احمد بن محمد بن حسن بن ولید
احمد بن محمد بن حسن بن ولید از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن محمد بن حسن بن ولید در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردمقدمه
احمد بن محمد بن الحسن بن الولید[۱] در دو سند از اسناد روایات تفسیر کنز الدقائق و به نقل از کتاب الأمالی شیخ طوسی و تأویل الآیات الظاهرة واقع شده است؛ برای نمونه:
«مَا ذَكَرَهُ الشَّيْخُ الطُّوسِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِي أَمَالِيهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا الشَّيْخُ أَبُو الْحَسَنِ أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْوَلِيدِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الصَّادِقِ(ع) قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع) أُعْطِيتُ تِسْعاً لَمْ يُعْطَهَا أَحَدٌ قَبْلِي سِوَى رَسُولِ اللَّهِ(ص) لَقَدْ فُتِحَتْ لِيَ السُّبُلُ وَ عَلِمْتُ الْمَنَايَا وَ الْبَلَايَا وَ الْأَنْسَابَ ﴿وَفَصْلَ الْخِطَابِ﴾[۲] وَ لَقَدْ نَظَرْتُ إِلَى الْمَلَكُوتِ بِإِذْنِ رَبِّي فَمَا غَابَ عَنِّي مَا كَانَ قِبَلِي وَ لَا مَا يَأْتِي بَعْدِي فَإِنَّ بِوَلَايَتِي أَكْمَلَ اللَّهُ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ دِينَهُمْ وَ أَتَمَّ عَلَيْهِمُ النِّعَمَ وَ رَضِيَ لَهُمْ إِسْلَامَهُمْ إِذْ يَقُولُ يَوْمَ الْوَلَايَةِ لِمُحَمَّدٍ(ص) يَا مُحَمَّدُ أَخْبِرْهُمْ أَنِّي أَكْمَلْتُ لَهُمْ الْيَوْمَ دِينَهُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْهِمْ النِّعَمَ وَ رَضِيتُ لَهُمْ إِسْلَامَهُمْ كُلُّ ذَلِكَ مِنْ مَنِّ اللَّهِ عَلَيَّ فَلِلَّهِ الْحَمْدُ»[۳].[۴]
شرح حال راوی
احمد بن محمد بن الحسن بن الولید از فقیهان و محدثان و مشایخ حدیثی به شمار می‌آید و با همین عنوان و عناوین دیگری مانند: احمد بن محمد بن الحسن، احمد بن محمد بن الحسن بن الولید ابی‌الحسن، احمد بن محمد بن الحسن ابی‌الحسن، احمد بن محمد و ابوالحسن احمد بن محمد بن الحسن بن الولید القمی[۵] در اسناد روایات قرار گرفته است.
پدرش محمد بن حسن بن ولید از فقیهان و نقادان بزرگ حدیث بوده است که بزرگان رجالی با تعبیر "شيخ القميين وفقيهُهم، ووجهُهم في عصره" از او یاد کرده‌اند.
احمد بن محمد بن الحسن فقه و حدیث را از محضر پدر بزرگوارش فرا گرفته و روایات بسیاری از ایشان نقل، و شاگردان معروف و مشهوری مانند: شیخ مفید، حسین بن عبیدالله غضائری و احمد بن عبدون را تربیت کرده است.
متأسفانه! نام این شخصیت، در کتب رجالی قدما مانند رجال کشی، فهرست نجاشی، الفهرست و رجال شیخ طوسی ذکر نشده است و رجالیان بعدی همچون حلی، ابن داود و ابن شهر آشوب» نیز از وی یاد نکرده‌اند.
ذکر نشدن نام راوی در فهرست نجاشی و شیخ طوسی شاید بدان جهت باشد که وی دارای آثار علمی نبوده است؛ و یا اینکه کتابش به دست این دو بزرگوار نرسیده و از آن اطلاع نداشتند [۶].[۷]
طبقه راوی
تاریخ ولادت و وفات راوی مشخص نیست؛ ولی پدرش که وی فراوان از او نقل کرده، در سال ۳۴۳ ق وفات کرده[۸] و شیخ مفید[۹] و ابن غضائری[۱۰] از وی روایت کرده‌اند.
احمد بن محمد بن الحسن بن الولید در طبقه دهم روات قرار می‌گیرد[۱۱].[۱۲]
جایگاه حدیثی راوی
به جهت عدم ذکر نام راوی در کتب رجالی و جرح و تعدیل نشدنش از سوی رجالیان قدما، دیدگاه‌های متفاوتی درباره‌اش هست[۱۳]؛ اما با ملاحظه بعضی قرائن می‌‌توان جلالت و اعتبار روایاتش را ثابت کرد:
- شیخ الإجازه بودن[۱۴].
- نقل بزرگانی مانند شیخ مفید، ابن غضائری و احمد بن عبدون از وی[۱۵] و روایتش از پدرش[۱۶] که از نقادان بزرگ و کم‌نظیر حدیث به شمار می‌آید[۱۷].
- تصحیح روایات وی به دست علامه حلی در مواضع گوناگون[۱۸].
- توثیق شهید ثانی[۱۹].
رجالی بزرگ میرزای استرآبادی: "من المشايخ المعتبرين، وقد صحح العلامة كثيراً من الروايات وهو في الطريق بحيث لا يحتمل الغفلة، ولم أر إلى الآن ولم أسمع من أحد يتأمل في توثيقه"[۲۰].
علامه مجلسی: "إنه أستاذ المفيد، يعد حديثه صحيحاً لكونه من مشايخ الإجازة ووثقه الشهيد الثاني"[۲۱].
محقق میرداماد: "أمرهما أجلّ من الافتقار إلى تزكية مزك وتوثيق موثق"[۲۲].[۲۳]
منابع
پانویس
- ↑ نقد الرجال، ج۱، ص۱۵۳، ش۳۰۶؛ جامع الرواه، ج۱، ص۶۲؛ الوجیزة فی الرجال، ص۲۳، ش۱۲۲؛ الفوائد الرجالیه (بحر العلوم)، ج۲، ص۱۵؛ إکلیل المنهج، ص۱۱۹، ش۱۰۹؛ منتهی المقال، ج۱، ص۳۱۷، ش۲۲۴؛ طرائف المقال، ج۱، ش۱۴۱، ش۶۵۸؛ تنقیح المقال، ج۷، ص۲۴۶، ش۱۴۴۴؛ أعیان الشیعه، ج۳، ص۱۰۱، ش۳۳۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۴۳، ش۸۴۷ - ۸۴۸؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۴۳۰، ش۱۵۱۴؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۵۸۴، ش۵۲۴.
- ↑ «و فرمانروایی او را استوار کردیم و به او فرزانگی و گفتار پایانبخش (در داوری) دادیم» سوره ص، آیه ۲۰.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۵۶ - ۵۷ به نقل از الأمالی (طوسی)، ص۲۰۵، ش۳۵۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳ ص 23 -24.
- ↑ ر.ک: معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۴۳، ش۸۴۷.
- ↑ «علامه تستری» به استناد روایت «شیخ طوسی» از ایشان أحمد بن محمد بن الحسن عن أبیه... (تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۶۴، ح۴۶۳)؛ {{عربی|ما رواه أبوالحسن أحمد بن محمد بن الحسن بن الولید.».. (تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۸۳، ح۵۱۱) احتمال داده که وی نویسنده کتاب بوده و «شیخ طوسی» آن را از کتابش نقل کرده باشد؛ زیرا تعبیر ما رواه اعم از روایت بی‌واسطه و روایت با واسطه می‌باشد. (قاموس الرجال، ج۱، ص۵۸۵)
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳ ص ۲۴ -۲۵.
- ↑ رجال النجاشی، ص۳۸۳، ش۱۰۴۲.
- ↑ رجال النجاشی، ص۴۰۲، ذیل ش۱۰۶۷.
- ↑ ر.ک: مجمع الرجال، ج۲، ص۱۸۲.
- ↑ ر.ک: معجم الثقات، ص۱۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳ ص ۲۵.
- ↑ البدایة فی علم الدرایه، ص۱۲۸؛ مختلف الشیعه، ج۱، ص۱۸۳؛ الوجیزه (علامه حلی)، ص۱۴۴؛ الحبل المتین، ص۱۱؛ اتقان المقال، ص۱۶۱؛ الرواشح السماویة، ص۱۰۵؛ تنقیح المقال، ج۷، ص۲۴۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۴۳.
- ↑ "و معلوم أنه من مشایخ الإجازة"؛ (أمل الآمل، ج۲، ص۲۵، ش۶۳).
- ↑ "وأخبرنی به أیضاً الشیخ أبو عبدالله محمد بن محمد بن النعمان والحسین بن عبیدالله وأحمد بن عبدون عن أبی الحسن أحمد بن محمد بن الحسن بن الولید"؛ (تهذیب الأحکام، ج۱۰، ص۵۸).
- ↑ "ما أخبرنی به الشیخ أیده الله عن أحمد بن محمد بن الحسن بن الولید عن أبیه..."؛ ر.ک: تهذیب الأحکام، ج۱، ص۶ (ح۳)، ۱۹ (ح ۴۴)، ۲۲ (ح۵۷)، ۲۵ (ح۳)، ۳۱ (ح۲۰) و۴۴ (ح۶۳).
- ↑ "أبو جعفر شیخ القمیین، و فقیههم، و متقدمهم، و وجههم. و یقال ثقة ثقة، عین، مسکون إلیه"؛ (رجال النجاشی، ص۳۸۳، ش۱۰۴۲).
- ↑ ر.ک: مختلف الشیعه، ج۱، ص۲۵۸؛ خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۲۷۶.
- ↑ الرعایة فی علم الدرایه، ص۳۷۰.
- ↑ جامع الرواه، ج۱، ص۶۲ به نقل از الوسیط.
- ↑ الوجیزه، ص۲۳، ش۱۲۲.
- ↑ الرواشح السماویه، ص۱۰۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۳ ص ۲۵ -۲۶.