علم‌آموزی در معارف و سیره امام جواد

این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم‌آموزی است. علم‌آموزی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم‌آموزی در اخلاق اسلامی ـ علم‌آموزی در معارف و سیره امام جواد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

1. «قَالَ (ع): عَلَيْكُمْ بِطَلَبِ الْعِلْمِ فَإِنَّ طَلَبَهُ فَرِيضَةٌ وَ الْبَحْثَ عَنْهُ نَافِلَةٌ وَ هُوَ صِلَةٌ بَيْنَ الْإِخْوَانِ وَ دَلِيلٌ عَلَى الْمُرُوءَةِ وَ تُحْفَةٌ فِي الْمَجَالِسِ وَ صَاحِبٌ فِي السَّفَرِ وَ أُنْسٌ فِي الْغُرْبَةِ». فرمود: علم و دانش بیاموزید؛ زیرا دانش پژوهی واجب، و گفت‌وگوی آن مستحب و عامل ارتباط و پیوند برادری و راهنمای جوان مردی و نقل محافل و مجالس و رفیق سفر و مونس غریبی و تنهایی انسان است.
2. «قَالَ (ع): الْعُلَمَاءُ غُرَبَاءُ لِكَثْرَةِ الْجُهَّالِ بَيْنَهُمْ‌». فرمود: عالمان و دانشمندان، به سبب زیادی افراد جاهل و نادان در میان آنان، همیشه غریب و تنهایند.
3. «قَالَ (ع): أَقْصَدُ الْعُلَمَاءِ لِلْمَحَجَّةِ الْمُمْسِكُ عِنْدَ الشُّبْهَةِ وَ الْجَدَلُ يُورِثُ الرِّيَاءَ وَ مَنْ أَخْطَأَ وُجُوهَ الْمَطَالِبِ خَذَلَتْهُ الْجِيلُ وَ الطَّامِعُ فِي وَثَاقِ الذُّلِّ وَ مَنْ أَحَبَّ الْبَقَاءَ فَلْيُعِدَّ لِلْبَلَاءِ قَلْباً صَبُوراً». فرمود: بر استدلال و اقامه حجت و دلیل و مباحثه به وی دانشمندانی برو که به هنگام شبهه و تردید از ادامه بحث باز می‌ایستند. و مجادله سبب ریا می‌شود، و کسی که از دلیل و برهان روشن سرپیچی کند، نیرنگ‌ها او را بیچاره کند، و طمع‌کار در پناه ذلت و بیچارگی قرار می‌گیرد، و کسی که ماندن و بقای خویش را می‌خواهد، باید برای مصیبت‌ها دلی صبور داشته باشد.
4. «قَالَ (ع): الشَّرِيفُ كُلُّ الشَّرِيفِ مَنْ شَرَّفَهُ عِلْمُهُ وَ السُّؤْدُدَ حَقُّ السُّؤْدُدِ لِمَنِ اتَّقَى اللَّهَ رَبَّهُ وَ الْكَرِيمُ [كُلُّ الْكَرِيمِ‌] مَنْ أَكْرَمَ عَنْ ذُلِّ النَّارِ وَجْهَهُ». فرمود: همه شرافت و بزرگی از آن کسی است که علم و دانش او موجب شرافتش شده باشد، و حقیقت سیادت و سروری، نصیب پرهیزگاران و اهل تقوا می‌شود، و برترین درجه کرامت و بزرگواری از آن کسی است که بتواند خود را از خواری آتش عذاب خدا نجات دهد.
5. «قَالَ (ع): الْعِلْمُ عِلْمَانِ مَطْبُوعٌ وَ مَسْمُوعٌ وَ لَا يَنْفَعُ مَسْمُوعٌ إِذَا لَمْ يَكُنْ مَطْبُوعٌ وَ مَنْ عَرَفَ الْحِكْمَةَ لَمْ يَصْبِرْ عَلَى الْإِزْدِيَادِ مِنْهَا الْجَمَالُ فِي اللِّسَانِ وَ الْكَمَالُ فِي الْعَقْلِ»؛ فرمود: علم و دانش دو گونه است: یکی علم شنیده شده، که از خارج گرفته می‌شود و یکی علم مطبوع، که از طبیعت و سرشت انسان سرچشمه می‌گیرد، و شنیده‌ها، بدون ذخیره‌های سرشت انسان مفید نخواهد بود، و هرکس حکمت را بشناسد، برای مطالبه بیشتر آن درنگ نمی‌کند. زیبایی در زبان، و کمال در عقل و اندیشه است.

منابع

1. طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه