حضور آگاهانه و مشتاقانه در [[مراسم]] روز عید فطر، بسی با اهمیت است. باشد که در روزی نزدیک، توفیق حضور در [[نماز عید]] [[فطر]] به [[امامت]] [[امام زمان]]{{ع}} را بیابیم.<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص 185 - 189.</ref>.
| |
|
| |
|
| == منابع == | | == منابع == |
عید فطر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عید فطر در معارف دعا و زیارات - عید فطر در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط ندارد
