سوره فتح

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سوره فتح در علوم قرآنی

مقدمه

در آیه اول این سوره از پیروزی بزرگ پیامبر(ص) به یاری خدا، یاد شده است؛ فتحی که در صلح حدیبیه که در سال ششم از هجرت اتفاق افتاد، فراهم آمد. پیامبر(ص) همراه ۱۴۰۰ نفر به جنگ با مشرکان رفت؛ در حالی که امیدی به بازگشت پیروزمندانه و به سلامت نبود؛ ولی سرانجام با قرارداد آتش‌بس ده ساله و بدون درگیری به مدینه بازگشتند. همین قرارداد، پیروزی‌های بزرگ دیگری درپی داشت؛ مانند: فتح خیبر در سال هفتم هجری، فتح مکه همراه دوازده‌هزار سرباز مسلمان در سال هشتم هجری و مسلمان شدن تعداد زیادی از مشرکان در این فاصله. اینها آن «فتح مبین» است که سوره به آن نام مشهور شده است.

چون این سوره با آیه ﴿إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا﴾ آغاز شده است و نوید یک پیروزی بزرگ و درخشان را می‌دهد، به آن «فتح» گفته‌اند.

غرض سوره بیان منتی است که خدای تعالی بر رسول خود نهاده، و در این سفر فتحی آشکار نصیبش فرموده. و نیز منتی که بر مؤمنین همراه وی نهاده و مدح شایانی است که از آنان کرده، و وعده جمیلی است که به همه کسانی از ایشان داده که ایمان آورده و عمل صالح کرده‌اند. این سوره در مدینه نازل شده است.

درباره مصداق این فتح، میان مفسران نظراتی به قرار ذیل هست:

1. صلح حدیبیه (مشهورترین نظریه)؛
2. فتح خیبر؛
3. فتح مکه؛
4. فتح و پیروزی سپاه اسلام در همه جنگ‌ها.

ویژگی‌های سوره فتح

1. دارای ۲۹ آیه، ۵۶۰ کلمه و ۲۴۳۸ یا ۲۵۰۹ حرف است.
2. در ترتیب نزول، یکصد و یازدهمین و در قرآن کریم چهل و هشتمین سوره است.
3. پس از سوره جمعه و پیش از سوره مائده در سال ششم هجرت هنگام بازگشت از صلح حدیبیه نازل شد و از سوره‌های مدنی به شمار می‌آید.
4. از نظر کمیت از سوره‌های مثانی و شامل حدود یک حزب قرآن است.
5. در این سوره، آیه منسوخ نیست؛ امّا آیه ناسخ وجود دارد.

مطالب سوره فتح

1. بشارت به فتح مکه؛
2. حوادث جریان صلح حدیبیه و بیعت رضوان؛
3. اشاره به کارشکنی‌های منافقان؛
4. اوصاف ویژه پیروان مکتب محمدی(ص).

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی

پانویس