حق الیقین
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث یقین است. "حق الیقین" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل حق الیقین (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
حق الیقین یقینی است که خاستگاه آن یکی شدن با حق است به گونه ای که آن را لمس کرده و علم حضوری به موضوع حاصل می‌‌کند مانند کسی که مرگ را چشیده باشد.
یقین و مراتب آن
حالتی که انسان به حقیقتی آگاه میشود و نسبت به آن هرگونه شک و تردیدی را از قلب و دل خود دور می‌‌کند یقین نام دارد. یقین دارای مراتبی است: علم الیقین، عین الیقین و حق الیقین. قرآن کریم در سه جا از مراتب یقین سخن به میان آورده است: ابتدا در سوره تکاثر که دو مرتبه یقین را مطرح کرده است: ﴿كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ﴾[۱] و سپس در سورۀ واقعه: ﴿إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ﴾[۲] و سورۀ حاقه: ﴿وَإِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ﴾[۳] که مرتبه سوم را نام برده است.
تفاوت انسان‌ها به مقدار یقینی است که نسبت به موضوعی پیدا می‌‌کنند؛ در روایتی آمده است: در محضر رسول خدا(ص) سخن از عیسی بن مریم(ع) به میان آمد که بر روی آب راه می‌رفت، حضرت فرمود: اگر یقینش بیشتر می‌شد بر روی هوا هم راه می‌رفت[۴]. از این سخن استفاده میشود انبیا هم در مراتب مختلفی از یقین قرار دارند[۵].
حق الیقین
حق در حق الیقین به معنی ثابت[۶] یا خالص[۷] به کار رفته است؛ بنابراین حق الیقین به معنی یقین خالص یا یقین ثابتی است که خاستگاه آن یکی شدن با حق باشد که هیچ شک و تردیدی در آن راه نمی‌یابد. این مرتبه نه با برهان به دست می‌‌آید و نه با مشاهده؛ بلکه با تماس و درگیر شدن انسان با موضوع یقین، حاصل میشود[۸]. به عبارت دیگر دو مرحلۀ از یقین که عبارت هستند از علم الیقین و عین الیقین به نوعی علم حصولی حساب می‌‌شوند که با برهان و استدلال و یا مشاهده حاصل میشود، اما حق الیقین، علم حضوری محسوب میشود که انسان آن را لمس و احساس می‌‌کند. یقین به مرگ برای انسانی که طعم آن را چشیده و نیز یقین به آتش برای کسی که در میان آن افتاده است، حقّ‌الیقین نامیده میشود. قرآن کریم این مرتبه را پس از ورود به جهنم قرار داده است: ﴿وَتَصْلِيَةُ جَحِيمٍ إِنَّ هَذَا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ﴾[۹]. این مرتبۀ از یقین مخصوص مقربان درگاه الهی است[۱۰].
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ «هرگز! اگر به «دانش بی‌گمان» بدانید، به راستی دوزخ را خواهید دید، سپس آن را به «دیدار بی‌گمان» خواهید دید» سوره تکاثر، آیه ۵ ـ ۷.
- ↑ «به راستی این همان «حقیقت بی‌گمان» است» سوره واقعه، آیه ۹۵.
- ↑ «و اینکه این حقیقت بی‌گمان است» سوره حاقه، آیه ۵۱.
- ↑ «لَوْ زَادَ یَقِینُهُ لَمَشَی عَلَی اَلْهَوَاءِ»؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۲۰۲؛ میرزا حسین بن محمد تقی نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۱، ص۱۹۸.
- ↑ ر.ک: تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۳۱۳-۳۱۴؛ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ص ۲۷۵.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، جوامع الجامع، ج۳، ص۵۱۰؛ جارالله محمود زمخشری، کشاف، ج۴، ص۶۰.
- ↑ جارالله محمود زمخشری، کشاف، ج۴، ص۱۵۵؛ فخرالدین طریحی، تفسیر غریب القرآن، ص۴۱۰.
- ↑ محمد صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، ص۶۶ و ج۸، ص۱۳۱.
- ↑ «و در آمدنی در دوزخ به راستی این همان «حقیقت بی‌گمان» است» سوره واقعه، آیه ۹۴ ـ ۹۵.
- ↑ ر.ک: مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ص ۲۷۶؛ تهرانی، مجتبی، اخلاق الاهی، ج۱،ص۳۱۶-۳۱۷؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۳۶۶.