تیه در قرآن

این مدخل زیرشاخهٔ بحث تیه است. تیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تیه در قرآن - تیه در حدیث - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

﴿قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ﴾.

معنای لغوی

به گفته برخی نویسندگان در مفردات: التیه: تاه - یتیه یعنی حیران و سرگردان شد تاه، یَتُوه نیز از همین واژه است. در داستان بنی اسرائیل آمده است که چهل سال در زمین سرگردان بودند. از گفته «المنجد» فهمیده می‌شود: تاة، یتیه و تیهاناً: با حال سرگردانی رفت، سرگشته شد و رفت، گم شد، راه را گم کرد... أرض تیهاء و متیمه و تیه و متیه و متیمه: سرزمینی که مردم بسیاری در آن گم می‌شوند. در «اشارات» قصص الانبیا به این گفته می‌رسیم: تیه در لغت سرگردانی، گم راه شدن و راه گم کردن در بیابان است. مولانا(در دفتر چهارم) فرموده است: روزگارم رفت زین گون حال‌ها و هم چو تیه و قوم موسی سال‌ها قاموس قرآن تیه را «تحیر» و «سرگردانی» معنی کرده است. همچنین برخی از علما درباره یتیهون به خوبی اظهار نظر می‌کنند: یتیهون، از ماده تیه، به معنی سرگردانی است بعداً این نام (نام تیه) به بیابانی گذارده شد که بنی اسرائیل در آن سرگردان بودند و این بیابان بخشی از بیابان سینا بوده است. اینکه تیه نام بیابان سینا باشد مورد تأیید کتاب مقدس هم می‌باشد چنانچه در قاموس کتاب مقدس گفته شده است: «مدت چهل سال بنی اسرائیل در بیابان سینا سرگردان بودند و.

ماجرای بیابان تیه

در روزگار بنی اسرائیل هیچ قوم نبود که به اندازه ایشان از خیرات الهی برخوردار باشد؛ زیرا پس از سال‌ها شکنجه شدید، خدا ایشان را از چنگال عذاب فرعونیان برهاند و آنگاه دشمن بزرگشان فرعون را پیش چشمشان به دست هلاک سپرد و ایشان را آزاد و مستقل ساخت و از بردگی نجات بخشید و از میان ایشان عده‌ای را به پیغمبری بگزید تا به هدایتشان قیام کنند و در بیابان تیه، صخره سخت را بر ایشان منفجر ساخت تا دوازده چشمه آب از آن جاری شد... پس آنگاه برای اتمام نعمت و اکمال مرحمت؛ موسی را فرمان داد تا ایشان را به سوی سرزمین‌های مقدس شام کوچ دهد... تا نام جنگ به گوششان خورد و دانستند که باید «حیثیان» و «کنعانیان» را از شهر «ریحاء» برانند نرفتند، پس حق تعالی آن بلا و مصیبت به ایشان رسانید... آنجا اندر بماندند، چه دانستند روی بیرون آمدن نیست و چاره ماندن است. پس دل بنهادند و مقیم شدند. دعای موسی به اجابت رسید و بنی اسرائیل نتیجه شوم اعمال خود را گرفتند، نه مانند شهرنشینان امکان استراحت در شهر را داشتند و نه مانند بیابانگردان زندگی قبیلگی داشتند. خدا وحی کرد به موسی که بنی اسرائیل را در این بیابان (تیه) رها کن، آنها باید در این بیابان چهل سال متحیر و سرگردان باشند تا اینکه پیرانشان بمیرند، زمامدارانشان هلاک گردند و پس از آنان نسلی نو که عزت نفس دارد و بزرگوار است به وجود آید تا به جنگ و جهاد بپردازد و مرگ با عزت را بر زندگی در ذلت ترجیح دهند.

منظور از «تیه» کجاست؟

به روایت روضة الصفا تیه یا جای سرگردانی بنی اسرائیل چنانکه گفته‌اند میان مصر و فلسطین است. «العبر» ضمن شرح خروج بنی اسرائیل از مصر و داخل شدن آنان به سینا و دیدن جبال شام و بلاد بیت المقدس نقاطی را نام می‌برد که در شناساندن جغرافیای تیه سودمندند. العبر می‌گوید: چهل سال در تیه، سینا و فاران ماندند و در حوالی شرارة و ارض سعیر و سرزمین بلاد کرک و شوبک سرگردان بودند. دهخدا از زبان زمخشری آورده است: بلاد تیه، مابین بیت المقدس و قنسرین است و از معجم البلدان نقل کرده: زمینی است میان ایله و مصر و دریای قلزم و کوه‌های سراه از سرزمین شام و گفته‌اند که آن چهل فرسخ در چهل فرسخ است و گویند دوازده فرسخ در هشتاد فرسخ بود. برخی نویسندگان در کتاب قصه‌های قرآن خاطر نشان ساخته‌اند: تیه بیابانی است میان سرزمین (ایله) و مصر و دریای قلزم و کوه‌های سراط از سرزمین شام.

این موقع جغرافیایی را برخی نویسندگان در کتاب خود نیز قید نموده و افزوده‌اند: به حساب دقیق‌تر بیابان تیه از یک طرف به «جفار» و از جهت دیگر به کوه طور سینا و از طرفی به خاک بیت المقدس و از طرف دیگر به صحرائی واقع در پشت ریف مصر تا حد قلزم محدود است. قسمت اعظم بیابان تیه ریگزار و قسمت مختصری از آن، خاک سخت است و مقدار کمی نخل و چشمه‌های آب در آنجا وجود دارد. از میان آنچه گفته شد دقیق‌تر شدن به موقعیت‌های ایله، سعیر، فاران، کنعان و اریحا برای حل مسأله الزامی است. ایله یا ایلا در ساحل شرقی خلیج بحر قلزم (همان دریای سرخ است)، سعیر واقع در جنوب غربی دریای مرده بین فاران و سینا و در جنوب فلسطین واقع است. فاران حدودش از قرار مذکور است: از شمال به دشت شور زمین کنعانی، از شرق به وادی عربه، که فاصله فیمابین فاران و کوه‌های موآب و خلیج عقبه می‌باشد. از جنوب دبه الرمه که فاصله فیما بین آنجا و کوه‌های سینا است و از طرف مغرب دشت شام است که فاصله فی ما بین آنجا و خلیج سوئیس و مصر می‌باشد. و کنعان به سرزمینی اطلاق می‌گردد که بیت غزه در جنوب و حمات در شمال در امتداد ساحل شرقی مدیترانه واقع است و. پس ثابت می‌شود که موضع تیه در آغوش فاران و سینا و به احتمال قوی در نقطه «دشت ساعیر» بوده است.

منابع

1. فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن