نسخهای که میبینید نسخهای قدیمی از صفحهاست که توسط Msadeq(بحث | مشارکتها) در تاریخ ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۴:۴۶ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوتهای عمدهای با نسخهٔ فعلی بدارد.
نسخهٔ ویرایششده در تاریخ ۷ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۴:۴۶ توسط Msadeq(بحث | مشارکتها)
در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حیا (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
حیا در لغت بهمعنای دگرگونی و انکساری است که بهدلیل ترس از عیب بودن چیزی و نکوهش بهخاطر آن، در انسان پدید میآید. مفهوم حیا نیز خودنگهداری از فعل ناپسند بهخاطر حضور ناظر محترم است.
حیا از موضوعات کلیدی اخلاق اسلامی بهشمار میرود و در نهج البلاغه شریف نیز بهقدری به آن اهمیت داده شده است که امام علی (ع) ایمانی مانند حیا و صبر نمیداند[۱].
بر اساس سخنان امامعلی (ع) یکی از زمینههای کم شدن حیا، زیاد شدن اشتباهات انسان است، از جمله زیاد سخن گفتن که اشتباهات آدمی را زیاد میکند[۲].
آثار حیا
حیا مانند لباسی است که اگر بر تن آدمی رود کسی عیب او را نبیند. آنکه لباس شرم درپوشد مردمعیب او را نبینند[۳]. از دیگر سو، کمی حیا موجب کم شدن پارسایی و ورع میشود و کمی ورع به مردن دل میانجامد و دلمرده جایگاهش در آتش است[۴]. امام (ع) ضمن بیان صفت حیا بهعنوان عاملی برای رستگاریآدمی، مواردی را مطرح میکنند که وجود این صفت دارای ضرورت و وجوب بیشتری است. از جمله:
در میدان نبرد: شرم کنید از آنکه بگریزید، که گریز برای بازماندگان مایه ننگ است و ملامت و آتشی است برای روز قیامت[۵].
در خلوت: آنچه در عیان انجام نمیدهی در نهان نیز ترک کن[۶].
در هنگام مسئولیت:حضرت علی (ع) در نامهای به مالک اشتر برای تشخیص عاملان حکومتی به او توصیه میکنند که آنان را در اهل تجربه و حیا جستوجو کن[۷].
اقسام حیا
حیا اگر در جای خود بهکار رود حیای مثبت و اگر در جایی که موضع حیا نیست بهکار رود حیای منفی است و کمرویی نامیده میشود. از اینرو میدان معنایی حیا به این صورت تعریف میشود: حیا خودداری از فعل قبیح و شرمساری (حیای منفی) خودداری از فعل غیرقبیح است.
موارد حیای منفی و آثار آن
امام (ع) ضمن تبیین میدان معنایی حیا و یادکرد دو نوع مثبت و منفی به ذر مواردی چند درباره وجه منفی حیا که از آن تعبیر به شرمساری میشود، پرداختهاند. از جمله: کمرویی از پرسشی که پاسخش را نمیدانیم[۸]؛ کمرویی از دانشآموزی در آنچه نمیدانیم[۹]؛ کمرویی از بخششمال اندک و نیز محروم کردن از بخشش کم، بدتر است[۱۰]؛ اثر حیای منفی و خجالت، محروم شدن است؛ شرمندگی همراه بیبهرگی است[۱۱]»[۱۲].