خطبه ۲۳۴ نهج البلاغه

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

== مقدمه ==

مطالب مهم خطبه

  1. حمد و ثنای خداوند؛
  2. آزمایش الهی و اهداف آن؛
  3. ویژگی‌های ابلیس (تعصب و تکبر
  4. هشدار به مردمان از کید شیطان؛
  5. آفرینش و سرنوشت آدم (ع)؛
  6. تواضع و فروتنی و نقش آن در پیروزی بر تکبر؛
  7. انگیزه ایجاد تعصب؛
  8. تعصب پسندیده؛
  9. فرمانروایان متکبر و سرنوشت آن‌ها؛
  10. امر به معروف و نهی از منکر؛
  11. انجام وظیفه امام در برابر ناکثین و قاسطین و مارقین؛
  12. تبیین جایگاه امام نزد رسول خدا؛
  13. اشاره به معجزه پیامبر در فراخوانی درخت و آمدن آن.

سبب نام‌گذاری خطبه به قاصعه

  1. گویند وقتی امام (ع) این خطبه را ایراد می‌فرمود بر شتری سوار بود که علف می‌خورد و نشخوار می‌کرد. بنابراین وقتی راویان این خطبه را نقل می‌کردند اشاره به شرایط و زمان و مکان آن داشتند و می‌گفتند خطبه‌ای که روی "ناقه قاصعه" ایراد شده است. پس "قاصعه" از ریشه "قصع" و به‌معنای "بلعیدن" است.
  2. معنای دیگر قاصعه از ریشه "قصع القلمة" است، یعنی حشره موذی را کشت، چون این خطبه روح مبارزه با شیطان را تقویت می‌کند و انسان‌ها را از نظر اخلاقی و ایمانی قوی می‌سازد تا در برابر وسوسه‌های شیطان مقاومت کنند. از این‌رو راه پیروزی شیطان که مصداق بارز تکبر و غرور و سرمنشأ ایجاد کبر و نخوت است با ایراد این خطبه و عمل به رهیافت‌های آن، سدّ می‌شود. بنابراین "قاصعه" یعنی "قاتله" یعنی شیطان و پیروانش با این بیان کشته و مطرود می‌شوند.
  3. معنای دیگر قاصعه، "ذاهبه" (رونده) است. یعنی دقّت و توجه نسبت به این خطبه، ریشه تکبّر را می‌خشکاند و در واقع "کبر" می‌رود و "تواضع" می‌آید.
  4. قاصعه به‌معنای تحقیرکننده هم آمده است. امام (ع) با ایراد این خطبه شیطان متکبّر را پست و بی‌مقدار کرده و حقارت او را نشان داده است.

منابع

پانویس