مرجئه در فقه سیاسی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث مرجئه است. مرجئه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مرجئه در حدیث - مرجئه در فرق و مذاهب - مرجئه در کلام اسلامی - مرجئه در تاریخ اسلامی - مرجئه در معارف مهدوی - مرجئه در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

مرجئه، از "رجاء" به معنای تأخیر و امید به آینده است و در اصطلاح، نام فرقه‌ای از مسلمانان که با افکار التقاطی خود می‌پنداشتند امور مشتبه و یا اموری که نمی‌توان داوری صریحی درباره آنها کرد، بایستی به قیامت واگذار شود تا خداوند راجع به آن تصمیم بگیرد. در فلسفۀ پیدایش این گروه می‌توان گفت جنگ جمل و صفین - از جنگ‌های زمان امام علی (ع) - تأثیر مهمی بر گرایش‌های سیاسی و به دنبال آن مذهبی، از خود بر جای نهاد و در منازعه دو گروه شیعی و عثمانی، عده‌ای از صحابه و تابعین خود را از معرکه، کنار کشیده و اعتقاد داشتند که شناخت دقیق حق و باطل ممکن نیست و باید آن را به خدا واگذار کرد. از جملۀ این افراد "سعد بن ابی وقاص" - صحابی پیامبر (ص) - بود که می‌گفت هر دو گروه مسلمان هستند و او شمشیری در اختیار ندارد تا بتواند مسلم را از کافر بازشناسد. این گروه، در جنگ صفین پس از اجبار امام علی (ع) به پذیرش حکمیت، وی را مرتکب گناهی بزرگ دانسته و خواستار توبه آن حضرت شدند. مکتب اعتقادی مرجئه نظیر امیدوار بودن مرتکب کبیره به رحمت الهی در قیامت و جدایی عمل از ایمان، برای امویان - که از ارتکاب معاصی بزرگ پروایی نداشتند - پناهگاهی مطمئن بود. از این‌رو، همواره از آن حمایت می‌کردند. مدّعای مبنای اعتقادی گروه مرجئه، برگرفته از آیه یکصد و ششم از سورۀ توبه است و به همین جهت، به "مرجئه" معروف شدند. ابوحنیفه نعمان بن ثابت - امام مذهب حنفیان - از مرجئه بود.

منابع

• فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی