علم‌آموزی در معارف و سیره امام جواد

مقدمه

«قَالَ (ع): عَلَيْكُمْ بِطَلَبِ الْعِلْمِ فَإِنَّ طَلَبَهُ فَرِيضَةٌ وَ الْبَحْثَ عَنْهُ نَافِلَةٌ وَ هُوَ صِلَةٌ بَيْنَ الْإِخْوَانِ وَ دَلِيلٌ عَلَى الْمُرُوءَةِ وَ تُحْفَةٌ فِي الْمَجَالِسِ وَ صَاحِبٌ فِي السَّفَرِ وَ أُنْسٌ فِي الْغُرْبَةِ». فرمود: علم و دانش بیاموزید؛ زیرا دانش پژوهی واجب، و گفت‌وگوی آن مستحب و عامل ارتباط و پیوند برادری و راهنمای جوان مردی و نقل محافل و مجالس و رفیق سفر و مونس غریبی و تنهایی انسان است^[۱].
«قَالَ (ع): الْعُلَمَاءُ غُرَبَاءُ لِكَثْرَةِ الْجُهَّالِ بَيْنَهُمْ‌». فرمود: عالمان و دانشمندان، به سبب زیادی افراد جاهل و نادان در میان آنان، همیشه غریب و تنهایند^[۲].
«قَالَ (ع): أَقْصَدُ الْعُلَمَاءِ لِلْمَحَجَّةِ الْمُمْسِكُ عِنْدَ الشُّبْهَةِ وَ الْجَدَلُ يُورِثُ الرِّيَاءَ وَ مَنْ أَخْطَأَ وُجُوهَ الْمَطَالِبِ خَذَلَتْهُ الْجِيلُ وَ الطَّامِعُ فِي وَثَاقِ الذُّلِّ وَ مَنْ أَحَبَّ الْبَقَاءَ فَلْيُعِدَّ لِلْبَلَاءِ قَلْباً صَبُوراً». فرمود: بر استدلال و اقامه حجت و دلیل و مباحثه به وی دانشمندانی برو که به هنگام شبهه و تردید از ادامه بحث باز می‌ایستند. و مجادله سبب ریا می‌شود، و کسی که از دلیل و برهان روشن سرپیچی کند، نیرنگ‌ها او را بیچاره کند، و طمع‌کار در پناه ذلت و بیچارگی قرار می‌گیرد، و کسی که ماندن و بقای خویش را می‌خواهد، باید برای مصیبت‌ها دلی صبور داشته باشد^[۳].
«قَالَ (ع): الشَّرِيفُ كُلُّ الشَّرِيفِ مَنْ شَرَّفَهُ عِلْمُهُ وَ السُّؤْدُدَ حَقُّ السُّؤْدُدِ لِمَنِ اتَّقَى اللَّهَ رَبَّهُ وَ الْكَرِيمُ [كُلُّ الْكَرِيمِ‌] مَنْ أَكْرَمَ عَنْ ذُلِّ النَّارِ وَجْهَهُ». فرمود: همه شرافت و بزرگی از آن کسی است که علم و دانش او موجب شرافتش شده باشد، و حقیقت سیادت و سروری، نصیب پرهیزگاران و اهل تقوا می‌شود، و برترین درجه کرامت و بزرگواری از آن کسی است که بتواند خود را از خواری آتش عذاب خدا نجات دهد^[۴].
«قَالَ (ع): الْعِلْمُ عِلْمَانِ مَطْبُوعٌ وَ مَسْمُوعٌ وَ لَا يَنْفَعُ مَسْمُوعٌ إِذَا لَمْ يَكُنْ مَطْبُوعٌ وَ مَنْ عَرَفَ الْحِكْمَةَ لَمْ يَصْبِرْ عَلَى الْإِزْدِيَادِ مِنْهَا الْجَمَالُ فِي اللِّسَانِ وَ الْكَمَالُ فِي الْعَقْلِ»؛ فرمود: علم و دانش دو گونه است: یکی علم شنیده شده، که از خارج گرفته می‌شود و یکی علم مطبوع که از طبیعت و سرشت انسان سرچشمه می‌گیرد، و شنیده‌ها، بدون ذخیره‌های سرشت انسان مفید نخواهد بود، و هرکس حکمت را بشناسد، برای مطالبه بیشتر آن درنگ نمی‌کند. زیبایی در زبان، و کمال در عقل و اندیشه است^[۵].^[۶]

منابع

طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه

پانویس

↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۷، س ۱۲؛ بحار الأنوار، ج۷۵، ص۸۰، ح۱۳؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۵۹۸.
↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۹؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۸۱، ح۷۲؛ حلیة الابرار، ج۴، ص۶۰۰؛ فصول المهمة ابن صباغ، ص۲۷۴؛ نور الأبصار، ص۳۳۱؛ احقاق الحق، ج۱۹، ص۶۰۴.
↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۸، س ۲۰؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۸۱، ح۷۱؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۶۰۰؛ فصول المهمة ابن صباغ، ص۲۷۴؛ نور الأبصار، ص۳۳۱؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۴۳۳؛ ج۱۹، ص۶۰۴.
↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۰۵، س ۸؛ بحار الأنوار، ج۷۵، ص۸۲، ح۸۲؛ فصول المهمة ابن صباغ، ص۲۷۵.
↑ کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۷؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۸۰، ح۶۴؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۵۹۸؛ فصول المهمه (ابن صباغ)، ص۲۷۳؛ نور الأبصار، ص۳۳۱؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۴۳۰.
↑ طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه، ص ۳۷۸.

[1] کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۷، س ۱۲؛ بحار الأنوار، ج۷۵، ص۸۰، ح۱۳؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۵۹۸.

[2] کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۹؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۸۱، ح۷۲؛ حلیة الابرار، ج۴، ص۶۰۰؛ فصول المهمة ابن صباغ، ص۲۷۴؛ نور الأبصار، ص۳۳۱؛ احقاق الحق، ج۱۹، ص۶۰۴.

[3] کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۸، س ۲۰؛ بحار الانوار، ج۷۵، ص۸۱، ح۷۱؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۶۰۰؛ فصول المهمة ابن صباغ، ص۲۷۴؛ نور الأبصار، ص۳۳۱؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۴۳۳؛ ج۱۹، ص۶۰۴.

[4] کشف الغمة، ج۲، ص۳۰۵، س ۸؛ بحار الأنوار، ج۷۵، ص۸۲، ح۸۲؛ فصول المهمة ابن صباغ، ص۲۷۵.

[5] کشف الغمة، ج۲، ص۳۴۷؛ بحارالأنوار، ج۷۵، ص۸۰، ح۶۴؛ حلیة الأبرار، ج۴، ص۵۹۸؛ فصول المهمه (ابن صباغ)، ص۲۷۳؛ نور الأبصار، ص۳۳۱؛ احقاق الحق، ج۱۲، ص۴۳۰.

[6] طباطبایی اشکذری، سید ابوالفضل، دانشنامه جوادالائمه، ص ۳۷۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]