مرابطه در فقه اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مرابطه است. مرابطه از چند منظر متفاوت، بررسی میشود: مرابطه در اخلاق اسلامی - مرابطه در فقه اسلامی - مرابطه در معارف مهدویت - مرابطه در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نگهبانی و حراست از مرزها با هدف جلوگیری از نفوذ و هجوم دشمن و حفظ کیان اسلام مرزبانی نامیده میشود. مقصود از مرز حد فاصل میان کشور اسلامی و کفر است[۱]. برخی گفته‌اند: هر مکانی که بیم نفوذ و هجوم دشمن از آنجا می‌رود مرز محسوب میشود[۲].
حکم تکلیفی
نگهبانی از مرزهای کشور اسلامی برای حفظ آن از یورش دشمن و حراست از کیان اسلام دارای فضیلت و ثواب بسیار و مستحب مؤکد است. [۳] برخی در عصر حضور و بسط ید امام(ع) مرزبانی را مستحب مؤکد دانسته و افزوده‌اند در غیر آن نیز مستحب است؛ هر چند استحباب آن مؤکّد نیست.[۴] برخی استحباب مرزبانی را به عصر حضور امام(ع) و بسط ید او اختصاص داده‌اند.[۵]
ظاهر کلام برخی وجوب کفایی مرزبانی بر مسلمانان مطلقا است[۶]. البته با هدف استحباب مرزبانی زمانی است که کشور اسلامی از ناحیه مرزها در معرض خطر و تهدید دشمن نباشد و گرنه مرزبانی بر مسلمانان واجب کفایی خواهد بود[۷]. به گفته برخی عهده‌داری مرزبانی از جانب سلطان ستمگر جایز نیست[۸].
بر ناتوان از مرزبانی مستحب است با پشتیبانی و تأمین نیازهای مرزبانان از قبیل تهیه مرکب، تجهیزات و غیر آن، آنان را یاری رساند.[۹]
مدت مرزبانی
کمترین مدت مرزبانی سه روز و بیشترین آن چهل روز است و بیش از چهل روز جهاد محسوب شده و مرزبان در زمرۀ مجاهدان قرار می‌گیرد [۱۰]
بنابر این اگر شخصی نذر کند مرزبانی نماید و مدت آن را مشخص نکند واجب است سه روز مرزبانی کند؛ چنان که اگر بر او واجب مالی را برای مرزبانان نذر یا وقف و یا وصیت کند به کسانی که کمتر از سه روز در مرز اقامت کرده‌اند تعلق نمی‌گیرد.[۱۱]
وظیفه مرزبانان
کسی که در عصر حضور امام(ع) و بسط ید او با اذن وی مرزبانی می‌کند، در صورتی که امام(ع) اجازه جنگ با دشمن را به او بدهد می‌‌تواند با دشمن بجنگد در غیر این صورت، وظیفه او تنها حراست و پاسداری از مرزها است و جنگیدن جایز نیست مگر آنکه دشمن حمله کند. در این صورت برای دفاع از خود و کیان اسلام با مهاجمان می‌‌جنگد. [۱۲]
کسی که برای مرزبانی، از طرف دیگری اجیر شده است واجب است طبق مفاد اجاره عمل کند[۱۳]. برخی قدما گفته‌اند اگر در غیر عصر حضور امام(ع) و بسط ید او اجیر ـ باشد عمل به مفاد اجاره بر او واجب نیست و اجرتی را که گرفته به مالک و یا ورثه او بر می‌گرداند و با دست نیافتن به مالک و ورثه او وفای به اجاره و مرزبانی بر او واجب میشود. [۱۴]
کسی که نذر کرده مرزبانی کند یا مالی را برای مرزبانان هزینه نماید باید به نذرش عمل کند[۱۵] بعضی قدما گفته‌اند اگر در غیر زمان حضور امام(ع) و بسط ید وی، مالی را برای مرزبانان نذر کند آن مال را در سایر امور خیر جز مرزبانی هزینه می‌کند مگر آنکه نذر او، علنی و مخالفی آن را شنیده باشد و در صورت اخلال به، به آن خوف شناخت و سرزنش وی برود. در این صورت از باب تقیه در همان مرزبانی هزینه می‌کند. [۱۶] از موارد مصرف زکات صرف آن در راه خدا [=سبیل الله] است که از مصادیق آن، مرزبانی است. [۱۷].[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ التنقیح الرائع ۵۷۱/۱
- ↑ جامع المقاصد ۳ ۳۷۴؛ مسالک الافهام ۳/ ۱۸
- ↑ النهایة ٢٩٠؛ الروضة البهیة ۲/ ۳۸۵؛ جواهر الکلام ٢١ / ٣٨
- ↑ تذکرة الفقهاء ۴۵۱/۹؛ منتهی المطلب ۱۴/۴۴؛ ریاض المسائل ۴۵۱/۷
- ↑ النهایة / ۲۹۰؛ المهذب ٣٠٣/١؛ کتاب السرائر ۲/ ۴
- ↑ التنقیح الرائع ۱/۵۷۱
- ↑ کشف الغطاء ۳۸۴/۴؛ جواهر الکلام ۲۱/۳۸؛ منهاج الصالحین (خوبی) ۳۷۶/۱
- ↑ مهذب الاحکام ۱۵ / ۱۰۷
- ↑ المبسوط ۹/۲؛ قواعد الاحکام ۴۷۹/۱؛ مهذب الاحکام ۱۰۷/۱۵ - ۱۰۸
- ↑ کتاب السرائر ۴/۲؛ قواعد الاحکام ۱/ ۴۷۹؛ الروضة البهیة.۳۸۵/۲
- ↑ الروضة البهیة ۳۸۵/۲
- ↑ تذکرة الفقهاء ۲۹/۴۵؛ جواهر الکلام ٢١/ ٣٨ - ۳۹
- ↑ قواعد الاحکام ۴۷۹/۱۰؛ الدروس الشرعیة ۳۰/۲؛ جواهر الکلام ۲۱/ ۴۵ - ۴۶
- ↑ المبسوط ۲/ ۹؛ المهذب ۱/۳۰۳.
- ↑ قواعد الاحکام ۱/ ۴۷۹؛ تذکرة الفقهاء ۹/ ۴۵۲ - ۴۵۳؛ الدروس الشرعیة ۲ /۳۰؛ جامع المقاصد ۳/ ۳۷۵؛ جواهر الکلام ۲۱ /۴۴ - ۴۵
- ↑ المبسوط ۸/۲ - ۹؛ المهذب ۱/۳۰۳.
- ↑ الوسیلة / ۱۲۸؛ مختلف الشیعة ۳۶۰/۶ - ۳۶۱؛ الحدائق الناضرة ۴۷۲/۲۲
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۷، صفحه ۶۲۰-۶۲۲.