سوره شمس
مقدمه
نخستین آیه این سوره، مشتمل بر سوگند به خورشید و فروغ آن است. کلمه «شمس» ۳۴ بار در قرآن آمده است؛ از جمله در آغاز این سوره که خداوند به آن سوگند یاد کرده و سبب نامیدن سوره به «شمس» شده است.
پیام سوره این است که «فلاح» در سایه «تزکیه نفس»، و زیان و تباهی بر اثر پوشاندن و گمراه کردن نفس تحقق می‌یابد. از این روی، انسان - که با الهام خدایی تقوا را از فجور و کار نیک را از کار زشت تمیز می‌دهد - اگر بخواهد رستگار شود باید باطن خود را تزکیه کند، و آن را با پرورشی صالح بپروراند و رشد دهد، با تقوا بیاراید، و از زشتی‌ها پاک کند، و‌گرنه از سعادت و رستگاری محروم می‌ماند، هر قدر بیش‌تر آلوده‌اش کند، و کمتر بیاراید محرومیتش بیش‌تر می‌شود، و آن گاه به عنوان شاهد داستان ثمود را ذکر می‌کند که به جرم این که پیامبرشان حضرت صالح را تکذیب کرده، ناقه‌ای را که مامور به حمایت از آن بودند بکشتند، به عذاب استیصال و انقراض مبتلا شدند، و با نقل این داستان به اهل مکه تعریض و توبیخ می‌کند. سوره مورد بحث به شهادت زمینه‌ای که دارد در مکه نازل شده است.
ویژگی‌های سوره شمس
- پانزده آیه به عدد کوفی و بصری و شامی و مدنی، ۱۶ آیه به عدد مکی، ۵۴ کلمه و ۲۴۰، ۲۴۷ یا ۲۵۳ حرف دارد.
- در ترتیب نزول بیست و ششمین و در قرآن کریم نود و یکمین سوره است.
- پس از سوره قدر و پیش از سوره بروج در مکه نازل شد و هیچ آیه مدنی ندارد.
- از سُوَر مفصّل و از نوع اوساط آن به شمار می‌آید.
- هیجدهمین سوره‌ای است که با سوگند آغاز می‌شود.
- گفته‌اند نسخی در آیات آن رخ نداده است.
مطالب سوره
- یازده سوگند به منظور بیان عظمت اشیای مورد سوگند و اثبات نیاز به تهذیب برای رستگاری؛
- اشاره به نفس انسان و آمادگی آن برای کمال؛
- خودسازی و تزکیه؛
- اشاره به قوم ثمود و ناقه صالح و مجازات آنان به دلیل ترک تهذیب نفس و فرورفتن در شقاوت [۱].[۲]
اسامی سوره شمس
به سوره شمس؛ ناقه، ناقه صالح و صالح نیز گفته‌اند؛ زیرا در آیات 
فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَةَ اللَّهِ وَسُقْيَاهَا
[۳]، فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا[۴] این سوره داستان ناقه حضرت صالح(ع) و چگونگی کشته شدن آن به دست قوم ثمود و سرنوشت شوم آنها آمده است[۵].[۶]
منابع
پانویس
- ↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۲۰، صفحه ۲۹۶؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۵۴۷؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۹۰؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۵۲۲؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۲۷، صفحه ۳۵؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، جلد۱، صفحه ۱۹۳؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۵.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۲۹۵۸.
- ↑ «پیامبر خداوند به آنان گفت: شتر خداوند را با آبشخور آن وانهید» سوره شمس، آیه ۱۳.
- ↑ «اما آنان او را دروغزن شمردند و آن (شتر) را پی کردند؛ خداوند هم آنان را به گناهشان یکسره نابود ساخت و (با خاک) یکسان کرد» سوره شمس، آیه ۱۴.
- ↑ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۹۰؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، صفحه ۱۴۹
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۷۹۲.