ولایت خلیفه الهى: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۳۶

مقدمه

ولایت خلیفه الهى، به دو صورت ولایت تکوینی و تشریعی قابل تصور و تحقق است. ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ الله وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾^[۱]؛ ولایت در آیه مطلق بوده و شامل هر دو ولایت تکوینی و تشریعی مى‌شود. آیه متضمن معناى ولایت تکوینی بدون لفظ‍ "إن"، مانند خلق پرنده با گِل، توسط‍ حضرت عیسی (ع) ﴿وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي﴾^[۲]؛ و آیه دیگر: ﴿وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ الله وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ الله وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾^[۳]. یا آیه دیگر به معناى ولایت تشریعی انبیاء (ع) بدون لفظ‍ "إن": ﴿وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ الله﴾^[۴].

ولایت براى انبیا و اوصیاى آنان، ولایت تَبَعى و به اذن الهى است؛ و ولایت تکوینی و تشریعی آنان نسبت به ولایت خداى متعال محدود است؛ مثلاً در ولایت تشریعی؛ آنان اختیار وضع قوانین ندارند؛ اما وظیفه ابلاغ و تبیین احکام الهى را دارند، گرچه بعضى مفسران نوشته‌اند: با توجه به عطف ﴿رَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا﴾ به ﴿وَلِيُّكُمُ الله﴾، هرگونه ولایتی که براى خداى متعال ثابت است، براى انبیا و اوصیاى آنان نیز ثابت مى‌شود^[۵]. اگر مراد از آن ولایت از جهت سعه آن است، صحیح نیست؛ و چنانچه مراد فقط‍ داشتن ولایت تکوینی و تشریعی بدون توجه به سعه آن باشد، جاى شبهه نیست؛ زیرا ولایت خلفای الهی (ع) تبعى و عرضى است، وقتى تبعى شد، به طور قطع نسبت به ولایت اصلى، محدود مى‌شود؛ چرا که محدودیت از لوازم تبعیت و وابستگى است؛ البته آن امر محدودیت نسبت به ولایت خداى متعال است و نسبت به ولایت غیر خدا، گسترده خواهد بود^[۶].

منابع

حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن

جستارهای وابسته

پانویس

↑ «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.
↑ «و یاد کن هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.
↑ «و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.
↑ «و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند» سوره نساء، آیه ۶۴.
↑ المیزان، ج۶، ص۱۱.
↑ ﴿وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ﴾ «و آنان بر چیزی از دانش وی جز آنچه او بخواهد چیرگی ندارند؛ اریکه او گستره آسمان‌ها و زمین است» سوره بقره، آیه ۲۵۵.

[1] «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.

[2] «و یاد کن هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.

[3] «و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.

[4] «و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند» سوره نساء، آیه ۶۴.

[5] المیزان، ج۶، ص۱۱.

[6] ﴿وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ﴾ «و آنان بر چیزی از دانش وی جز آنچه او بخواهد چیرگی ندارند؛ اریکه او گستره آسمان‌ها و زمین است» سوره بقره، آیه ۲۵۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 }}
 == مقدمه ==
-ولایت خلیفه الهى، به دو صورت [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] قابل [[تصور]] و تحقق است. {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ الله وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>؛ [[ولایت]] در [[آیه]] مطلق بوده و شامل هر دو [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] مى‌شود. [[آیه]] متضمن معناى [[ولایت تکوینی]] بدون لفظ‍ "إن"، مانند [[خلق]] پرنده با [[گِل]]، توسط‍ [[حضرت عیسی]] {{ع}} {{متن قرآن|وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي}}<ref>«و یاد کن هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref>؛ و آیه دیگر: {{متن قرآن|وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ الله وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ الله وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.</ref>. یا [[آیه]] دیگر به معناى [[ولایت تشریعی]] [[انبیاء]] {{عم}} بدون لفظ‍ "إن": {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ الله}}<ref>«و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند» سوره نساء، آیه ۶۴.</ref>.
+ولایت خلیفه الهى، به دو صورت [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] قابل تصور و تحقق است. {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ الله وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ}}<ref>«سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.</ref>؛ [[ولایت]] در [[آیه]] مطلق بوده و شامل هر دو [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] مى‌شود. [[آیه]] متضمن معناى [[ولایت تکوینی]] بدون لفظ‍ "إن"، مانند [[خلق]] پرنده با گِل، توسط‍ [[حضرت عیسی]] {{ع}} {{متن قرآن|وَإِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ بِإِذْنِي}}<ref>«و یاد کن هنگامی که با اذن من از گل، همگون پرنده می‌ساختی» سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref>؛ و آیه دیگر: {{متن قرآن|وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ الله وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ الله وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«و به پیامبری به سوی بنی اسرائیل (می‌فرستد، تا بگوید) که من برای شما نشانه‌ای از پروردگارتان آورده‌ام؛ من برای شما از گل، (اندامواره‌ای) به گونه پرنده می‌سازم و در آن می‌دمم، به اذن خداوند پرنده‌ای خواهد شد و به اذن خداوند نابینای مادرزاد و پیس را شفا خواهم داد و به اذن خداوند مردگان را زنده خواهم کرد و شما را از آنچه می‌خورید یا در خانه می‌انبارید آگاه خواهم ساخت، این نشانه‌ای برای شماست اگر مؤمن باشید» سوره آل عمران، آیه ۴۹.</ref>. یا [[آیه]] دیگر به معناى [[ولایت تشریعی]] [[انبیاء]] {{عم}} بدون لفظ‍ "إن": {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ الله}}<ref>«و ما هیچ پیامبری را نفرستادیم مگر برای آنکه به اذن خداوند از او فرمانبرداری کنند» سوره نساء، آیه ۶۴.</ref>.
-[[ولایت]] براى [[انبیا]] و اوصیاى آنان، [[ولایت تَبَعى]] و به [[اذن الهى]] است؛ و [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] آنان نسبت به [[ولایت خداى متعال]] محدود است؛ مثلاً در [[ولایت تشریعی]]؛ آنان [[اختیار]] وضع [[قوانین]] ندارند؛ اما [[وظیفه]] [[ابلاغ]] و [[تبیین احکام]] الهى را دارند، گرچه بعضى [[مفسران]] نوشته‌اند: با توجه به عطف {{متن قرآن|رَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا}} به {{متن قرآن|وَلِيُّكُمُ الله}}، هرگونه [[ولایتی]] که براى [[خداى متعال]] ثابت است، براى [[انبیا]] و اوصیاى آنان نیز ثابت مى‌شود<ref>المیزان، ج۶، ص۱۱.</ref>. اگر مراد از آن [[ولایت]] از جهت سعه آن است، صحیح نیست؛ و چنانچه مراد فقط‍ داشتن [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] بدون توجه به سعه آن باشد، جاى [[شبهه]] نیست؛ زیرا [[ولایت]] [[خلفای الهی]] {{عم}} تبعى و عرضى است، وقتى تبعى شد، به طور [[قطع]] نسبت به [[ولایت]] اصلى، محدود مى‌شود؛ چرا که [[محدودیت]] از لوازم [[تبعیت]] و وابستگى است؛ البته آن امر [[محدودیت]] نسبت به [[ولایت خداى متعال]] است و نسبت به [[ولایت]] غیر [[خدا]]، گسترده خواهد بود همچنان که: <ref>{{متن قرآن|وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ}} «و آنان بر چیزی از دانش وی جز آنچه او بخواهد چیرگی ندارند؛ اریکه او گستره آسمان‌ها و زمین است» سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref>.
+[[ولایت]] براى [[انبیا]] و اوصیاى آنان، ولایت تَبَعى و به [[اذن الهى]] است؛ و [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] آنان نسبت به ولایت خداى متعال محدود است؛ مثلاً در [[ولایت تشریعی]]؛ آنان [[اختیار]] وضع [[قوانین]] ندارند؛ اما [[وظیفه]] [[ابلاغ]] و [[تبیین احکام]] الهى را دارند، گرچه بعضى [[مفسران]] نوشته‌اند: با توجه به عطف {{متن قرآن|رَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا}} به {{متن قرآن|وَلِيُّكُمُ الله}}، هرگونه [[ولایتی]] که براى [[خداى متعال]] ثابت است، براى [[انبیا]] و اوصیاى آنان نیز ثابت مى‌شود<ref>المیزان، ج۶، ص۱۱.</ref>. اگر مراد از آن [[ولایت]] از جهت سعه آن است، صحیح نیست؛ و چنانچه مراد فقط‍ داشتن [[ولایت تکوینی]] و [[ولایت تشریعی|تشریعی]] بدون توجه به سعه آن باشد، جاى [[شبهه]] نیست؛ زیرا [[ولایت]] [[خلفای الهی]] {{عم}} تبعى و عرضى است، وقتى تبعى شد، به طور [[قطع]] نسبت به [[ولایت]] اصلى، محدود مى‌شود؛ چرا که [[محدودیت]] از لوازم [[تبعیت]] و وابستگى است؛ البته آن امر [[محدودیت]] نسبت به [[ولایت خداى متعال]] است و نسبت به [[ولایت]] غیر [[خدا]]، گسترده خواهد بود<ref>{{متن قرآن|وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلَّا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ}} «و آنان بر چیزی از دانش وی جز آنچه او بخواهد چیرگی ندارند؛ اریکه او گستره آسمان‌ها و زمین است» سوره بقره، آیه ۲۵۵.</ref>.
 == منابع ==