خطبه ۲۳۴ نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
(←مقدمه) |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
#[[آزمایش الهی]] و اهداف آن؛ | #[[آزمایش الهی]] و اهداف آن؛ | ||
#ویژگی‌های [[ابلیس]] ([[تعصب]] و [[تکبر]])؛ | #ویژگی‌های [[ابلیس]] ([[تعصب]] و [[تکبر]])؛ | ||
#هشدار به [[مردمان]] از | #هشدار به [[مردمان]] از [[کید شیطان]]؛ | ||
#[[آفرینش]] و [[سرنوشت]] [[آدم]] {{ع}}؛ | #[[آفرینش]] و [[سرنوشت]] [[آدم]] {{ع}}؛ | ||
#[[تواضع]] و [[فروتنی]] و نقش آن در [[پیروزی]] بر [[تکبر]]؛ | #[[تواضع]] و [[فروتنی]] و نقش آن در [[پیروزی]] بر [[تکبر]]؛ | ||
#انگیزه ایجاد [[تعصب]]؛ | #انگیزه ایجاد [[تعصب]]؛ | ||
#[[تعصب]] [[پسندیده]]؛ | #[[تعصب]] [[پسندیده]]؛ | ||
#[[فرمانروایان]] متکبر و [[سرنوشت]] آن‌ها؛ | #[[فرمانروایان]] [[متکبر]] و [[سرنوشت]] آن‌ها؛ | ||
#[[امر به معروف و نهی از منکر]]؛ | #[[امر به معروف و نهی از منکر]]؛ | ||
#[[انجام وظیفه]] [[امام]] در برابر [[ناکثین]] و [[قاسطین]] و [[مارقین]]؛ | #[[انجام وظیفه]] [[امام]] در برابر [[ناکثین]] و [[قاسطین]] و [[مارقین]]؛ | ||
#[[تبیین]] [[جایگاه | #[[تبیین]] [[جایگاه امام]] نزد [[رسول خدا]]؛ | ||
#اشاره به [[معجزه]] [[پیامبر]] در فراخوانی درخت و آمدن آن. | #اشاره به [[معجزه]] [[پیامبر]] در فراخوانی درخت و آمدن آن. | ||
==سبب نام‌گذاری [[خطبه]] به قاصعه== | ==سبب نام‌گذاری [[خطبه]] به قاصعه== | ||
*[[شارحان نهج البلاغه]] درباره نام‌گذاری این [[خطبه]] چند نکته ذکر کرده‌اند: | *[[شارحان نهج البلاغه]] درباره نام‌گذاری این [[خطبه]] چند نکته ذکر کرده‌اند: | ||
نسخهٔ ۲۱ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۵:۳۷
این مدخل وابسته به نهج البلاغه و تحت نگارش، توسعه یا بازبینی قرار دارد. |
مقدمه
- خطبه ۲۳۴ طولانی‌ترین خطبه نهج البلاغه است. این خطبه در نکوهش ابلیس و صفت کبر و سرنوشت تکبرپیشگان است. از منابع و شروح این‌گونه برداشت می‌شود که علت ایراد خطبه آن بود که جوان‌های کوفه حالت کبر و غرور پیدا کرده بودند و این امر موجب درگیری بین قبایل و اقوام را فراهم کرده بود و بیم آن می‌رفت که این روحیه و اخلاق ناپسند موجب فتنه و فساد شود. از آن‌جا که ریشه‌کن کردن مفاسد اجتماعی و اصلاح جامعه و ایجاد "اخوّت اسلامی" منوط به تهذیب و رشد فضایل و ترک رذایل است، امام در جهت اصلاح حال مردمان، این خطبه را ایراد فرمود. تاریخ ایراد خطبه با توجه به اشاره امام به ناکثین، قاسطین و مارقین، باید سال ۳۹ یا ۴۰ قمری باشد.
مطالب مهم خطبه
- حمد و ثنای خداوند؛
- آزمایش الهی و اهداف آن؛
- ویژگی‌های ابلیس (تعصب و تکبر)؛
- هشدار به مردمان از کید شیطان؛
- آفرینش و سرنوشت آدم (ع)؛
- تواضع و فروتنی و نقش آن در پیروزی بر تکبر؛
- انگیزه ایجاد تعصب؛
- تعصب پسندیده؛
- فرمانروایان متکبر و سرنوشت آن‌ها؛
- امر به معروف و نهی از منکر؛
- انجام وظیفه امام در برابر ناکثین و قاسطین و مارقین؛
- تبیین جایگاه امام نزد رسول خدا؛
- اشاره به معجزه پیامبر در فراخوانی درخت و آمدن آن.
سبب نام‌گذاری خطبه به قاصعه
- شارحان نهج البلاغه درباره نام‌گذاری این خطبه چند نکته ذکر کرده‌اند:
- گویند وقتی امام (ع) این خطبه را ایراد می‌فرمود بر شتری سوار بود که علف می‌خورد و نشخوار می‌کرد. بنابراین وقتی راویان این خطبه را نقل می‌کردند اشاره به شرایط و زمان و مکان آن داشتند و می‌گفتند خطبه‌ای که روی "ناقه قاصعه" ایراد شده است. پس "قاصعه" از ریشه "قصع" و به‌معنای "بلعیدن" است.
- معنای دیگر قاصعه از ریشه "قصع القلمة" است، یعنی حشره موذی را کشت، چون این خطبه روح مبارزه با شیطان را تقویت می‌کند و انسان‌ها را از نظر اخلاقی و ایمانی قوی می‌سازد تا در برابر وسوسه‌های شیطان مقاومت کنند. از این‌رو راه پیروزی شیطان که مصداق بارز تکبر و غرور و سرمنشأ ایجاد کبر و نخوت است با ایراد این خطبه و عمل به رهیافت‌های آن، سدّ می‌شود. بنابراین "قاصعه" یعنی "قاتله" یعنی شیطان و پیروانش با این بیان کشته و مطرود می‌شوند.
- معنای دیگر قاصعه، "ذاهبه" (رونده) است. یعنی دقّت و توجه نسبت به این خطبه، ریشه تکبّر را می‌خشکاند و در واقع "کبر" می‌رود و "تواضع" می‌آید.
- قاصعه به‌معنای تحقیرکننده هم آمده است. امام (ع) با ایراد این خطبه شیطان متکبّر را پست و بی‌مقدار کرده و حقارت او را نشان داده است.
- البته همه این معانی به یک معنا بازمی‌گردد و آن هشدار امام به مردم در مورد بیماری تکبّر و خطر ابتلا بدان و ضرورت معالجه آن است[۱].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 368-369.