اهمیت اخلاق
اهمیت اخلاق از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اهمیت اخلاق در قرآن - اهمیت اخلاق در حدیث - اهمیت اخلاق در تاریخ اسلامی - اهمیت اخلاق در کلام اسلامی - اهمیت اخلاق در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
فراخوانی گسترده و تأکیدهای مکرر قرآن کریم به سازندگی اخلاقی و تهذیب نفس و ارزش‌های والای انسانی، بیانگر اهمیت اخلاق در میان اهداف قرآن کریم است[۱]. ﴿هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ﴾[۲] در آیه یاد شده مقدم شدن تزکیه بر تعلیم، بیانگر اهمیت تربیت اخلاقی است که نهایت نیاز همه جوامع مسلمان است، همچنین قرآن کریم پس از سوگندهای پیاپی در مقام اهمیت تربیت نفس و تهذیب اخلاقی برآمده ﴿قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا * وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا﴾[۳] و اساس همه مسائل و فضائل را تهذیب نفس و بنیان انحرافات را در عدم تهذیب نفس انسان می‌داند[۴]. افزون بر آیات یاد شده، قرآن کریم در آیات متعددی مسلمانان را به انواع کمالات بشری، مانند علم و فضائل اخلاقی سوق می‌دهد[۵]. انسان برای رسیدن به هدف خلقت، که هدف بعثت انبیا نیز همان بوده[۶]، باید خود را از آلود‌گی‌ها و پستی‌ها و مفاسد درونی پاک سازد[۷]. که از جمله مهم‌ترین اهداف ارسال رسل و انزال کتب ایجاد وحدت و انسجام در جامعه بشری و حرکت در مسیر تکامل بوده است و از آنجا که رذائل اخلاقی مانند غیبت مانع از این امر است، اسلام با آن مخالف است[۸].
بر اساس روایات نیز یکی از اهداف رسالت پیامبر اسلام (ص) گسترش مکارم اخلاق بوده «بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الْأَخْلَاقِ»[۹] تا فضیلت‌های اخلاقی را در میان مردم کامل کند[۱۰]. و انسان را از تاریکی‌ها خارج و به نور و هدایت رهنمون سازد؛ ﴿هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَمَلَائِكَتُهُ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا﴾[۱۱]. اخلاق از منظر دین و عالمان دینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و حکمای پیشین علم را به نحو حقیقی تنها بر اخلاق اطلاق می‌کردند و بر این باور بودند که متعلم تا زمانی که اخلاق خود را مهذب نسازد دیگر علوم برای وی سودی دربرندارد؛ زیرا نفسی که از رذائل اخلاق مهذب نباشد آموختن علوم جز تباهی و فساد را برایش به ارمغان نمی‌آورد[۱۲]. از این‌رو تهذیب نفس و تصفیه اخلاق از مهم‌ترین واجبات عقلی به شمار می‌آید[۱۳]. اخلاق، اساس کار انسان است و همه کمالات دنیوی انسان و جامعه اسلامی مانند رشد و تعالی اقتصادی، سیاسی و مانند اینها مقدمه اخلاق حسنه است[۱۴].
انقلاب اسلامی ایران نیز تحولی بنیادین است که بر پایه ارزش‌ها بنا نهاده شده است و در جهت دستیابی به ارزش‌هایی است که در نظام‌های غیراسلامی وجود ندارد. ارزش‌هایی مانند ایمان، عدالت، تفکر، آزادی، تدین، پرهیز از اسراف و تجمل‌گرایی، سلامت دینی و اخلاقی کارگزاران و بسیاری از ارزش‌های دیگر، ارزش‌های اخلاقی بنیادینی است که زیرساخت انقلاب را شکل می‌دهد. نارضایتی مردم از نبود این ارزش‌ها و در مقابل آن وجود مفاسد بسیار سبب شد تا حرکت بزرگ انقلاب اسلامی شکل بگیرد[۱۵][۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۵۰۴-۵۰۵.
- ↑ «اوست که در میان نانویسندگان (عرب)، پیامبری از خود آنان برانگیخت که بر ایشان آیاتش را می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنان کتاب (قرآن) و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره جمعه، آیه ۲.
- ↑ «بی‌گمان آنکه جان را پاکیزه داشت رستگار شد * و آنکه آن را بیالود نومیدی یافت» سوره شمس، آیه ۹-۱۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۱۵، ص۵۰۵-۵۰۶.
- ↑ آیت‌الله خامنه‌ای، ۲۲/۴/۱۳۶۸.
- ↑ ﴿لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ﴾ «بی‌گمان خداوند بر مؤمنان منّت نهاد که از خودشان فرستاده‌ای در میان آنان برانگیخت که آیات وی را بر آنان می‌خواند و آنها را پاکیزه می‌گرداند و به آنها کتاب و فرزانگی می‌آموزد و به راستی پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۴.
- ↑ امام خمینی، صحیفه امام، ج۹، ص۳۳۵؛ ج۱۴، ص۳۹۳؛ آیت الله خامنه‌ای، ۱۰/۱۱/۱۳۷۴.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۳۰۹-۳۱۰.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۱۶، ص۲۱۰.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۱۱؛ آیت الله خامنه‌ای، ۲۹/۴/۱۳۸۸.
- ↑ «اوست آنکه بر شما درود می‌فرستد- و فرشتگانش (نیز)- تا شما را به سوی روشنایی از تیرگی‌ها بیرون برد و با مؤمنان بخشاینده است» سوره احزاب، آیه ۴۳.
- ↑ نراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، تحقیق سیدمحمد کلانتر، ج۱، ص۵۰.
- ↑ امام خمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۶۸.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۲/۲/۱۳۷۷.
- ↑ آیت الله خامنه‌ای، ۲۳/۲/۱۳۷۹.
- ↑ گرامی، علی، مقاله «اخلاق»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۴۷.