وظایف نواب خاص امام مهدی چیست؟ (پرسش)
| وظایف نواب خاص امام مهدی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / کلیات عصر ظهور |
| مدخل اصلی | زمان ظهور امام مهدی |
| مدخل وابسته | ؟ |
وظایف نواب خاص امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «فرهنگنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
- «برخی فعالیتهای نایبان خاص بدین قرار بود:
- برطرف کردن تردید شیعیان درباره حضرت مهدی(ع): ولادت آخرین ذخیره الهی به صورت پنهانی صورت گرفت و جز اندکی از شیعیان، آن حضرت را در دوران پدر بزرگوارش ندیده بودند و تردیدهایی میان شیعیان پدید آمده بود؛ از اینرو، یکی از مسؤولیتهای مهم و حساس نواب خاص، از میان بردن تردیدهای موجود درباره حضرت مهدی(ع) بود. این تلاشها، بیشتر در دوران نایبان اوّل و دوم انجام شد؛ ولی در مواقع مورد نیاز در دوره دیگر نواب نیز بدان توجه میشد. از آنجا که این مسأله، بسیار مهم و حساس بود، افزون بر ارائه کراماتی از طرف نایبان خاص، خود حضرت در موارد لازم، با صدور توقیعاتی این امر را بر ایشان آسان میکرد. میان توقیعاتی که هماکنون از آن حضرت در دست است، تعدادی درباره همین مسأله است.
- پنهان نگهداشتن مکان حضرت مهدی(ع): از احادیث نقل شده توسط نوّاب خاص و توقیعات صادر شده از طرف امام زمان (ع) به دست آنان[۱]، دانسته میشود نوّاب وظیفهای دو جانبه داشتهاند: از سویی محل زندگی امام را نه فقط از دشمنان، بلکه از شیعیان پنهان نگه میداشتند و از سوی دیگر، به وکلای خود آموزش میدادند مبادا اسمی از آن حضرت به میان آورند؛ از اینرو توانستند شیعیان را از خطر عباسیان مصون دارند.
- پاسخگویی به پرسش‌های فقهی و مشکلات علمی و عقیدتی: نایبان خاص، پرسش‌های فقهی و شرعی شیعیان را خدمت امام و پاسخ آنها را به مردم میرساندند. به ویژه در دوره نیابت نایب دوم، محمد بن عثمان، پرسش‌های فقهی بسیاری مطرح شد و امام، ضمن توقیعات پرشماری به آنها پاسخ داد. فعالیتهای نایبان خاص به مسایل فقهی محدود نمیشد؛ بلکه وظیفه دیگر آنان حل مشکلات علمی و شرکت در بحثها و مناظرات عقیدتی بود[۲].
- سازماندهی وکیلهای حضرت: یکی از تشکلهای مهمی که در دوران امامان پیش از حضرت مهدی(ع) شکل گرفت، تشکیلات وکالت بود. آن بزرگواران، این سازمان را برای آماده کردن هرچه بیشتر مردم، برای تحمل دوران غیبت حضرت مهدی(ع) به وجود آوردند؛ از اینرو هرچه بیشتر میکوشیدند از مواجهه مستقیم، کم کرده، امور را بر عهده افراد شایسته بگذارند. این تشکیلات، به طور رسمی در زمان امام کاظم(ع) پدید آمد؛ امّا در زمان حضرت مهدی(ع) به اوج خود رسید؛ بنابراین، سیاست تعیین وکیل برای اداره امور نواحی گوناگون و برقراری ارتباط میان شیعیان و امامان، از دورانهای امامان پیشین وجود داشت. در عصر غیبت، این تماس با امام زمان، قطع شد و محور ارتباط وکیلان با امام، نایبی بود که امام زمان تعیین میکرد. مناطق شیعهنشین- به طور تقریبی- مشخص بود و بنا به ضرورت در هر منطقه، وکیلی تعیین میشد. گاهی چند وکیل در مناطق کوچکتر، تحت سرپرستی وکیلی بودند که امام یا نایب خاص برای آنها تعیین میکرد. در مواردی ممکن بود برخی از وکیلان برای یک بار امام زمان (ع) را ملاقات کنند؛ چنانکه محمد بن احمد قطّان "از وکیلان ابو جعفر، نایب دوم" به ملاقات امام نایل شد[۳]؛ اما به طور معمول، آنان زیر نظر نایب خاص امام، انجام وظیفه میکردند.
- آماده کردن شیعیان برای غیبت کبرا: یکی از مسؤولیتهای نایبان خاص- به ویژه آخرین نایب- آماده کردن اذهان عمومی برای غیبت کبرا و عادت دادن تدریجی مردم به پنهانزیستی امام و جلوگیری از غافلگیر شدن در موضوع غیبت بود. غیبت ناگهانی امام مهدی(ع) چه بسا باعث انکار مطلق وجود آن حضرت و انحراف افکار عمومی میشد. نمایندگان خاص امام زمان (ع) در دوران غیبت صغرا، به این هدف و غرض نایل شدند و افکار و اذهان عمومی را برای غیبت کبرا آماده کردند.
- رهبری دوستداران و طرفداران امام زمان (ع) و حفظ مصالح اجتماعی شیعیان؛ امام زمان (ع) توانست به وسیله نایبان خاص، رهبری خویش را در جامعه اعمال کرده، خسارتهای ناشی از عدم حضور مستقیم خود را جبران نماید. همچنین، کمبودی که به واسطه حاضر نبودن امام، در اجتماع شیعیان پیدا شده بود، پر کرده، مصالح اجتماع آن زمان و دوستداران را- در سختترین و پیچیدهترین شرایط اجتماعی و سیاسی- حفظ کند و نگذارد شیعیان منحرف شده و متلاشی شوند[۴].
- جلوگیری از فرقهگرایی شیعیان: از مسؤولیتهای مهم نایبان خاص، این بود که شیعیان را از پراکندگی بیشتر مصون دارند. ایشان همواره آن دسته از گفتارهای پیامبر(ص) و امامان(ع) را بیان میکردند که دلالت داشت مجموع پیشوایان معصوم(ع) به دوازده ختم میشود و واپسین آنان غیبت خواهد کرد. نوّاب خاص، در این مرحله، به پیروزی چشمگیری دست یافتند و توانستند انشعابات پدید آمده در مکتب تشیع را کمتر کرده در نهایت، به حداقل برسانند.
- مبارزه با مدعیان دروغین نیابت: یکی از مسؤولیتهای مهم نایبان خاص، مبارزه با مدعیان دروغین نیابت بود. این مبارزه به طور عمده، با هدایتهای امام- با صدور توقیعات از طرف آن حضرت- صورت میگرفت[۵].
- گرفتن اموال متعلق به امام و مصرف آن در موارد لازم: هرکدام از نوّاب خاص امام، در دوران سفارت خود، وجوه و اموال متعلق به حضرت را تحویل میگرفت و در مواردی که امام دستور میداد، مصرف میکرد»[۶].
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۲۲
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۱۷۶
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۴۴۲
- ↑ ر. ک: صدر، سیّد محمد، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۴
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص ۴۵۱ - ۴۵۴.