حجاج بن عامر ثمالی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۴ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۵۰

مقدمه

وی منسوب به ثماله، تیره‌ای از کلان، از قبیلة أزد یمن است. نام پدرش را برخی عبدالله گفته و نسبش را افزون بر «ثمالی»، «نصری» نیز نوشته‌اند^[۱]. بخاری^[۲] نام پدر وی را با تعبیر «یقال»، عبدالله نوشته است. منشأ این اختلاف، به هم آمیختگی اطلاعات مربوط به «حجاج بن عبدالله نصری» و «حجاج بن عامر ثمالی» است که این‌ها دو نفر هستند، اما برخی، چون ابن عبدالبر، این دو را یکی دانسته و نسب و نام پدر آنان را به هم درآمیخته‌اند^[۳]، در حالی که بیشتر نویسندگان مانند ابونعیم^[۴]، و ابن اثیر^[۵] بر دوگانه بودن این دو عنوان تصریح کرده‌اند. ابونعیم^[۶]، ضمن آنکه مانند ابن حبان^[۷] «حجاج بن عبدالله ثمالی» را همان «حجاج بن عامر ثمالی» می‌داند، اما «حجاج بن عبدالله نصری» را در عنوانی جدا آورده و آن را غیر از دو عنوان یادشده پیشین می‌داند. در صحابی بودن «حجاج بن عامر ثمالی» اختلافی نیست. چنان که احمد بن محمد بن عیسی حمصی در کتاب تاریخ الحمصیین وی را صحابی دانسته و می‌گوید: خبر صحابی بودن «حجاج» را افرادی که فرزندان وی را در حمص دیده‌اند به من گزارش کرده‌اند^[۸]. تنها یادی که در حوادث سیره نبوی از وی شده، مربوط به حضور و همراهی او در حجة الوداع، با رسول خدا(ص) است^[۹]. وی از جمله صحابه‌ای شمرده شده که سبیل (شوأرب) خود را کوتاه کرده، اما ریش خود را بلند گذاشته و درنگ می‌کردند^[۱۰]. وی بعدها ساکن شام شد^[۱۱] و در شمار اهل حمص^[۱۲] و مدفون در همان جاست^[۱۳]. تنها حدیث نقل شده از او روایتی اخلاقی درباره دوری از قیل و قال و تضییع مال، توصیه به انفاق، ملامت نکردن و توصیه به آغاز انفاق بر افرادی است که نفقه شان بر عهده انسان است: ایاکم و کثرة السؤال، و اضاعة المال، و قیل و قال و..^[۱۴]؛ حجاج بن عامر همراه عبدالله بن عامر که هر دو ثمالی‌اند، در نماز صبح بر عمر بن خطاب اقتدا کرده و گزارش کرده‌اند که عمر سوره ﴿إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ﴾^[۱۵]. را در نماز خواند و سجده کرد^[۱۶]. خالد بن مغدان، شرحبیل بن مسلم و عاصم بن حجاج راوی روایت اویند^[۱۷]^[۱۸]^[۱۹].

منابع

داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حجاج بن عامر ثمالی»، دانشنامه سیره نبوی ج۳

پانویس

↑ ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.
↑ بخاری، ج۲، ص۳۷۰.
↑ ر.ک: ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.
↑ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲.
↑ ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.
↑ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.
↑ ابن حبان، ج۳، ص۸۷.
↑ ابن حجر، ج۲، ص۲۷.
↑ ابن قانع، ج۱، ص۱۹۴؛ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.
↑ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۷۲؛ بیهقی، ج۱، ص۱۵۱.
↑ ابن حبان، ج۳، ص۸۷؛ بغوی، ج۲، ص۱۷۳؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.
↑ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲؛ ابن اثیر، ج۱، ص۶۸۹.
↑ یاقوت حموی، ج۲، ص۳۰۳.
↑ طبرانی، مسند الشامیین، ج۱، ص۳۱۴؛ بغوی، ج۲، ص۱۷۳.
↑ «هنگامی که آسمان شکاف بردارد،» سوره انشقاق، آیه ۱.
↑ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص۲۲۵؛ ابن اثیر، ج۱، ص۶۸۹.
↑ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲.
↑ ماخذ: ابن ابی عاصم / الآحاد و المثانی + ابن اثیر / اسد الغابه + ابن حبان/ کتاب الثقات + ابن حجر / الاصابه + ابن عبدالبر / الاستیعاب + ابن قانع / معجم الصحابه + ابونعیم / معرفة الصحابه + بخاری / التاریخ الکبیر + بغوی / معجم الصحابه + طبرانی / المعجم الکبیر + یاقوت حموی / معجم البلدان + بیهقی، احمد بن الحسین (م۴۵۸)، السنن، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۴؛ طبرانی، سلیمان بن أحمد (م ۳۶۰)، مسند الشامیین، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۷.
↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حجاج بن عامر ثمالی»، دانشنامه سیره نبوی ج۳، ص: ۴.

[1] ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.

[2] بخاری، ج۲، ص۳۷۰.

[3] ر.ک: ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.

[4] ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲.

[5] ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.

[6] ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.

[7] ابن حبان، ج۳، ص۸۷.

[8] ابن حجر، ج۲، ص۲۷.

[9] ابن قانع، ج۱، ص۱۹۴؛ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.

[10] ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۷۲؛ بیهقی، ج۱، ص۱۵۱.

[11] ابن حبان، ج۳، ص۸۷؛ بغوی، ج۲، ص۱۷۳؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.

[12] ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲؛ ابن اثیر، ج۱، ص۶۸۹.

[13] یاقوت حموی، ج۲، ص۳۰۳.

[14] طبرانی، مسند الشامیین، ج۱، ص۳۱۴؛ بغوی، ج۲، ص۱۷۳.

[15] «هنگامی که آسمان شکاف بردارد،» سوره انشقاق، آیه ۱.

[16] ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص۲۲۵؛ ابن اثیر، ج۱، ص۶۸۹.

[17] ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲.

[18] ماخذ: ابن ابی عاصم / الآحاد و المثانی + ابن اثیر / اسد الغابه + ابن حبان/ کتاب الثقات + ابن حجر / الاصابه + ابن عبدالبر / الاستیعاب + ابن قانع / معجم الصحابه + ابونعیم / معرفة الصحابه + بخاری / التاریخ الکبیر + بغوی / معجم الصحابه + طبرانی / المعجم الکبیر + یاقوت حموی / معجم البلدان + بیهقی، احمد بن الحسین (م۴۵۸)، السنن، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۴؛ طبرانی، سلیمان بن أحمد (م ۳۶۰)، مسند الشامیین، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۷.

[19] داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حجاج بن عامر ثمالی»، دانشنامه سیره نبوی ج۳، ص: ۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 }}
 == مقدمه ==
-وی منسوب به ثماله، تیره‌ای از کلان، از قبیلة [[أزد]] [[یمن]] است. نام پدرش را برخی [[عبدالله]] گفته و نسبش را افزون بر «ثمالی»، «نصری» نیز نوشته‌اند<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.</ref>. [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۲، ص۳۷۰.</ref> نام [[پدر]] وی را با تعبیر «یقال»، عبدالله نوشته است. منشأ این [[اختلاف]]، به هم آمیختگی اطلاعات مربوط به «[[حجاج بن عبدالله نصری]]» و «[[حجاج بن عامر ثمالی]]» است که اینها دو نفر هستند، اما برخی، چون [[ابن عبدالبر]]، این دو را یکی دانسته و [[نسب]] و نام پدر آنان را به هم درآمیخته‌اند<ref>ر.ک: ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.</ref>، در حالی که بیشتر نویسندگان مانند [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲.</ref>، و [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.</ref> بر دوگانه بودن این دو عنوان تصریح کرده‌اند. ابونعیم<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.</ref>، ضمن آنکه مانند [[ابن حبان]]<ref>ابن حبان، ج۳، ص۸۷.</ref> «حجاج بن عبدالله ثمالی» را همان «حجاج بن عامر ثمالی» می‌داند، اما «[[حجاج بن عبدالله نصری]]» را در عنوانی جدا آورده و آن را غیر از دو عنوان یادشده پیشین می‌داند. در [[صحابی]] بودن «حجاج بن عامر ثمالی» اختلافی نیست. چنان که [[احمد بن محمد بن عیسی]] [[حمصی]] در کتاب [[تاریخ]] الحمصیین وی را صحابی دانسته و می‌گوید: [[خبر]] صحابی بودن «حجاج» را افرادی که [[فرزندان]] وی را در [[حمص]] دیده‌اند به من گزارش کرده‌اند<ref>ابن حجر، ج۲، ص۲۷.</ref>. تنها یادی که در حوادث [[سیره نبوی]] از وی شده، مربوط به [[حضور]] و [[همراهی]] او در [[حجة الوداع]]، با [[رسول خدا]]{{صل}} است<ref>ابن قانع، ج۱، ص۱۹۴؛ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.</ref>. وی از جمله صحابه‌ای شمرده شده که [[سبیل]] (شوأرب) خود را کوتاه کرده، اما ریش خود را بلند گذاشته و درنگ می‌کردند<ref>ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۷۲؛ بیهقی، ج۱، ص۱۵۱.</ref>. وی بعدها ساکن [[شام]] شد<ref>ابن حبان، ج۳، ص۸۷؛ بغوی، ج۲، ص۱۷۳؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.</ref> و در شمار [[اهل]] حمص<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲؛ ابن اثیر، ج۱، ص۶۸۹.</ref> و مدفون در همان جاست<ref>یاقوت حموی، ج۲، ص۳۰۳.</ref>. تنها [[حدیث]] [[نقل]] شده از او روایتی [[اخلاقی]] درباره دوری از قیل و قال و تضییع [[مال]]، توصیه به [[انفاق]]، ملامت نکردن و توصیه به آغاز انفاق بر افرادی است که [[نفقه]] شان بر عهده [[انسان]] است:
+وی منسوب به ثماله، تیره‌ای از کلان، از قبیلة [[أزد]] [[یمن]] است. نام پدرش را برخی [[عبدالله]] گفته و نسبش را افزون بر «ثمالی»، «نصری» نیز نوشته‌اند<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.</ref>. [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۲، ص۳۷۰.</ref> نام [[پدر]] وی را با تعبیر «یقال»، عبدالله نوشته است. منشأ این [[اختلاف]]، به هم آمیختگی اطلاعات مربوط به «[[حجاج بن عبدالله نصری]]» و «حجاج بن عامر ثمالی» است که این‌ها دو نفر هستند، اما برخی، چون [[ابن عبدالبر]]، این دو را یکی دانسته و [[نسب]] و نام پدر آنان را به هم درآمیخته‌اند<ref>ر.ک: ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.</ref>، در حالی که بیشتر نویسندگان مانند [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲.</ref>، و [[ابن اثیر]]<ref>ابن اثیر، ج۱، ص۶۹۰.</ref> بر دوگانه بودن این دو عنوان تصریح کرده‌اند. ابونعیم<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.</ref>، ضمن آنکه مانند [[ابن حبان]]<ref>ابن حبان، ج۳، ص۸۷.</ref> «حجاج بن عبدالله ثمالی» را همان «حجاج بن عامر ثمالی» می‌داند، اما «[[حجاج بن عبدالله نصری]]» را در عنوانی جدا آورده و آن را غیر از دو عنوان یادشده پیشین می‌داند. در [[صحابی]] بودن «حجاج بن عامر ثمالی» اختلافی نیست. چنان که [[احمد بن محمد بن عیسی]] [[حمصی]] در کتاب [[تاریخ]] الحمصیین وی را صحابی دانسته و می‌گوید: [[خبر]] صحابی بودن «حجاج» را افرادی که [[فرزندان]] وی را در [[حمص]] دیده‌اند به من گزارش کرده‌اند<ref>ابن حجر، ج۲، ص۲۷.</ref>. تنها یادی که در حوادث [[سیره نبوی]] از وی شده، مربوط به [[حضور]] و [[همراهی]] او در [[حجة الوداع]]، با [[رسول خدا]]{{صل}} است<ref>ابن قانع، ج۱، ص۱۹۴؛ ابونعیم، ج۲، ص۷۳۳.</ref>. وی از جمله صحابه‌ای شمرده شده که [[سبیل]] (شوأرب) خود را کوتاه کرده، اما ریش خود را بلند گذاشته و درنگ می‌کردند<ref>ابن ابی عاصم، ج۴، ص۳۷۲؛ بیهقی، ج۱، ص۱۵۱.</ref>. وی بعدها ساکن [[شام]] شد<ref>ابن حبان، ج۳، ص۸۷؛ بغوی، ج۲، ص۱۷۳؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۳۸۸.</ref> و در شمار [[اهل]] حمص<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲؛ ابن اثیر، ج۱، ص۶۸۹.</ref> و مدفون در همان جاست<ref>یاقوت حموی، ج۲، ص۳۰۳.</ref>. تنها [[حدیث]] [[نقل]] شده از او روایتی [[اخلاقی]] درباره دوری از قیل و قال و تضییع [[مال]]، توصیه به [[انفاق]]، ملامت نکردن و توصیه به آغاز انفاق بر افرادی است که [[نفقه]] شان بر عهده [[انسان]] است:
 {{عربی|ایاکم و کثرة السؤال، و اضاعة المال، و قیل و قال و..}}<ref>طبرانی، مسند الشامیین، ج۱، ص۳۱۴؛ بغوی، ج۲، ص۱۷۳.</ref>؛ [[حجاج]] بن [[عامر]] همراه [[عبدالله بن عامر]] که هر دو ثمالی‌اند، در [[نماز صبح]] بر [[عمر بن خطاب]] [[اقتدا]] کرده و گزارش کرده‌اند که [[عمر]] [[سوره]] {{متن قرآن|إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ}}<ref>«هنگامی که آسمان شکاف بردارد،» سوره انشقاق، آیه ۱.</ref>. را در [[نماز]] خواند و [[سجده]] کرد<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص۲۲۵؛ ابن اثیر، ج۱، ص۶۸۹.</ref>. [[خالد]] بن مغدان، [[شرحبیل بن مسلم]] و [[عاصم بن حجاج]] [[راوی]] [[روایت]] اویند<ref>ابونعیم، ج۲، ص۷۳۲.</ref><ref>ماخذ: ابن ابی عاصم / الآحاد و المثانی + ابن اثیر / اسد الغابه + ابن حبان/ کتاب الثقات + ابن حجر / الاصابه + ابن عبدالبر / الاستیعاب + ابن قانع / معجم الصحابه + ابونعیم / معرفة الصحابه + بخاری / التاریخ الکبیر + بغوی / معجم الصحابه + طبرانی / المعجم الکبیر + یاقوت حموی / معجم البلدان +
 بیهقی، احمد بن الحسین (م۴۵۸)، السنن، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۴؛ طبرانی، سلیمان بن أحمد (م ۳۶۰)، مسند الشامیین، تحقیق حمدی عبدالمجید السلفی، بیروت، مؤسسة الرساله، ۱۴۱۷.</ref><ref>[[منصور داداش‌نژاد|داداش‌نژاد، منصور]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۳ (کتاب)|مقاله «حجاج بن عامر ثمالی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۳، ص: ۴.</ref>.