بخل در حدیث

این مدخل زیرشاخهٔ بحث بخل است. بخل در حدیث از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بخل در قرآن - بخل در حدیث - بخل در نهج البلاغه - بخل در معارف دعا و زیارات - بخل در اخلاق اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

روایات مربوطه

1. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "بخیل در میان همه مردمان از کم‌ترین راحتی برخوردار است؛ و بخیل‌ترین مردمان، کسی است که نسبت به آنچه که خداوند بر او واجب فرموده بخل ورزد"؛
2. امام صادق(ع) فرمودند: "تعجّب می‌کنم از کسی که در حالتی که دنیا به او روکرده، نسبت به آن بخل می‌ورزد؛ و یا در حالتی که به او پشت کرده، نسبت به آن بخل می‌ورزد؛ چه نه انفاق و خرج کردن در حالت روی کردن دنیا به او ضرر می‌رساند، و نه امساک و خرج نکردن در حالت پشت‌کردن دنیا نفعی می‌رساند" ؛
3. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "ابتدای این امّت به‌واسطه زهد و یقین به صلاح می‌رسد، و انتهای آن به‌واسطه بخل و آرزومندی به هلاکت می‌رسد" ؛
4. در خبری که آنچه پیامبر اکرم(ص) از آن نهی فرمودند را بیان می‌کند، آمده است: خداوند متعال می‌فرماید: بهشت را بر منّت‌گذار و بخیل و سخن‌چین حرام کردم" ؛
5. فضل بن ابی قرّه گوید: امام صادق(ع) را دیدم که از ابتدای شب تا صبح‌گاهان طواف می‌فرمود، و می‌گفت: "بار خدایا! مرا از بخل نفس خودم محافظت فرما!. فضل گوید: به امام عرض کردم: فدایت شوم! نشنیدم که جز از این دعای دیگری داشته باشید! آن حضرت فرمودند: چه چیزی سخت‌تر و بدتر از بخل است، که درباره آن دعاکنم؟؛ حضرت حق می‌فرماید: ﴿ وَمَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ﴾. .
6. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "دو خوی هستند که در هیچ مسلمانی جمع نمی‌شوند: بخل، و بدخُلقی" ؛
7. امام باقر(ع) فرمودند: "سه چیز است که موجب بدبختی انسان می‌شود: بخلی که اطاعت شود، هوای نفسی که تبعیّت شود، و آنکه انسان به خود خوشنود بُوَد"؛
8. امام باقر(ع) فرمودند: "ایمان نیاورده است آنکه در او بخل و حسد و ترس باشد، و مؤمن ترسو و حریص و بخیل نمی‌باشد" ؛
9. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "بخشش درختی از درختان بهشت است، که‌ شاخه‌هائی آویزان در دنیا دارد؛ از این رو هرکس که بخشنده باشد به یکی از این شاخه چنگ زده، و آن شاخه او را به بهشت رهنمون می‌شود. و بُخل نیز درختی از درختان جهنّم است که شاخه‌هایی آویزان در دنیا دارد، از این رو هر کس که بخیل باشد به یکی از این شاخه‌ها چنگ زده و آن شاخه او را به جهنّم می‌کشد" ؛
10. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "از بخل برحذر باشید، چرا که آنان که پیش از شما بودند، به‌واسطه بخل به هلاکت رسیدند؛ چه بخل آنان را به دروغ گفتن امر کرد و آنان دروغ گفتند، آنان را به ظلم امر کرد و آنان به ظلم پرداختند، آنان را به قطع ارتباط با دیگران امر کرد و آنان ارتباط خود با دیگران را قطع کردند" ؛
11. امام صادق(ع) فرمودند: "بخیل کامل کسی است که نسبت به سلام کردن به دیگران، بخل ورزد" ؛
12. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "بخیل واقعی، کسی است که نام من نزد او برده شود، امّا او بر من صلوات نفرستد" ؛
13. امام رضا(ع) فرمودند: "حسد نیکی‌ها را از بین می‌برد... و بخل بدترین خوی‌ها، و طمع خوئی بد و زشت است" ؛
14. امام رضا(ع) فرمودند: "... بخل، آبرو را می‌درد" ؛
15. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "نگاه کردن به بخیل، قلب را سخت و همچون سنگ می‌سازد" ؛
16. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "عاجزترین مردم، کسی است که از دعاء کردن عاجز باشد، و بخیل‌ترین آنان کسی است که نسبت به سلام کردن بخل ورزد" ؛
17. بنا بر آنچه در غرر الحکم آمده است، امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "بخیل، جمع کننده ثروت برای وارثان خود است؛ بخیل، نسبت به خود از اندکی از مال هم بخل می‌ورزد، و تمامی آن را به وارث خود می‌بخشد؛ بخیل بیشتر از آبروئی که از خود حفظ می‌کند، آن را می‌بخشد و از دست می‌دهد؛ بخیل را هیچ دوستی نیست" ؛
18. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "فرزند عزیزم!... از دوستی با انسان بخیل برحذر باش، چرا که او تو را از آنچه که بیش از هرچیز دیگری بدان احتیاج داری، محروم می‌سازد" ؛
19. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "هیچ‌گاه در مشورت خود، انسان بخیل را وارد نساز؛ که تو را از بخشش باز می‌دارد و از فقر می‌ترساند"
20. امام باقر(ع) می‌فرمایند: "هیچ بنده‌ای نیست که از کمک به برادر مسلمان خود و تلاش در راه حاجت او دست کشد- خواه آن حاجت برآورده شود، یا نشود-، مگر آنکه خداوند او را به تلاش در نیازی مبتلا می‌سازد، که در شمار گناهان بوده و اَجری بر آن مترتّب نشود؛ و هیچ بنده‌ای نیست که بر مخارجی که خداوند بدان راضی است بخل ورزد، مگر آنکه بدان مبتلا می‌شود که چندین برابر آن را در راهی که خداوند را به غضب در می‌آورد، هزینه نماید"؛
21. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "ایمان را هیچ چیزی همچون بخل نابود نمی‌سازد. پس از آن فرمودند: بخل را ردّپائی همچون ردپای مورچه، و فروعاتی همچون فروع شرک است"؛
22. امام صادق(ع) می‌فرمایند: "جوان بخشنده‌ای که تازه سر در راه گناه نهاده باشد، نزد خداوند عزیزتر از پیرمرد عابد بخیل است"؛ .
23. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "انسان بخشنده به خداوند و مردم و بهشت نزدیک است، و انسان بخیل از خداوند و مردم دور و به جهنم نزدیک می‌باشد".

منابع

• مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۲