اوس بن ثعلبه انصاری
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
به گفته ابن حجر[۱]، یحیی بن سعید اموی در مغازی به نقل از ابن عباس، وی را در شمار کسانی آورده است که در غروة تبوک از دستور رسول خدا(ص) تخلف کردند. متخلفان سپس[۲] خود را به ستون مسجد بستند[۳] تا آنکه آیه 
وَآخَرُونَ اعْتَرَفُواْ بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُواْ عَمَلاً صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَن يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ 
[۴]. نازل شد.
درباره تعداد متخلفان اختلاف است. عبد بن حمید در تفسیر خود، نزول این آیه را درباره هفت نفر می‌داند که چهار نفر از آنان خودشان را به ستون بستند. وی یکی از آنان را اوس دانسته، ولی نسب او را نیاورده است. به گفته ابن حجر[۵]، ابن جریر طبری همین خبر را آورده و این ماجرا را از چند طریق نقل کرده، اما در میان این افراد جز از ابولبابه نام نبرده است. به نظر می‌رسد ابن حجر اشتباه کرده باشد؛ چون طبری[۶] به این روایت اشاره کرده و گفته است: آیه یاد شده درباره چهار نفر از متخلفان، از جمله اوس، که همگی انصاری بودند نازل شد. البته طبری نسب اوس را نیاورده و چون یکی از متخلفان، اوس بن خذام نام داشته، بسا منظور او، اوس بن خذام باشد. تنها ابن جوزی[۷]، روایت ابن عباس را از دو طریق نقل کرده و براساس روایت ابوصالح از ابن عباس، متخلفان را سه نفر دانسته و نام آنان را ابولبابه، اوس بن ثعلبه و ودیعة بن خِذام ذکر کرده است. با توجه به نام آنان در منابع دیگر، به نظر می‌رسد اشتباهی صورت گرفته و نام اوس بن ثعلبه بانام ودیعة بن خذام که در برخی منابع اوس بن خذام آمده، خلط شده است. به ویژه آنکه ذهبی[۸] این را که اوس بن خذام یکی از متخلفان باشد، نادرست می‌داند. روشن نبودن نام و نسب متخلفان سبب شده است تا با خلط و ترکیب نام و نام پدر برخی از آنان همچون اوس بن خذام، ثعلبة بن ودیعه، «اوس بن ثعلبه» و «ودیعة بن خذام» در منابع، تعداد متخلفان نیز مشخص نباشد. از این رو، تعداد آنان را سه، پنج[۹]، شش، هفت، هشت، ده[۱۰] و پانزده[۱۱] نفر گفته‌اند.[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۹۴.
- ↑ پشیمان شده، ر.ک: واحدی نیشابوری، ص۱۷۵.
- ↑ و اموال خود را آوردند و در اختیار رسول خدا(ص) گذاشتند، ر.ک: ابونعیم، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ «و دیگرانی هستند که به گناه خویش اعتراف دارند؛ کردار پسندیده‌ای را با کار ناپسندی دیگر آمیخته‌اند باشد که خداوند از آنان در گذرد که خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره توبه، آیه ۱۰۲.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۲۹۴.
- ↑ طبری، ج۱۱، ص۲۰.
- ↑ ابن جوزی، ج۳، ص۳۳۶.
- ↑ ذهبی، ج۱، ص۳۶.
- ↑ طبرسی، ج۵، ص۱۱۵ و ۱۱۶.
- ↑ طبری، ج۱۱، ص۱۹ و ۲۰.
- ↑ طوسی، ج۵، ص۲۹۰.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله «اوس بن ثعلبه انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۱۵۷.