حسن بن محبوب سراد
مقدمه
ابوعلی حسن بن محبوب بن وهب بن جعفر بن وهب سراد بجلی کوفی لقب زرّاد به معنای زره‌ساز است که حرفه جد او وهب بوده و امام رضا(ع) حسن را سراد نامید. جد اعلایش وهب از مردمان هند و از بردگان جریر بن عبدالله بجلی بود که از امام علی(ع)درخواست خرید خود را کرد، ولی جریر چون به این کار تمایل نداشت، او را آزاد کرد و وهب پس از آزادی به خدمت امام درآمد،[۱] از همین روست که اینان بجلی خوانده می‌‌شوند.
گزارش دقیقی از ولادت ابوعلی نداریم، ولی از آنجا که در سن ۷۵ سالگی وفات یافته، [۲] پس باید در حدود ۱۵۰ هـ زاده شده باشد. ابن محبوب در شهر کوفه می‌‌زیسته[۳] و پس از طی دوره‌ای، به علم آموزی روی آورد. پدرش محبوب برای تشویق فرزند در مقابل هر روایتی که از علی بن رئاب می‌‌نوشت، یک درهم می‌‌داد.[۴]
حسن سرّاد از شاگردان و یاران امام کاظم، امام رضا[۵] و امام جواد(ع) به شمار می‌‌رود[۶] و از این بزرگواران و نیز شصت تن از شاگردان امام صادق(ع)[۷] و افرادی چون ابوحمزه ثمالی، جعفر بن سالم، حنان بن سدیر، صالح بن زراره و عبادة بن صهیب روایت دارد.[۸] محدثان بزرگی مانند محمد بن ابی عمیر، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی، معاویه بن حکیم، یونس بن علی عطار و هیثم بن ابی مسروق از او روایت کرده‌اند.
ابوعلی از راویان و محدثان بلند پایه و مورد وثوق شیعه و از فقهای اصحاب ائمه معصومین(ع) و از ارکان اربعه عصر خود و از اصحاب اجماع به شمار آمده است.[۹] سرّاد سرانجام در سال ۲۲۴ هـ درگذشت.[۱۰] جای بسی شگفتی است با اینکه ابن محبوب راوی بسیاری از آثار عالمان شیعه بوده و نجاشی به این مناسبت بارها از او یاد کرده، اما از شرح حال خود وی غفلت ورزیده است.
ابوعلی آثار و تألیفات متعددی دارد که عبارت‌اند از: التفسیر الحدود النکاح الفرائض الدیات [۱۱] معرفة رواة الاخبار[۱۲] طبقات الرجال علل الاحادیث فضائل الاعمال فضائل القرآن الاحتجاج المصالح الارضین الازاهیر الاسباب الاشکال الافانین اللانبیاء احادیث الجن و الانس اخص الاعمال تعبیر الرؤیا التحذیر جداول الحکمه الاوامر الاوائل البزائر البلدان التاریخ المصالح المحبوبات المحاسن معانی الحدیث و التحریف الحیرة و الصفوه الحیوان و الاجناس التخویف الروایه الریاضه السماء صوم الایام المکروهات العتق الترهیب الفروق القرائن الکعبه اللطائف المآثر ما خاطب الله به خلقه الجمل[۱۳] المراج الطلاق النوادر (هزار ورقه) و المشیخه[۱۴] که در اصول شیعه نوشته شده و مشهورتر از کتاب مزنی و امثال آن است. این کتاب بیش از صد سال پیش از غیبت کبری نگاشته شده و برخی از اخبار غیبت را در بر دارد.[۱۵] ابوسلیمان داود بن کوره قمی، از اساتید کلینی کتاب المشیخه را بر اساس کتب فقهی به صورت باب باب در آورده و شهید ثانی حدود هزار حدیث از آن را گزینش کرده است[۱۶] که نشان می‌‌دهد این اثر گران قدر تا سده دهم وجود داشته است.[۱۷]
جستارهای وابسته
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ اختیار معرفة الرجال ۵۸۴.
- ↑ خلاصة الاقوال ۳۷.
- ↑ الاعلام ۲/۲۱۲.
- ↑ اختیار معرفة الرجال ۵۸۴.
- ↑ رجال الطوسی ۳۴۷ و ۳۷۲.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۲۷۶.
- ↑ معجم رجال الحدیث ۵/۹۱.
- ↑ لسان المیزان ۲/۲۴۸.
- ↑ الفهرست (طوسی) ۴۷.
- ↑ خلاصة الاقوال ۳۷.
- ↑ الفهرست (الندیم) ۲۷۶.
- ↑ معالم العلماء ۳۳.
- ↑ هدیة العارفین ۱/۲۶۶.
- ↑ الفهرست (طوسی)۴۷.
- ↑ اعلام الوری ۲/۲۵۸.
- ↑ الذریعه ۳/۳۲۷ و ۲۱/۶۹.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص ۲۵۹.