مقام محمود در معارف دعا و زیارات

مقدمه

در زیارت عاشورا آمده است: «وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُبَلِّغَنِي الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ الَّذِي لَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ»^[۱].

مقام محمود (جایگاه پسندیده) همان جایگاه والایی است که هیچ جایگاهی بدان نمی‌رسد و در این جایگاه است که انسان شایسته ستایش و تحسین از سوی همگان، بدون استثنا، می‌گردد و نکوهش به صورت مطلق از او نفی می‌شود و این از مقامات رفیع اخروی است. در سوره اسراء و به هنگام سخن گفتن از آنچه خدای تعالی به بندگان شب زنده‌دار خویش ارزانی می‌دارد، از این جایگاه یاد شده است: ﴿وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا﴾^[۲].

مفسران، مقام محمود را در این آیه به همان چیزی که ما پیش‌تر گفتیم، تفسیر کرده‌اند^[۳]، همان‌گونه که آن را به مقام شفاعت تفسیر نموده‌اند^[۴]. «مقام محمود» از جایگاه‌های اهل بیت(ع) نزد خداوند به شمار می‌رود و با تولی و تبری است که انسان به این جایگاه والا و پسندیده‌ای که خداوند متعال به اهل بیت(ع) بخشیده است، صعود می‌کند. معراج مؤمن به سوی این جایگاه، همان تولی و تبری و شب‌زنده‌داری است^[۵].

شفاعت کبری یا مقام محمود

با دقت در ماهیت عالم دنیا به این حقیقت پی می‌بریم که آن محدود بوده و قابلیت ظهور نتایج اعمال را به طور کامل ندارد، بلکه عرصه ظهور کامل آن عالم آخرت است که محل ظهور صفت جلالیه حق تعالی است. ظهور این صفت نیز وسائط فیض را می‌طلبد؛ زیرا تا امر افاضه فیض از سوی پروردگار متعال مطرح است وساطت در فیوضات نیز جریان دارد.

علی بن حمزه می‌گوید: شخصی به امام صادق (ع) عرض کرد: همسایه‌ای از خوارج دارم و می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) روز قیامت به فکر خویشتن است (تا خود را نجات دهد) پس چگونه شفاعت می‌کند؟ حضرت فرمود: «هیچ یک از اولین و آخرین نیست در روز قیامت مگر اینکه به شفاعت حضرت محمد (ص) محتاج است»^[۶].

شفاعت و ضمیمه شدن وجود افرادی که بدون انضمام آنها نتایج اعمال ظهور نخواهد داشت، عبارت دیگری از واسطه در فیض بودن است که هیچ شخصی حتی انبیاء و اولیاء از این قانون مستثنی نیست^[۷].

در روایت بالا شفاعت دیگران نفی نشده است بلکه شفاعت کنندگان در قیامت حتی انبیاء و اولیاء نیز جهت ظهور اعمال خود به بزرگ‌ترین وسائط فیض الهی و شفاعت ایشان نیازمند هستند و چنان‌چه شفاعتی از دیگران در روز قیامت باشد از طریق حضرات ائمه (ع) است؛ لذا در روایات متعددی وارد شده است که در قیامت هنگامی که عرصه بر مردم سخت می‌گردد، به حضرت آدم (ع) روی می‌آورند و از ایشان طلب شفاعت می‌نمایند و حضرت آنها را به حضرت نوح (ع) راهنمایی می‌کند و حضرت نوح به حضرت ابراهیم (ع) و حضرت ابراهیم به حضرت موسی (ع)و حضرت موسی به حضرت عیسی (ع) و حضرت عیسی به حضرت محمد (ص) ارجاع می‌دهند. در این هنگام از سوی خداوند خطاب می‌رسد: شفاعت بنما که شفاعتت مقبول است^[۸].

بنابراین زمامداری ظهور نتایج اعمال انبیاء (ع) و امت‌هایشان در قیامت بر عهده ائمه (ع) می‌باشد^[۹].

منابع

پانویس

↑ «و از او می‌خواهم که مرا به جایگاه پسندیده شما نزد خدا برساند».
↑ «و پاره‌ای از شب را بدان (نماز شب) بیدار باش که (نمازی) افزون برای توست باشد که پروردگارت تو را به جایگاهی ستوده برانگیزد» سوره اسراء، آیه ۷۹.
↑ طباطبایی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۷۶.
↑ طباطبایی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۷۶.
↑ آصفی، محمد مهدی، بر آستان عاشورا ج۲، ص ۲۱۵.
↑ «مَا أَحَدٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ إِلَّا وَ هُوَ يَحْتَاجُ إِلَى شَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ (ص) يَوْمَ الْقِيَامَةِ»، بحارالانوار، ج۸، ص۴۲، ح۱۶، ۳۱، ۵۱ و ۵۲.
↑ المیزان، ج۱، ص۱۷۵؛ تفسیر نورالثقلین، ج۳، ص۲۰۶؛ بحارالانوار، ج۸، ص۴۵، ح۴۶ و ۴۸.
↑ بحارالانوار، ج۸، ص۴۸، ح۵۲.
↑ تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی ج۱، ص ۱۷۹.

[1] «و از او می‌خواهم که مرا به جایگاه پسندیده شما نزد خدا برساند».

[2] «و پاره‌ای از شب را بدان (نماز شب) بیدار باش که (نمازی) افزون برای توست باشد که پروردگارت تو را به جایگاهی ستوده برانگیزد» سوره اسراء، آیه ۷۹.

[3] طباطبایی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۷۶.

[4] طباطبایی، سیدمحمد حسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۷۶.

[5] آصفی، محمد مهدی، بر آستان عاشورا ج۲، ص ۲۱۵.

[6] «مَا أَحَدٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ إِلَّا وَ هُوَ يَحْتَاجُ إِلَى شَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ (ص) يَوْمَ الْقِيَامَةِ»، بحارالانوار، ج۸، ص۴۲، ح۱۶، ۳۱، ۵۱ و ۵۲.

[7] المیزان، ج۱، ص۱۷۵؛ تفسیر نورالثقلین، ج۳، ص۲۰۶؛ بحارالانوار، ج۸، ص۴۵، ح۴۶ و ۴۸.

[8] بحارالانوار، ج۸، ص۴۸، ح۵۲.

[9] تحریری، محمد باقر، جلوه‌های لاهوتی ج۱، ص ۱۷۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]