الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم (کتاب)
| الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | طنطاوی بن جوهری |
| ناشر | [[:رده:انتشارات انتشارات دار احیاء التراث العربی|انتشارات انتشارات دار احیاء التراث العربی]][[رده:انتشارات انتشارات دار احیاء التراث العربی]] |
| محل نشر | بیروت، لبنان |
| سال نشر | ۱۴۱۲ ق، ۱۹۹۲ م، ۱۳۷۱ ش |
الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم کتابی است به زبان عربی که مشتمل بر تأویل و تفسیر قرآن کریم میباشد. این کتاب اثر طنطاوی بن جوهری است و انتشارات دار احیاء التراث العربی انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
دربارهٔ کتاب
تفسیر «الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم» توسط طنطاوی بن جوهری شافعی مذهب به زبان عربی تألیف شده است. او در سال ۱۲۸۷ق در روستای «عوض الله حجازی» در شرق مصر چشم به جهان گشود و پس از تحصیلات مقدماتی به دانشگاه الازهر راه پیدا کرد و به مقام استادی رسید و به تحقیق و تألیف پرداخت و آثار متعددی بر جای نهاد که از جمله آنها: «نهضة الامة و حیاتها»، «النظام و الاسلام»، «نظام العالم و الامم»، «الارواح»، «الحکمة و الحکماء، الفرائد الجوهریة في الطریق النحویة»، «بهجة العلوم في الفلسفة العربیة»، «جواهر العلوم و الجواهر في تفسیر القرآن الکریم» می‌‌توان نام برد و سرانجام در سال ۱۳۵۸ق چشم از جهان فروبست[۲].
مؤلف در آغاز جلد اول، ضمن مقدمه‌ای کوتاه هدف و روش تفسیری خود را بیان داشته و قرآن را دعوتگر به علوم گوناگون طبیعی از قبیل: زمین‌شناسی، ستاره‌شناسی، جغرافی، ریاضیات، کشاورزی، پزشکی و دیگر فنون بشری دانسته و می‌نویسد: بیش از ۷۵۰ آیه درباره علوم طبیعی در قرآن کریم وجود دارد در حالی که آیات فقهی آن، از ۱۵۰ آیه تجاوز نمی‌کند. او سخت شیفته ارتباط قرآن با علوم طبیعی و تجربی است و در سرتاسر این اثر تا جایی که توانسته، علوم بشری - به‌ویژه علوم روز - را بر آیات قرآن منطبق ساخته و شگفتی‌های نظام طبیعت را که قرآن بدان‌ها اشاره نموده، بهترین ابزار خداشناسی دانسته است.
این تفسیر را می‌‌توان نخستین و کامل‌ترین تفسیر در موضوع علوم طبیعی دانست. در ذیل تفسیر جمله 
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
[۳] در سوره حمد گوید: عالمین جمع عالم به معنی غیر ما سوی الله است که به دو قسم ۱. عالم علوی ۲. عالم سفلی تقسیم می‌شود. عالم علوی شامل ستارگان و ماه و آفتاب و سیارات و اقمار آنهاست و عالم سفلی شامل زمین و آنچه در درون و برون آن است. آنگاه به تشریح هر یک از عوالم هستی پرداخته و علاوه بر بیان عالم نبات و عالم حیوان به بررسی عالم وجودی انسان و تشریح دستگاه ساختاری آن پرداخته و با قلمی روان و رسا و پرجاذبه حقایق علمی را در قالب تفسیر قرآن بیان نموده است.
او از نام‌های گل‌ها، رنگ‌ها، حیوانات، مکان‌ها و هر پدیده‌ای که به نحوی در قرآن به آنها اشاره شده، موضوعات تحقیق و بررسی می‌سازد و با طول و تفصیل، به توضیح و تشریح مطالب خود و آیات می‌پردازد. در این تفسیر به بیان واژه‌ها و مفاهیم آنها، همراه با شواهد شعری نیز، توجه و دقت خاصی شده است. مؤلّف در آغاز تفسیر هر سوره به مقاصد سوره پرداخته و نکات بدیع و حائز اهمیتی را یادآوری کرده است.
عناوینی که در هر سوره، مانند عنوان «التفسیر اللفظی» آورده، بیانگر تفسیر مزجی آیات به صورت کوتاه و در عین حال بسیار دقیق و گویا، حکایت از مراتب فضل و دانش نویسنده آن دارد. ایشان ذیل عنوان «ایضاح و تفصیل»، به تبیین و تفسیر علمی آیات پرداخته و مراتب کثرت معلومات متفرّقه خویش را به منصّه ظهور رسانده است. او همچنین تحت عنوان «بدائع العلم» ضمن یادآوری مطالب علوم تجربی و انطباق آنها بر آیات قرآن کریم، گاهی به بیان حکایات شیرینی نیز دست یازیده و نکات آموزنده تاریخی را هم، یادآوری کرده است. تفسیر الجواهر را می‌‌توان در نوع خود «دائرة المعارفی قرآنی» به حساب آورد و به همین جهت تنوع ویژه‌ای در این اثر جلب توجه می‌کند. برداشت‌های اخلاقی و اجتماعی او از داستان‌های قرآنی - به‌ویژه داستان آدم و ابلیس در سوره بقره - بسی خواندنی و پندآموز است.
بزرگ‌ترین امتیاز این اثر نگاه علمی - تجربی او در تفسیر آیات و ارائه شناخت علمی و طبیعی از آیات و نشان دادن معجزة قرآن در بُعد طبیعی آن است. همچنین، روانی و رسایی قلم بسیار با جاذبه مؤلّف آن را نباید از نظر دور داشت. این تفسیر بزرگ را که در نوع خود کم‌نظیر و از جهاتی بی‌بدیل است، هرگز نباید به بهانه‌های واهی دستِ کم گرفت و یا ارزش مطالب متنوّع آن را نادیده انگاشت[۴].[۵]
فهرست کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
شیخ طنطاوی بن جوهری، (متولد ۱۲۸۷ ق، ۱۸۷۰م مصر، و متوفای ۱۳۵۸ ق، ۱۹۴۰م). او چندین جلد کتاب به رشته تحریر درآورده است. «نهضة الامة و حیاتها»، «النظام و الاسلام»، «نظام العالم و الامم»، «الارواح»، «الحکمة و الحکماء، الفرائد الجوهریة في الطریق النحویة»، «بهجة العلوم في الفلسفة العربیة» و «الجواهر فی تفسیر القرآن الکریم» برخی از این آثار است.[۶]
پانویس
- ↑ سامانه کتابخانه‌های دانشگاه تهران
- ↑ الاعلام، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ «سپاس، خداوند، پروردگار جهانیان را» سوره فاتحه، آیه ۲.
- ↑ الجواهر، طنطاوی بن جوهری (۱۸۷۰-۱۹۴۰م.)، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
- ↑ کوشا، محمد علی، مقاله «تفسیر جلالین»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.
- ↑ خبرگزاری کتاب ایران