ابوزهیر نمیری
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
از تیره بنی تُمَیر از عامر بن صعصعه[۱] شناخت وی از طریق چند روایت است و آگاهی‌های مستقل از آن روایات از وی نداریم. در نام و کنیه وی چندین اختلاف وجود دارد. نخست آنکه نمیری را به تصحیف، "تمیمی" هم خوانده‌اند[۲]. دو دیگر آنکه وی که صحابی است و در شام ساکن شده، در برخی منابع به "حمصی" هم معرفی شده است[۳]. سوم آنکه ابن ماکولا و دیگران، نام وی را یحیی بن نُغیر[۴] ضبط کرده‌اند[۵]. پس چاره‌ای جز پذیرش این نام برای او نداریم. ابن حجر[۶] برای وی مدخل گذاشته و به نقل از تاریخ حمص، نام او را یحیی بن نفیر یا نغیر آورده است. در پایان همان عبارت، به نقل از ابن عبدالبر[۷] می‌گوید: و گفته شده است که نام او "فلان بن شرحبیل" است! چهارم آنکه کنیه او نیز به خطا "ابورهم" آمده، تا آنجا که مدخلی هم برای ابورهم درآمده[۸]، در حالی که در منابع دیگر، حدیث یاد شده از ابو زهیر و راوی آن هم از وی خالد بن معدان، در هر دو مورد است. ابن عبدالبر[۹] مدخلی با عنوان ابورهم السمعی یا السماعی آورده که راوی از او خالد بن معدان است و به نظر وی صحابی نیست و نامش احزاب بن اسید ظهری است. این فرد باید شخص دیگری باشد که ابونعیم[۱۰] هم حدیثی از او آورده و می‌گوید صحابی بودنش اختلافی است. نکته دیگر در نام او اینکه ابن ماکولا[۱۱] با قید اینکه ابوزهیر انماری صحابی است، نمیری و انماری را یکی دانسته است. در چند مورد "ابوالازهر"[۱۲] به جای "ابوزهیر" آمده و ابن ائیر[۱۳] مدخل "ابوالازهر الانماری" را برای این صحابی انتخاب کرده که با توجه به کثرت موارد ابو زهیر، کار ابن اثیر مناسب نیست. شاید بغوی به دلیل آنکه ابوالازهر را جز ابوزهیر انماری می‌دانسته، اظهار کرده باشد نمی‌داند او صحابی است یا نه [۱۴].
روایت نقل شده از سوی ابن اثیر[۱۵] از ابوالازهر، همان است که از ابوزهیر نقل شده است[۱۶]. ابن اثیر[۱۷] ابوزهیر نمیری و أبوزهیر انماری را هم یکی دانسته است. سیوطی نوشته است که ابوداود و حاکم نیشابوری از "ابی الأزهر زهیر الانماری" روایت کرده است که.... و همان روایت مضجع را نقل کرده است[۱۸]. ابن عبدالبر [۱۹] سه مدخل به وی اختصاص داده: ابو زهیر بن اسید بن جعونة بن حارث نمیری، ابوزهیر انماری یا نمیری یا تمیمی، و ابرزهیر نمیری که گفته می‌شود نامش یحیی بن نفیر است. از این سه مدخل، مدخل او باید شخص دیگری باشد[۲۰]. ابونعیم[۲۱] می‌نویسد: ابو زهیر نمیری، صحابی و از شامی‌هاست و راوی حدیث او نیز ابومصبح مقرانی است. وی سپس حدیث ختم دعا به آمین را از وی نقل کرده است. ابن ابی حاتم[۲۲] نیز نوشته که وی از اصحاب پیامبر(ص) بوده و سه حدیث دارد و در شمار صحابه ساکن شام است. اما چنان که اشاره شد، در اینکه نامش یحیی بن نفیر (کذا) باشد تردید کرده است. حدیث معروف او « لَا تَقْتُلُوا الْجَرَادِ ...»؛ است[۲۳]. روایت دیگر، استحباب ختم دعاها به کلمه آمین است که در این روایت، ابو زهیر تصریح دارد مطلب را از خود پیامبر شنیده است[۲۴]. ابوالمصبح مقرانی هم که این روایت را از ابوزهیر نمیری نقل کرده، تصریح می‌کند با او که از اصحاب پیامبر بود، می‌نشستیم؛ او نیک سخن می‌گفت. وقتی مردی دعا می‌کرد، وی می‌گفت: دعا را با آمین ختم کنید، آمین در حدیث مثل مُهر بر نامه است، سپس حدیث خود را از پیامبر روایت می‌کرد[۲۵]. در روایت مضجع، روایت سوم و مشتمل بر دعایی است که حضرت پیش از خوابیدن و هنگام دراز کشیدن روی رختخواب قرائت می‌کرده است[۲۶]. روایت چهارمی هم از وی و واثلة بن اسقع درباره طلب علم و ثواب آن نقل شده است[۲۷].[۲۸]
منابع
پانویس
- ↑ طبری، ص۶۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۲۰.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۲۳۶؛ ابن ماکولا، ج۷، ص۳۵۹.
- ↑ درباره نیر؛ ر.ک: ابن ماکولا، ج۷، ص۳۵۹؛ زبیدی، ج۳، ص۵۷۸؛ و در ضبط دیگر نقیر و نفیر.
- ↑ تردید درباره نام او را؛ ر.ک: ابن ابی حاتم، ج۹، ص۳۷۴.
- ↑ الاصابه، ج۶، ص۵۰.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۲۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۱۱؛ به احتمال بر اساس روایتی از او با همین نام در ابن ابی عاصم، ج۵، ص۳۳۱.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۱۱.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۵۸۸.
- ↑ ابن ماکولا، ج۱، ص۱۴۴.
- ↑ یا ابو الزهر؛ ر.ک: ابن حجر، تهذیب، ج۷، ص۱۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۸.
- ↑ ر.ک: ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۸.
- ↑ نیز، مزی، ج۳۳، ص۲۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۲۲.
- ↑ سیوطی، ج۳، ص۷۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۲۶-۲۲۷.
- ↑ نیز ر.ک: ابونعیم، ج۴، ص۲۸۹۹.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۹۸.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۹، ص۳۷۴.
- ↑ ابن ابی عاصم، ج۳، ص۱۱۸.
- ↑ ابوداود، ج۱، ص۲۱۳؛ بخاری، ص۳۲.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۲۹۶؛ همو، کتاب الدعاء، ص۸۹؛ ابن ابی عاصم، ج۳، ص۱۱۹.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۲۲، ص۲۹۸؛ أبو داود، ج۲، ص۴۸۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۵، ص۱۳۵.
- ↑ جعفریان، رسول، مقاله «ابوزهیر نمیری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۱۶.