مرابطه در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = مرابطه | عنوان مدخل = مرابطه | مداخل مرتبط = مرابطه در اخلاق اسلامی - مرابطه در فقه اسلامی - مرابطه در معارف مهدویت - مرابطه در فقه سیاسی | پرسش مرتبط = }} ==مرابطه؛ مرزبانی از کیان اسلام== مرابطه و رباطه به...» ایجاد کرد)
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = مرابطه| عنوان مدخل  = مرابطه| مداخل مرتبط = [[مرابطه در اخلاق اسلامی]] - [[مرابطه در فقه اسلامی]] - [[مرابطه در معارف مهدویت]] - [[مرابطه در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط  = }}
| موضوع مرتبط = مرابطه
| عنوان مدخل  = مرابطه
| مداخل مرتبط = [[مرابطه در اخلاق اسلامی]] - [[مرابطه در فقه اسلامی]] - [[مرابطه در معارف مهدویت]] - [[مرابطه در فقه سیاسی]]
| پرسش مرتبط  =  
}}


==مرابطه؛ [[مرزبانی]] از [[کیان اسلام]]==
==مقدمه==
مرابطه و [[رباطه]] به معنای مرزبانی و [[حفظ مرزها]] و حدود و [[ثغور]] [[کشور]] و در نتیجه [[حفظ]] [[حاکمیت]] [[نظام اسلامی]] است؛ به عبارت دیگری رباطه همان [[سیاست]] [[دفاعی]] و [[مرزداری]] است و در آن در خصوص [[وطن]]، [[ملیت]]، [[سرزمین اسلامی]] و [[قوانین]] مربوط به آن [[گفتگو]] می‌شود. این موضوع از مباحث مهم [[فقه سیاسی اسلام]] شمرده می‌شود و [[فقهای شیعه]] بر اساس [[روایات]] متعدد از [[معصومین]]{{عم}} بر آن تأکید بسیاری کرده‌اند. در روایات صیانت و [[حراست]] از خطوط مرزی [[کشور اسلامی]] [[ارزش]] زیادی دارد و نقل است که [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: {{متن حدیث|رِبَاطُ لَيْلَةٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ خَيْرٌ مِنْ صِيَامِ شَهْرَيْنِ‌}}<ref>شیخ بهایی، جامع عباسی، ص۱۵۱. به نقل از: ابوالفضل شکوری، فقه سیاسی اسلام، ص۱۵۲.</ref>: «یک شب [[پاسداری]] در [[راه خدا]] [از [[سرحدات اسلامی]]] از دو ماه [[روزه]] گرفتن [[برتر]] است».
[[نگهبانی]] و [[حراست از مرزها]] با [[هدف]] جلوگیری از [[نفوذ]] و [[هجوم]] [[دشمن]] و [[حفظ کیان اسلام]] [[مرزبانی]] نامیده می‌‌شود. مقصود از [[مرز]] حد فاصل میان [[کشور اسلامی]] و [[کفر]] است<ref>التنقیح الرائع ۵۷۱/۱</ref>. برخی گفته‌اند: هر مکانی که [[بیم]] نفوذ و هجوم دشمن از آنجا می‌رود مرز محسوب می‌‌شود<ref>جامع المقاصد ۳ ۳۷۴؛ مسالک الافهام ۳/ ۱۸</ref>.


[[صاحب جواهر]] در تعریف رباطه می‌نویسد: {{عربی|المرابطة وهي الإرصاد والإقامة لحفظ الثغر من هجوم المشركين الذي هو الحد المشترك بين دار الشرك ودار الإسلام كما في التنقيح، أو كل موضع يخاف منه كما في جامع المقاصد أو هما معا كما في المسالك... على كل حال ف هي مستحبة لما تسمعه من النصوص<ref>متقی هندی، کنز العمال، ج۲، ص۲۵۳.</ref> كما صرح به الفاضلان والشهيدان وغيرهم، بل لا أجد فيه خلافا بينهم}}<ref>محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۸.</ref>: «مرابطه، کمین کردن و رصد کردن و [[حفاظت]] از مرزها در برابر [[تهاجم]] [[مشرکان]] است؛ مراد از [[ثغر]] مرزهایی است که حد مشترک بین [[دارالشرک]] و [[دارالاسلام]] است؛ همان طور که در کتاب تنقیح آمده است یا هر موضع و مکانی که از آنجا [[ترس]] [[تهاجم]] [[دشمنان]] می‌رود؛ همان طور که در جامع المقاصد آمده است یا مراد از آن هر دو معناست، همان‌گونه که در مسالک ذکر شده است... در هر حال، [[مرابطه]] از امور [[مستحب]] است، همچنان که در [[نصوص]] دیده می‌شود و فاضلان [[[محقق حلی]] و [[علامه حلی]]] و شهیدین و دیگران به آن تصریح کرده‌اند و خلافی در این [[حکم]] بین [[فقها]] ندیدم».
==[[حکم تکلیفی]]==
نکته مهم اینکه [[رباطه]] در مواقعی [[واجب]] می‌شود، البته [[وجوب کفایی]] همانند [[وجوب جهاد]]. در این صورت لازم است [[مکلفان]] به آن عمل کنند: {{عربی|في التنقيح وجوبها على المسلمين كفاية من غير شرط ظهور الإمام{{ع}}، ولعله يريد حال الضرر بعدمها على الإسلام، لا أن المراد وجوبها من حيث كونها كذلك مطلقا، نعم هي راجحة ولو كان [[تسلط]] الإمام{{ع}} مفقودا أو كان غائبا لأنها لا تتضمن قتالا ابتداء مع غير إمام [[عادل]] كي يكون مندرجا فيما [[دل]] على النهي عنه بل تتضمن حفظا وإعلاما إذ الرباط الإقامة في الثغر للإعلام بأحوال المشركين كي يؤخذ الحذر من هجومهم على بلاد الإسلام، ولو اتفق الاحتياج معه إلى القتال فهو من الدفاع حينئذ عن البيضة الذي قد عرفت كونه قسما من الجهاد ومأمورا به}}<ref>محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۸-۳۹.</ref>: «[[شیخ مفید]] در تنقیح، رباطه را بر [[مسلمانان]] [[واجب کفایی]] دانسته؛ بدون اینکه به [[ظهور امام]]{{ع}} مشروط کرده باشد. به نظر می‌رسد مراد مؤلف تنقیح از [[وجوب]] رباطه در صورتی است که عدم اقامه رباطه موجب ضرر بر [[اسلام]] باشد، نه اینکه مرادش وجوب رباطه به طور مطلق باشد؛ البته در هر حال رباطه راجح است؛ هر چند [[امام]]{{ع}} [[حاکم]] نباشد یا غایب باشد؛ چراکه مرابطه متضمن [[قتال]] و [[جهاد ابتدایی]] نیست که عدم [[حضور امام]]{{ع}} موجب [[نهی]] از آن شود؛ بلکه متضمن [[حراست]] و استعلام است؛ چراکه [[مرزداری]] در حدود برای اعلام و استعلام از وضعیت [[مشرکان]] است تا از [[تهاجم]] آنها بر [[سرزمین اسلامی]] در [[امان]] باشیم. چنانچه در [[رباطه]] احتیاج به [[قتال]] و [[جنگ]] گردد، از باب [[دفاع]] از [[بیضه اسلام]] است که همان طور که روشن شد، این قسمی از [[جهاد]] بوده که به آن امر شده‌ایم».
نگهبانی از [[مرزهای کشور اسلامی]] برای [[حفظ]] آن از [[یورش]] دشمن و [[حراست]] از [[کیان اسلام]] دارای [[فضیلت]] و [[ثواب]] بسیار و [[مستحب]] مؤکد است. <ref>النهایة ٢٩٠؛ الروضة البهیة ۲/ ۳۸۵؛ جواهر الکلام ٢١ / ٣٨</ref> برخی در [[عصر حضور]] و [[بسط ید امام]]{{ع}} مرزبانی را مستحب مؤکد دانسته و افزوده‌اند در غیر آن نیز مستحب است؛ هر چند [[استحباب]] آن مؤکّد نیست.<ref>تذکرة الفقهاء ۴۵۱/۹؛ منتهی المطلب ۱۴/۴۴؛ ریاض المسائل ۴۵۱/۷</ref> برخی استحباب مرزبانی را به عصر [[حضور امام]]{{ع}} و [[بسط ید]] او اختصاص داده‌اند.<ref>النهایة / ۲۹۰؛ المهذب ٣٠٣/١؛ کتاب السرائر ۲/ ۴</ref>


[[دین اسلام]] و همچنین حدود [[دولت اسلامی]] از نظر [[فکری]] و هدفی، با مرزهای مادی و حدود ارضی، قابل تحدید و تجزیه نیست؛ ولی از نظر [[سیاسی]] به ناگزیر سرزمین‌هایی که در قلمرو سیاسی [[اسلام]] ([[دارالاسلام]]) قرار گرفته است، باید با علائمی از [[اراضی]] [[بیگانگان]] و کشورهای دیگر مشخص و متمایز شود. علائم مزبور که [[مرز]] خوانده می‌شود، ممکن است به وسیله [[عادات]] و [[رسوم]] معین شود، یا با علائم طبیعی از قبیل [[کوه‌ها]] و رودها و نیز با علائم مصنوعی مانند وسائل و علامت‌هایی که اکنون در تمایز میان خاک کشورها به کار برده می‌شود.
ظاهر [[کلام]] برخی [[وجوب کفایی]] مرزبانی بر [[مسلمانان]] مطلقا است<ref>التنقیح الرائع ۱/۵۷۱</ref>. البته با هدف استحباب مرزبانی زمانی است که کشور اسلامی از ناحیه مرزها در معرض خطر و [[تهدید]] دشمن نباشد و گرنه مرزبانی بر مسلمانان [[واجب کفایی]] خواهد بود<ref>کشف الغطاء ۳۸۴/۴؛ جواهر الکلام ۲۱/۳۸؛ منهاج الصالحین (خوبی) ۳۷۶/۱</ref>. به گفته برخی عهده‌داری مرزبانی از جانب [[سلطان ستمگر]] جایز نیست<ref>مهذب الاحکام ۱۵ / ۱۰۷ </ref>.
[[قانون مرابطه]] در اسلام به منظور [[حفظ]] و [[حراست]] و [[نگهبانی]] «[[ثغور]]» سرزمین اسلامی منظور شده است و [[فقها]] ثغور را به سه صورت زیر [[تفسیر]] کرده‌اند:
# حد مشترک که مرز بین [[دارالشرک]] و دارالاسلام را مشخص می‌کند.
#مواضعی از اطراف [[سرزمین‌های اسلامی]] که در معرض خطر [[هجوم]] بیگانگان واقع است.
#هر منطقه‌ای که از سوی قوای [[بیگانه]] [[تهدید]] می‌شود<ref>محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۸.</ref>.
نکته قابل توجه این است که عنوان [[مرابطه]] در [[فقه اسلامی]] با مسئله جنگ حالت تعرض ارتباطی ندارد و منظور از آن تنها نگهبانی و استعلام از اوضاع مرزی است. اهمیت و [[ارزش]] مرزداری در [[آموزه‌های اسلامی]] بسیار قابل توجه است و درباره [[ارزش معنوی]] آن نیز [[روایات]] بسیاری از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} نقل شده است؛ از جمله آن حضرت می‌فرماید: {{متن حدیث|‌رِبَاطُ لَيْلَةٍ فِي سَبِيلِ اللَّهِ خَيْرٌ مِنْ صِيَامِ شَهْرٍ وَ قِيَامِهِ فَإِنْ مَاتَ جَرَى عَلَيْهِ عَمَلُهُ الَّذِي كَانَ يَعْمَلُهُ وَ أُجْرِيَ عَلَيْهِ رِزْقُهُ وَ أمِنَ الْفتّان}}<ref>متقی هندی، کنز العمال، ج۲، ص۲۵۳.</ref>: «یک شب [[مرزداری]] در [[راه خدا]] [[برتر]] از یک ماه [[روزه‌داری]] و [[نماز خواندن]] است؛ پس اگر کسی در این حال بمیرد، بر او عمل [[روزه‌دار]] و [[نمازگزار]] نوشته می‌شود و [[رزق]] او بر مرزدار جاری می‌گردد و از [[فتنه]] در [[امان]] می‌شود».


در اهمیت [[مکانت]] [[مرابطه]] همین بس که [[امام سجاد]]{{ع}} در فرازهایی بسیار [[زیبا]] به [[دعای خیر]] برای [[مرابطان]] و [[مرزداران]] می‌پردازد، در حالی که آن مرزداران تحت [[حاکمیت]] [[حکام ستمگر]] و [[غاصب]] [[بنی امیه]] بودند: {{متن حدیث|(۱) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَصِّنْ ثُغُورَ الْمُسْلِمِينَ بِعِزَّتِكَ‌، وَ أَيِّدْ حُمَاتَهَا بِقُوَّتِكَ، وَ أَسْبِغْ عَطَايَاهُمْ مِنْ جِدَتِكَ (۲) اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ كَثِّرْ عِدَّتَهُمْ، وَ اشْحَذْ أَسْلِحَتَهُمْ، وَ احْرُسْ حَوْزَتَهُمْ، وَ امْنَعْ حَوْمَتَهُمْ، وَ أَلِّفْ جَمْعَهُمْ، وَ دَبِّرْ أَمْرَهُمْ، وَ وَاتِرْ بَيْنَ مِيَرِهِمْ، وَ تَوَحَّدْ بِكِفَايَةِ مُؤَنِهِمْ، وَ اعْضُدْهُمْ بِالنَّصْرِ، وَ أَعِنْهُمْ بِالصَّبْرِ، وَ الْطُفْ لَهُمْ فِي الْمَكْرِ..... (۷) اللَّهُمَّ وَ قَوِّ بِذَلِكَ مِحَالَ أَهْلِ الْإِسْلَامِ، وَ حَصِّنْ بِهِ دِيَارَهُمْ، وَ ثَمِّرْ بِهِ أَمْوَالَهُمْ، وَ فَرِّغْهُمْ عَنْ مُحَارَبَتِهِمْ لِعِبَادَتِكَ، وَ عَنْ مُنَابَذَتِهِمْ لِلْخَلْوَةِ بِكَ حَتَّى لَا يُعْبَدَ فِي بِقَاعِ الْأَرْضِ غَيْرُكَ، وَ لَا تُعَفَّرَ لِأَحَدٍ مِنْهُمْ جَبْهَةٌ دُونَكَ...}}<ref>امام سجاد{{ع}}، صحیفه سجادیه، ص۱۲۶-۱۲۸.</ref>: «خدایا، بر محمد{{صل}} و خاندانش [[درود]] فرست و مرزهای [[مسلمانان]] را به نیروی غالب خویش [[استوار]] و ایمن گردان و مرزبانان را به [[قدرت]] خود مدد فرما و آنان را از [[خزانه]] بی‌پایان خود عطایای بسیار ببخش. خدایا، بر محمد{{صل}} و خاندانش درود فرست و بر شمار مرزبانان بیفزا و سلاح‌هایشان را برنده و کاری ساز و از همه سو پاسشان بدار و پیرامونشان را از [[نفوذ]] [[دشمن]] [[حفظ]] فرما. پیوند آنان را محکم ساز و خود، کارهاشان را بسامان کن و [[توشه]] آنان را پی در پی برسان. سنگینی [[وظیفه]] [[مرزبانی]] را تو خود بر ایشان سبک گردان. آنان را بر دشمنانشان [[پیروزی]] ده و بازویشان را [[قوی]] فرمای و با [[شکیبایی]] مدد نمای و چنان کن که [[نیرنگ]] [[دشمن]] را [[نیک]] بشناسند و پاسخ گویند.... خدایا، بدین کارها پشت [[مسلمانان]] را [[قوی]] گردان و گرد کشورشان را به [[دژ]] محکم [[استوار]] دار و [[مال]] آنان را بارور کن و آنان را از [[جنگ]] فارغ ساز تا [[بندگی]] تو کنند و از [[کارزار]] با ایشان [[آسوده]] کن تا با تو در [[خلوت]] به [[راز و نیاز]] پردازند تا در هیچ جای [[زمین]] غیر تو را [[عبادت]] نکنند و پیشانی برای هیچ کس جز تو به خاک [[سوده]] نگردد».
بر [[ناتوان]] از مرزبانی مستحب است با [[پشتیبانی]] و تأمین نیازهای مرزبانان از قبیل تهیه مرکب، تجهیزات و غیر آن، آنان را [[یاری]] رساند.<ref>المبسوط ۹/۲؛ قواعد الاحکام ۴۷۹/۱؛ مهذب الاحکام ۱۰۷/۱۵ - ۱۰۸</ref>


اصولاً [[مرزداری]] ([[مرابطه]]) در [[اسلام]]، به صورت یک عبادت مهم و [[ارزشمند]] تلقی شده و حداقل آن سه [[روز]] تعیین شده است. قاطبه [[فقها]] نیز هم بر [[استحباب]] آن و هم بعضاً بر [[وجوب کفایی]] آن تأکید کرده‌اند<ref>محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، ج۲۱، ص۳۸.</ref>.
==مدت مرزبانی==
شایان ذکر است که [[مرزبانی]] تنها [[وظیفه]] [[دولت اسلامی]] نیست؛ بلکه اسلام آن را به صورت یک عبادت برای مسلمانان [[تکلیف]] کرده و همه مسلمانان را به انجام [[مسئولیت]] خطیر ملی مزبور [[تشویق]] نموده است<ref>عباسعلی عمید زنجانی، فقه سیاسی، ج۱، ص۲۵۱.</ref>.<ref>[[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|فقه و امنیت]] ص ۱۳۷.</ref>
کمترین مدت مرزبانی سه [[روز]] و بیشترین آن چهل روز است و بیش از چهل روز [[جهاد]] محسوب شده و [[مرزبان]] در زمرۀ [[مجاهدان]] قرار می‌گیرد <ref> کتاب السرائر ۴/۲؛ قواعد الاحکام ۱/ ۴۷۹؛ الروضة البهیة.۳۸۵/۲</ref>
 
بنابر این اگر شخصی [[نذر]] کند مرزبانی نماید و مدت آن را مشخص نکند [[واجب]] است سه روز مرزبانی کند؛ چنان که اگر بر او [[واجب]] [[مالی]] را برای مرزبانان [[نذر]] یا [[وقف]] و یا [[وصیت]] کند به کسانی که کمتر از سه [[روز]] در [[مرز]] اقامت کرده‌اند تعلق نمی‌گیرد.<ref>الروضة البهیة ۳۸۵/۲ </ref>
 
==[[وظیفه]] مرزبانان ==
کسی که در عصر [[حضور امام]]{{ع}} و [[بسط ید]] او با [[اذن]] وی [[مرزبانی]] می‌کند، در صورتی که [[امام]]{{ع}} [[اجازه]] [[جنگ با دشمن]] را به او بدهد می‌‌تواند با [[دشمن]] بجنگد در غیر این صورت، وظیفه او تنها [[حراست]] و [[پاسداری از مرزها]] است و [[جنگیدن]] جایز نیست مگر آنکه دشمن [[حمله]] کند. در این صورت برای [[دفاع از خود]] و [[کیان اسلام]] با مهاجمان می‌‌جنگد. <ref> تذکرة الفقهاء ۲۹/۴۵؛ جواهر الکلام ٢١/ ٣٨ - ۳۹</ref>
 
کسی که برای مرزبانی، از طرف دیگری [[اجیر]] شده است واجب است طبق مفاد [[اجاره]] عمل کند<ref> قواعد الاحکام ۴۷۹/۱۰؛ الدروس الشرعیة ۳۰/۲؛ جواهر الکلام ۲۱/ ۴۵ - ۴۶ </ref>. برخی قدما گفته‌اند اگر در غیر عصر حضور امام{{ع}} و بسط ید او اجیر ـ باشد عمل به مفاد اجاره بر او واجب نیست و اجرتی را که گرفته به مالک و یا [[ورثه]] او بر می‌گرداند و با دست نیافتن به مالک و ورثه او وفای به اجاره و مرزبانی بر او واجب می‌‌شود. <ref>المبسوط ۲/ ۹؛ المهذب ۱/۳۰۳.</ref>
 
کسی که نذر کرده مرزبانی کند یا مالی را برای مرزبانان [[هزینه]] نماید باید به نذرش عمل کند<ref> قواعد الاحکام ۱/ ۴۷۹؛ تذکرة الفقهاء ۹/ ۴۵۲ - ۴۵۳؛ الدروس الشرعیة ۲ /۳۰؛ جامع المقاصد ۳/ ۳۷۵؛ جواهر الکلام ۲۱ /۴۴ - ۴۵ </ref> بعضی قدما گفته‌اند اگر در غیر [[زمان حضور امام]]{{ع}} و بسط ید وی، مالی را برای مرزبانان نذر کند آن [[مال]] را در سایر [[امور خیر]] جز مرزبانی هزینه می‌کند مگر آنکه نذر او، علنی و مخالفی آن را شنیده باشد و در صورت اخلال به، به آن [[خوف]] [[شناخت]] و [[سرزنش]] وی برود. در این صورت از باب [[تقیه]] در همان [[مرزبانی]] [[هزینه]] می‌کند. <ref>المبسوط ۸/۲ - ۹؛ المهذب ۱/۳۰۳.</ref> از [[موارد مصرف زکات]] صرف آن در [[راه خدا]] [=[[سبیل الله]]] است که از مصادیق آن، مرزبانی است. <ref>الوسیلة / ۱۲۸؛ مختلف الشیعة ۳۶۰/۶ - ۳۶۱؛ الحدائق الناضرة ۴۷۲/۲۲</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۷، صفحه ۶۲۰-۶۲۲.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:IM010643.jpg|22px]] [[محمد اسماعیل نباتیان|نباتیان، محمد اسماعیل]]، [[فقه و امنیت (کتاب)|'''فقه و امنیت''']]
# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


نسخهٔ کنونی تا ‏۶ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۴

این مدخل زیرشاخهٔ بحث مرابطه است. مرابطه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مرابطه در اخلاق اسلامی - مرابطه در فقه اسلامی - مرابطه در معارف مهدویت - مرابطه در فقه سیاسی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

نگهبانی و حراست از مرزها با هدف جلوگیری از نفوذ و هجوم دشمن و حفظ کیان اسلام مرزبانی نامیده می‌‌شود. مقصود از مرز حد فاصل میان کشور اسلامی و کفر است[۱]. برخی گفته‌اند: هر مکانی که بیم نفوذ و هجوم دشمن از آنجا می‌رود مرز محسوب می‌‌شود[۲].

حکم تکلیفی

نگهبانی از مرزهای کشور اسلامی برای حفظ آن از یورش دشمن و حراست از کیان اسلام دارای فضیلت و ثواب بسیار و مستحب مؤکد است. [۳] برخی در عصر حضور و بسط ید امام(ع) مرزبانی را مستحب مؤکد دانسته و افزوده‌اند در غیر آن نیز مستحب است؛ هر چند استحباب آن مؤکّد نیست.[۴] برخی استحباب مرزبانی را به عصر حضور امام(ع) و بسط ید او اختصاص داده‌اند.[۵]

ظاهر کلام برخی وجوب کفایی مرزبانی بر مسلمانان مطلقا است[۶]. البته با هدف استحباب مرزبانی زمانی است که کشور اسلامی از ناحیه مرزها در معرض خطر و تهدید دشمن نباشد و گرنه مرزبانی بر مسلمانان واجب کفایی خواهد بود[۷]. به گفته برخی عهده‌داری مرزبانی از جانب سلطان ستمگر جایز نیست[۸].

بر ناتوان از مرزبانی مستحب است با پشتیبانی و تأمین نیازهای مرزبانان از قبیل تهیه مرکب، تجهیزات و غیر آن، آنان را یاری رساند.[۹]

مدت مرزبانی

کمترین مدت مرزبانی سه روز و بیشترین آن چهل روز است و بیش از چهل روز جهاد محسوب شده و مرزبان در زمرۀ مجاهدان قرار می‌گیرد [۱۰]

بنابر این اگر شخصی نذر کند مرزبانی نماید و مدت آن را مشخص نکند واجب است سه روز مرزبانی کند؛ چنان که اگر بر او واجب مالی را برای مرزبانان نذر یا وقف و یا وصیت کند به کسانی که کمتر از سه روز در مرز اقامت کرده‌اند تعلق نمی‌گیرد.[۱۱]

وظیفه مرزبانان

کسی که در عصر حضور امام(ع) و بسط ید او با اذن وی مرزبانی می‌کند، در صورتی که امام(ع) اجازه جنگ با دشمن را به او بدهد می‌‌تواند با دشمن بجنگد در غیر این صورت، وظیفه او تنها حراست و پاسداری از مرزها است و جنگیدن جایز نیست مگر آنکه دشمن حمله کند. در این صورت برای دفاع از خود و کیان اسلام با مهاجمان می‌‌جنگد. [۱۲]

کسی که برای مرزبانی، از طرف دیگری اجیر شده است واجب است طبق مفاد اجاره عمل کند[۱۳]. برخی قدما گفته‌اند اگر در غیر عصر حضور امام(ع) و بسط ید او اجیر ـ باشد عمل به مفاد اجاره بر او واجب نیست و اجرتی را که گرفته به مالک و یا ورثه او بر می‌گرداند و با دست نیافتن به مالک و ورثه او وفای به اجاره و مرزبانی بر او واجب می‌‌شود. [۱۴]

کسی که نذر کرده مرزبانی کند یا مالی را برای مرزبانان هزینه نماید باید به نذرش عمل کند[۱۵] بعضی قدما گفته‌اند اگر در غیر زمان حضور امام(ع) و بسط ید وی، مالی را برای مرزبانان نذر کند آن مال را در سایر امور خیر جز مرزبانی هزینه می‌کند مگر آنکه نذر او، علنی و مخالفی آن را شنیده باشد و در صورت اخلال به، به آن خوف شناخت و سرزنش وی برود. در این صورت از باب تقیه در همان مرزبانی هزینه می‌کند. [۱۶] از موارد مصرف زکات صرف آن در راه خدا [=سبیل الله] است که از مصادیق آن، مرزبانی است. [۱۷].[۱۸]

منابع

  1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس

  1. ↑ التنقیح الرائع ۵۷۱/۱
  2. ↑ جامع المقاصد ۳ ۳۷۴؛ مسالک الافهام ۳/ ۱۸
  3. ↑ النهایة ٢٩٠؛ الروضة البهیة ۲/ ۳۸۵؛ جواهر الکلام ٢١ / ٣٨
  4. ↑ تذکرة الفقهاء ۴۵۱/۹؛ منتهی المطلب ۱۴/۴۴؛ ریاض المسائل ۴۵۱/۷
  5. ↑ النهایة / ۲۹۰؛ المهذب ٣٠٣/١؛ کتاب السرائر ۲/ ۴
  6. ↑ التنقیح الرائع ۱/۵۷۱
  7. ↑ کشف الغطاء ۳۸۴/۴؛ جواهر الکلام ۲۱/۳۸؛ منهاج الصالحین (خوبی) ۳۷۶/۱
  8. ↑ مهذب الاحکام ۱۵ / ۱۰۷
  9. ↑ المبسوط ۹/۲؛ قواعد الاحکام ۴۷۹/۱؛ مهذب الاحکام ۱۰۷/۱۵ - ۱۰۸
  10. ↑ کتاب السرائر ۴/۲؛ قواعد الاحکام ۱/ ۴۷۹؛ الروضة البهیة.۳۸۵/۲
  11. ↑ الروضة البهیة ۳۸۵/۲
  12. ↑ تذکرة الفقهاء ۲۹/۴۵؛ جواهر الکلام ٢١/ ٣٨ - ۳۹
  13. ↑ قواعد الاحکام ۴۷۹/۱۰؛ الدروس الشرعیة ۳۰/۲؛ جواهر الکلام ۲۱/ ۴۵ - ۴۶
  14. ↑ المبسوط ۲/ ۹؛ المهذب ۱/۳۰۳.
  15. ↑ قواعد الاحکام ۱/ ۴۷۹؛ تذکرة الفقهاء ۹/ ۴۵۲ - ۴۵۳؛ الدروس الشرعیة ۲ /۳۰؛ جامع المقاصد ۳/ ۳۷۵؛ جواهر الکلام ۲۱ /۴۴ - ۴۵
  16. ↑ المبسوط ۸/۲ - ۹؛ المهذب ۱/۳۰۳.
  17. ↑ الوسیلة / ۱۲۸؛ مختلف الشیعة ۳۶۰/۶ - ۳۶۱؛ الحدائق الناضرة ۴۷۲/۲۲
  18. ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۷، صفحه ۶۲۰-۶۲۲.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=مرابطه_در_فقه_اسلامی&oldid=1279600»