ابو احمد غازی

مقدمه

از راویان امام رضا(ع). داود بن سلیمان بن یوسف غازی قزوینی، مکنی به ابواحمد، از جمله بزرگانی است که به روایت از امام رضا(ع) شهرت دارد^[۱]. به دلیل همراهی وی در جنگ‌های فی سبیل‌الله و تیزتک بودن یا سواره بودن در میدان‌های نبرد، لقب غازی برگرفته از غزو را به او نسبت داده‌اند^[۲] که گاهی به دلیل تصحیف در منابع قاری ضبط شده و یا به صیغه مبالغه، غزّاء و قرّاء نیز آمده است^[۳]. ابو احمد از اهالی قزوین بوده که طبق نقل رافعی، مدتی که امام رضا(ع) در قزوین ساکن بود، در خانه وی اقامت داشت. در همان زمان پسری شش ساله یا کمتر را از دست می‌دهد که وی را در مقبره قزوین دفن می‌نمایند^[۴]. داود روایات بسیاری از امام رضا(ع) در موضوعات مختلفی چون دنیا، ایمان، عقل، قیامت، امام علی(ع) و... نقل می‌کند که در منابع متعدد ذکر شده است^[۵]. وی به دلیل روایات نسبتاً زیاد که حسب شمارش برخی تعداد آن بیش از بیست مورد بوده^[۶] و اکثر آنها به نقل از امام رضا(ع)، از اجداد ایشان تا امام علی(ع) و پیامبر(ص) است، مجموعه‌ای به نام مسند الرضا(ع) گرد آورد^[۷] که هم اکنون موجود است.

روایات وی را اهل قزوین و اسحاق بن محمد و علی بن محمد بن مهرویه و... نقل می‌کنند^[۸] و از ظاهر امر بر می‌آید امامی باشد^[۹]. در منابع رجالی، شیخ طوسی نام وی را با اندک تغییراتی در زمره اصحاب امام رضا(ع) آورده و نام جدش را یونس^[۱۰] ذکر می‌کند که به نظر می‌رسد اشتباه در نوشتن یا تصحیف باشد. ابن‌عساکر روایاتی از طریق او از امام رضا(ع) از پدرانش از پیامبر خدا(ص) آورده است^[۱۱] که آشکارا بر ارتباطش با آن حضرت از یک سو و باور شیعی‌اش از دیگر سو دلالت دارد. حدیث «الْحَسَنُ‏ وَ الْحُسَيْنُ‏ سَيِّدَا شَبَابِ‏ أَهْلِ‏ الْجَنَّةِ، وَ أَبُوهُمَا خَيْرٌ مِنْهُمَا»^[۱۲] از آن جمله است. ذهبی وی را راوی علی بن موسی، اما نامعتبر شناسایی می‌کند^[۱۳]. کنانی روایات زیادی از طریق او از امام آورده، ولی به اعتبار وجود وی آنها را محل تأمل، بلکه باطل می‌داند^[۱۴] و در ذیل روایتی او را به وضع حدیث متهم می‌سازد و می‌نویسد: من این روایت را از نسخه‌ای که داود بن سلیمان غازی به نام علی بن موسی الرضا(ع) ساخته، آورده‌ام^[۱۵]. روشن است که چنین داوری‌ها، بیشتر بر آمده از رویکردهای مذهبی است نه نشأت گرفته از شناخت واقعی. البته با نام داود بن سلیمان افراد زیادی وجود دارند که از جمله می‌توان داود بن سلیمان بن جعفر قزوینی را نیز نام برد که به ابواحمد مکنی بوده و کتابی از امام رضا(ع) نیز دارد، ولی راوی آن ابن‌نوح می‌باشد و البته لقب غازی برای او ذکر نشده است^[۱۶].

تفرشی وی را با داود بن سلیمان دیگری که از خواص و ثقات امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) محسوب می‌شد، و اهل ورع، علم و فقه بود، همچنین روایت نص بر امام رضا(ع) را از امام کاظم(ع) شنیده بود یکی می‌داند^[۱۷]. برخی نیز به اتحاد هر سه داود بن سلیمان اعتقاد دارند، چنان که حسینی جلالی محقق مسند الرضا(ع) آنها را یکی دانسته است^[۱۸]. مؤلف مقاله‌ای در مجله تراثنا همه این اقوال را یکی کرده و در ذیل داود بن سلیمان بن یوسف آورده است^[۱۹]. نیز برخی نام اجداد آنها را یکی کرده و او را داود بن سلیمان بن جعفر بن یوسف ابو احمد غازی قزوینی ذکر کرده‌اند^[۲۰].

بنا بر آنچه ذکر شد، سه شخصیت در این نام مشترک هستند، اما داود بن سلیمان بن یوسف به ابواحمد غازی شهرت دارد. البته می‌توان هر سه را یکی دانست.^[۲۱]^[۲۲]

منابع

شریفی، مرضیه، مقاله «ابو احمد غازی»، دانشنامه امام رضا ج۱

پانویس

↑ التدوین فی أخبار قزوین، ج۳، ص۳؛ نفحات الأزهار، ج۱۱، ص۷.
↑ مسند الرضا(ع)، ص۲۷.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۳۵۷؛ مسند الرضا(ع)، ص۲۹.
↑ التدوین فی أخبار قزوین، ج۳، ص۴، ۴۲۸.
↑ الخصال، ص۱۶۸؛ الأمالی، طوسی، ص۷۸، ۳۴۵، ۴۴۸؛ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۰۵، ۲۵۳؛ الیقین، ص۴۶۷.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۸، ص۳۲۰.
↑ تهذیب التهذیب، ج۷، ص۳۳۸؛ تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۴۸.
↑ التدوین فی أخبار قزوین، ج۳، ص۳؛ مسند الرضا(ع)، ص۲۷.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۳۵۷.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۷.
↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۳، ص۱۸۳.
↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۷، ص۳۹۹.
↑ المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۳۳۰.
↑ تنزیه الشریعة، ج۱، ص۴۱۳؛ ج۲، ص۳۱۳- ۳۴۴.
↑ تنزیه الشریعة، ج۲، ص۳۸۷.
↑ رجال النجاشی، ص۱۶۱؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۹۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۳۰۴؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۰۴.
↑ نقد الرجال، ج۲، ص۲۳- ۲۴؛ الإرشاد، ج۲، ص۲۵۱؛ خاتمة المستدرک، ج۷، ص۳۵۸- ۳۵۹.
↑ مسند الرضا(ع)، ص۳۰-۳۳.
↑ المصطلح الرجالی: أسند عنه، مجلة تراثنا، ش۳، ص۱۲۶.
↑ فهرس التراث، ج۱، ص۲۱۶.
↑ منابع: الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد معروف به شیخ مفید (۴۱۳ق)، تحقیق: مؤسسة آل البیت عله لإحیاء التراث، بیروت، دار المفید، اول، ۱۴۱۳ق؛ الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق؛ تاریخ مدینة دمشق، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۵ق، التدوین فی أخبار قزوین، عبدالکریم بن محمد رافعی (۶۲۳ق)، تحقیق: عزیزالله عطاردی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۹۸۷م؛ تنزیه الشریعة المرفوعة عن الأحادیث الشنیعة الموضوعة، علی بن محمد کنانی (۹۶۳ق)، تحقیق: عبدالله غماری - عبدالوهاب عبداللطیف، قاهره، مکتبة القاهرة، اول، بیتا؛ تهذیب التهذیب، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، تحقیق: صدقی جمیل عطار، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۰۴ق؛ تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، یوسف بن عبدالرحمن حافظ مزی (۷۴۲ق)، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة، چهارم، ۱۴۱۳ق؛ جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق؛ خاتمة مستدرک الوسائل، حسین بن محمد تقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۷ق؛ الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، سوم، ۱۴۱۵ق، رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سیدعلی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق، عیون أخبار الرضا، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱قی)، تحقیق: حسین اعلمی، بیروت، مؤسسة الأعلمی، اول، ۱۴۰۴ق؛ فهرس التراث، سید محمدحسین حسینی جلالی (معاصر)، تحقیق: محمدجواد حسینی جلالی، قم، دلیل ما، اول، ۱۳۸۰ش؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۵ق؛ مسند الرضا علی، داود بن سلیمان غازی (قرن ۲ق)، تحقیق: محمدجواد حسینی جلالی، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، اول، ۱۴۱۸ق؛ “المصطلح الرجالی - أسند عنه، سید محمدرضا بن محسن حسینی (معاصر)، مجلة تراثنا، قم، مؤسسة آل البیت الا لإحیاء التراث، سال اول، ۱۴۰۶ق، المغنی فی الضعفاء، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: حازم قاضی، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۸ق؛ نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الأنوار، سیدعلی بن نورالدین حسینی میلانی (معاصر)، مؤلف، اول، ۱۴۱۴ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت الا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ الیقین باختصاص مولانا علی ما بإمرة المؤمنین، علی بن موسی معروف به سیدبن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: اسماعیل انصاری زنجانی، قم، دار الکتاب الجزائری، اول، ۱۴۱۳ق.
↑ شریفی، مرضیه، مقاله «ابو احمد غازی»، دانشنامه امام رضا ص ۴۵۷.

[1] التدوین فی أخبار قزوین، ج۳، ص۳؛ نفحات الأزهار، ج۱۱، ص۷.

[2] مسند الرضا(ع)، ص۲۷.

[3] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۳۵۷؛ مسند الرضا(ع)، ص۲۹.

[4] التدوین فی أخبار قزوین، ج۳، ص۴، ۴۲۸.

[5] الخصال، ص۱۶۸؛ الأمالی، طوسی، ص۷۸، ۳۴۵، ۴۴۸؛ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۰۵، ۲۵۳؛ الیقین، ص۴۶۷.

[6] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۸، ص۳۲۰.

[7] تهذیب التهذیب، ج۷، ص۳۳۸؛ تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۱۴۸.

[8] التدوین فی أخبار قزوین، ج۳، ص۳؛ مسند الرضا(ع)، ص۲۷.

[9] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۳۵۷.

[10] رجال الطوسی، ص۳۵۷.

[11] تاریخ مدینة دمشق، ج۴۳، ص۱۸۳.

[12] تاریخ مدینة دمشق، ج۲۷، ص۳۹۹.

[13] المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۳۳۰.

[14] تنزیه الشریعة، ج۱، ص۴۱۳؛ ج۲، ص۳۱۳- ۳۴۴.

[15] تنزیه الشریعة، ج۲، ص۳۸۷.

[16] رجال النجاشی، ص۱۶۱؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۹۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۳۰۴؛ طرائف المقال، ج۱، ص۳۰۴.

[17] نقد الرجال، ج۲، ص۲۳- ۲۴؛ الإرشاد، ج۲، ص۲۵۱؛ خاتمة المستدرک، ج۷، ص۳۵۸- ۳۵۹.

[18] مسند الرضا(ع)، ص۳۰-۳۳.

[19] المصطلح الرجالی: أسند عنه، مجلة تراثنا، ش۳، ص۱۲۶.

[20] فهرس التراث، ج۱، ص۲۱۶.

[21] منابع: الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، محمد بن محمد معروف به شیخ مفید (۴۱۳ق)، تحقیق: مؤسسة آل البیت عله لإحیاء التراث، بیروت، دار المفید، اول، ۱۴۱۳ق؛ الأمالی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم، دار الثقافة، اول، ۱۴۱۴ق؛ تاریخ مدینة دمشق، علی بن حسن معروف به ابن عساکر (۵۷۱ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۵ق، التدوین فی أخبار قزوین، عبدالکریم بن محمد رافعی (۶۲۳ق)، تحقیق: عزیزالله عطاردی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۹۸۷م؛ تنزیه الشریعة المرفوعة عن الأحادیث الشنیعة الموضوعة، علی بن محمد کنانی (۹۶۳ق)، تحقیق: عبدالله غماری - عبدالوهاب عبداللطیف، قاهره، مکتبة القاهرة، اول، بیتا؛ تهذیب التهذیب، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، تحقیق: صدقی جمیل عطار، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۰۴ق؛ تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، یوسف بن عبدالرحمن حافظ مزی (۷۴۲ق)، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة، چهارم، ۱۴۱۳ق؛ جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق؛ خاتمة مستدرک الوسائل، حسین بن محمد تقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۷ق؛ الخصال، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تصحیح و تعلیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، سوم، ۱۴۱۵ق، رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سیدعلی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سیدمهدی رجایی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق، عیون أخبار الرضا، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱قی)، تحقیق: حسین اعلمی، بیروت، مؤسسة الأعلمی، اول، ۱۴۰۴ق؛ فهرس التراث، سید محمدحسین حسینی جلالی (معاصر)، تحقیق: محمدجواد حسینی جلالی، قم، دلیل ما، اول، ۱۳۸۰ش؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۵ق؛ مسند الرضا علی، داود بن سلیمان غازی (قرن ۲ق)، تحقیق: محمدجواد حسینی جلالی، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، اول، ۱۴۱۸ق؛ “المصطلح الرجالی - أسند عنه، سید محمدرضا بن محسن حسینی (معاصر)، مجلة تراثنا، قم، مؤسسة آل البیت الا لإحیاء التراث، سال اول، ۱۴۰۶ق، المغنی فی الضعفاء، محمد بن احمد معروف به ذهبی (۷۴۸ق)، تحقیق: حازم قاضی، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۸ق؛ نفحات الأزهار فی خلاصة عبقات الأنوار، سیدعلی بن نورالدین حسینی میلانی (معاصر)، مؤلف، اول، ۱۴۱۴ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت الا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق؛ الیقین باختصاص مولانا علی ما بإمرة المؤمنین، علی بن موسی معروف به سیدبن طاووس (۶۶۴ق)، تحقیق: اسماعیل انصاری زنجانی، قم، دار الکتاب الجزائری، اول، ۱۴۱۳ق.

[22] شریفی، مرضیه، مقاله «ابو احمد غازی»، دانشنامه امام رضا ص ۴۵۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]