دانش اخلاق اسلامی ج۱ (کتاب)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
دانش اخلاق اسلامی، ج ۱
از مجموعهدانش اخلاق اسلامی
زبانفارسی
زبان اصلیعربی
نویسندهحسین مظاهری
مترجممجید هادی‌زاده
موضوعاخلاق اسلامی
مذهبشیعه
ناشرانتشارات دفتر تبلیغات اسلامی
محل نشراصفهان، ایران
سال نشر۱۳۹۱ ش
تعداد صفحه۴۹۵
شابک۹۷۸-۹۶۴-۹۶۹۲۶-۳-۰
شماره ملی3055108 ‏‫‭ ۳۰۵۵۱۰۸

این کتاب، جلد اول از مجموعهٔ چهار جلدی دانش اخلاق اسلامی که ترجمه فارسی کتاب دراسات فی الأخلاق و شؤون الحکمة العملیة اثر حسین مظاهری به زبان عربی است، که به شرح و بررسی پاره‌ای از موضوعات مطرح در اخلاق اسلامی به‌صورت، یک فضیلت و یک رذیلت اخلاقی می‌پردازد. این کتاب به کوشش مجید هادی‌زاده به فارسی ترجمه شده است و انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.

دربارهٔ کتاب

در معرفی این کتاب آمده است: «نگارنده در این اثر، پانزده اصل را به عنوان مبانی اصلی دانش اخلاق اسلامی ارائه داده است. در بخش مقدّمات اثر، طی پنج فصل، بیش از شصت مطلب مقدّماتی در تعریف علم اخلاق، موضوع آن، فواید آن، وجوب تهذیب نفس و کیفیت تزکیه مورد تحلیل قرار گرفته است. در بخش اصلی، در قالب سی و هفت فصل، از سی و نه رذیلت و چهل و یک فضیلت اخلاقی سخن رفته است. هدف از ارائة متن فارسی اثر، استفادة عموم فارسی زبانان از متن کتاب بوده است».

فهرست کتاب

۱. آثار پدید آمده در دوره پیش از اسلام
۱. الف) آثار اخلاقی ایرانی
۱. ب) آثار اخلاقی یونانی
۲. آثار پدید آمده در دوره اسلامی
۲. الف) اخلاق فلسفی
۲. الف) ـ A: اخلاق فلسفی جالینوسی
۲. الف) ـ‌ B: اخلاق فلسفی افلاطونی
۲. الف) ـ‌ C: اخلاق فیثاغورسی
۲. الف) ـ D: اخلاق ارسطوئی
۲. ب): اخلاق عرفانی
۲. ب) ـ A: اخلاق عرفانی غیر روشمند
۲. ب) ـ‌B: اخلاق عرفانی روشمند
۲. ج) اخلاق نقلی
۲. ج) ـ‌ A: (...) آیات قرآن کریم
۲.ج) ـ‌ B: اخلاق نقلی (...)
۲. ج) ـ‌ C: اخلاقی نقلی (...)
۲. د) مکتب اخلاق تلفیقی
۲. د) ـ‌ A: مکتب تلفیق با غلبه عناصر فلسفی
۲. د) ـ‌ B: مکتب تلفیق با غلبه عناصر عرفانی
۲. د) ـ‌ C: مکتب تلفیق با غلبه عناصر نقلی
۱. چند ساحتی بودن انسان
۲. برخورداری انسان از قوه فاهمه
۳. تبیین منبع فضائل و رذائل
۴. غیرذاتی بودن رذائل برای انسان
۵. فطری بودن ادراک فضائل و رذائل
۶. مطلق بودن اخلاق
۷. تقدم برخی از فضائل بر برخی دیگر در افراد مختلف
۸. ممکن بودن تهذیب نفس
۹. تبیین محور طولیِ فضائل
۱۰. شبکه‌ای بودن فضائل و رذائل
۱۱. وظیفه علم اخلاق، تبیین فضائل متشابه
۱۲. تفاوت نهادن میان «اخلاق» و «اخلاقی»
۱۳. تقدم اخلاق (...) بر اخلاق زاهدانه
۱۴. ارشادی بودن آیات و احادیث اخلاقی
۱۵. کوتاه بودن مسیر و سیر اخلاقی
  • روش مؤلف علامه در تدوین مبانی خود
۱. احتراز از نقل تُراث تمدن‌های پیشین
۲. احتراز از نقل قصص و حکایات عامیانه
۳. احتراز از روش خطابی مُذکرانه
۴ نقد اندیشه‌های معارفی در بستر دانش اخلاق
۵. نقد اندیشه‌های اخلاقیان
۶. نقد روش‎‌های اخلاق‌نگاری
۷. تأکید بی‌پایان بر استفاده از قرآن و سنت
۸. برخورد تحلیلی با آیات و روایات
۹. توجه دائم به بارگاه باری ـ تعالی!
۱۰. توجه دائم به کسب فیض از ساحت معصومان
  • بستر اندیشگیِ «دراساتُ فی الأخلاق..».
  • ضرورت تألیف این اثر در عصر حاضر
  • دراساتُ فی الأخلاق و شؤون الحکمه العملیه و تحریر فارسی آن

مقدمه فصل اول: تعریف علم اخلاق

۱. علم حصولی
۲. علم حضوری

فصل دوم: موضوع علم اخلاق

فصل سوم: فوائد علم اخلاق

فصل چهارم: دلائل وجود تهذیب نفس

فصل پنجم: چگونگی پیراستن رذائل از نفس

  • چگونگی تزکیه
  • مقدمه
  • انواع ذِکر
۱. ذکر لفظی
۲. ذکر قلبی
۱. تقوی
۲. مراقبه
۱. رتبه اجمالی
۲. رتبه تفصیلی
۱. دانش و تخصص در زمینه اخلاق
۲. عقل و تدبیر
۳. رسیدن به برخی از مراتب لقاء
۳. درس پذیرفتن و عبرت‌گرفتن از سیره بزرگان و تاریخ
۴. دوستی در راه خدا
۵. ترسانیدن و امید بخشیدن
۶. دوستی برای خدا
  • مبحث نخست
  • مقدمات لازم برای به‌دست آوردن حب الهی
۱. تدبر و تفکر در اسماء و صفات برتر و نیکوی خداوند متعال
۲. توجه به بخشنده بودن او
۳. توجه به توبه‌پذیری او
۴. پیگیری دائمیِ قرائت قرآن
۵. برپای داشتن نماز
۶. خلوت‌گزینی با خداوند
۷. پرداختن به واجبات و مستحبات، و اجتناب از محرمات و مکروهات و امور مشتبه
۱. برکندن ریشه رذائل
۲. تحصیل مقام ذکر دائمی
۳. جلوگیری از معصیت
۴. لذت بردن از عبادت
۵. تحصیل خلوص
۶. تحصیل مقام تسلیم
۷. فریفته نشدن به اعمال خود
۸. مهرورزی به مخلوقات الهی
۹. زمینه‌سازی برای برخی مقامات دیگر
۱۰. ورود به مراتب لقاء

قسمت اول: بررسی‌هایی پیرامون فضائل و رذائل اخلاقی مقدمه منظور از اخلاق و اخلاقیات فصل اول فضیلت نخست: یقین

  • راه به‌دست آوردن یقین
  • فواید یقین
  • امور بازدارنده از شهوات
۱. عقل
۲. علم
۳. نفس لوامه
۴. تربیت و تهذیب نفس
۵. قانون اجتماعی
۶. نظارت عمومی
۷. ایمان عقلی

رذیلت نخست بی‌ثباتی

  • انواع بی‌ثباتی
۱. تردیدهای دائمی
۲. توهم‌ها، گمان‌ها و ظن‌های بی(...)
۳. ترس و اندوه
۴. وسوسه و تردیدهای ذهنی
۱. وسوسه شیطان و یارانش
۲. وسوسه نفس اماره و تمایلات نفسانی
۳. وسوسه دوستان ناشایست
۵. جهل
۱. جهل بسیط
  • مهم‌ترین مفاسد جهل
  • الف) دنباله‌روی دائمی از دیگران و صاحب‌نظر نبودن
  • ب) خودرأیی و عصبیت‌های شخصی، حزبی و قومی
  • ج) تندروی و کندروی
۲. جهل مرکب
۳. جهل تردیدی

فصل دوم فضیلت دوم: توحید

۱. توحید ذاتی
۲. توحید صفاتی
۳. توحید عبادی
۴. توحید افعالی
۱. توحید عوام
۲. توحید خواص
۳. توحید اَخص خواص
۱. توحید خواص
۲. توحید اَخص خواص
۱. توحید در عبادت
۲. توحید در اطاعت
۳. توحید در نیت
۱. توحید در خالق بودن
۲. توحید در تدبیر عالم
۳. توحید در تشریع و قانون‌گذاری
۴. توحید در مالکیت
۵. توحید در کمک‎‌خواهی
۶. توحید در نادیده گرفتن علت‌ها

رذیلت دوم: شرک

فصل سوم فضیلت سوم: تفکر

  • پیش‌سخن
۱. مبدأ فکر و اندیشه
۲. ترکیب انسان از ماده و روح یا از جسم و نفس
۳. چگونگیِ ترکیب انسان از این دو بُعد
۴. اسامی روح نورانی در قرآن
۵. اسامی روح ظلمانی در قرآن

رذیلت سوم: غفلت

۱. غفلت از نگاهبانانی که همواره در خلوت و جز آن، مراقب آدمیند
۲. فراموشی سخط و نارضایتی خداوند
۳. غفلت از خویشتن، و کمالاتی که ممکن است انسان به آن دست یازد
۴. فراموشی عمر، که سرمایه آدمی است
۵. غفلت از قبر و قیامت، و فراموش نمودن بهشت و جهنم
۶. غفلت از دنیای پست و پستیِ آن
۷. غفلت از شیطان
۸. غفلت از نعمت‌های آشکار و پنهان ### 313###
۹. غفلت از شکر و فراموشیِ شکرگذاری حضرت حق
۱۰. غفلت از خداوند و معصومان

رذیلت چهارم: مکر و فریبکاری

فصل چهارم فضیلت چهارم: شجاعت

۱. مرتبه نخست شجاعت
۲. مرتبه دوم شجاعت
۳. مرتبه سوم شجاعت
۴. مرتبه چهارم شجاعت

فصل پنجم فضیلت پنجم: ترس از خداوند متعال

۱. مرتبه عوام
۲. مرتبه خواص
۱. ذلت در دنیا بعد از عزت در آن
۲. مبتلا شدن به کفر و فسق بعد از ایمان و تقوی
۳. خارج شدن از دنیا بدون ایمان، و یا به‌همراه فسق
۱. گناه
۲. صفات رذیله
۳. ضعف ایمان

فصل ششم فضیلت ششم: امیدواری به خداوند متعال

نمایه

دربارهٔ پدیدآورندگان

حسین مظاهری (پدیدآورنده)
حسین مظاهری
آیت الله حسین مظاهری (متولد ۱۳۱۲ ش، اصفهان)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: علامه طباطبایی، مرعشی نجفی، امام خمینی و سید محمد باقر سلطانی‌ به اتمام رساند. مؤسس مرکز مدیریت‌ حوزه‌ علمیه‌ اصفهان‌، ریاست حوزه علمیه‌ اصفهان‌، مؤسس و رئیس مرکز خدمات‌ حوزه‌ علمیه‌ اصفهان‌ و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «دانش اخلاق اسلامی»، «پرتوی از امامت و ولایت در قرآن کریم»، «چهارده معصوم»، «الإمامة ‎و الولایة فی القرآن الکریم‎»، «اخلاق و خودسازی در مکتب قرآن و اهل بیت»، «الحکومة‌ الإسلامیة‌ فی‌ أحادیث‌ الشیعة‌ الإمامیة»، «زندگانی چهارده معصوم»، «احکام عمره مفرده به انضمام»، «احکام‎ ‎اقتصادی در مورد زمین» و «توضیح المسائل احکام» برخی از این آثار است.[۱]
مجید هادی‌زاده (مترجم)
مجید هادی‌زاده
حجت الاسلام و المسلمین مجید هادی‌زاده (متولد ۱۳۴۷ ش، تهران)، تحصیلات حوزوی خود را نزد اساتیدی همچون حضرات آیات: حسین مظاهری و سيد محمد على روضاتى پیگیری کرد. مديريت مركز تخصصى حوزه علميه اصفهان، معاونت پژوهشى دفتر تبليغات اسلامی اصفهان از جمله فعالیت‌های وی است. او علاوه بر تدریس دروس حوزوی، تاکنون چندین جلد کتاب و مقاله به رشتهٔ تحریر درآورده است. «فقه الولاية و الحكومة الاسلامية»، تنظيم کتاب «آب حیات»، تنظيم و ترجمه کتاب «دانش اخلاق اسلامی»، تصحيح «لوامع الانوار العرشية فى شرح الصحيفة السجادية»، تصحيح «السيف الصنيع»، تصحيح «اصطلاحات الصوفيه» و تصحيح «مجموعه رسائل و مصنفات» برخی از این آثار است.[۲]

کتاب‌های وابسته

پانویس