ابوسنان بن محصن اسدی
- این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
وی از بنو غنم بن دودان بن اسد، هم‌پیمان بنی عبدشمس بود که همراه خاندان خود، بنی غنم بن دودان در هجرت به مدینه پیشگام شدند[۱]. ابن سعد[۲] از هجرت آنان به "قد اوعبوا في الهجره... وتركوا دورهم مغلقة"؛ در هجرت پافشاری کردند. در خانه‌های خود را بستند، به طوری که هیچ کس از آنان در مکه باقی نمانده تعبیر کرده است. نام ابوسنان را به اختلاف، عبدالله بن وهب[۳]، وهب بن عبدالله[۴]، وهب بن محصن، وهیب[۵]، وهب بن عبیدالله و عامر دانسته‌اند[۶] که ابن عبدالبر، عامر را صحیح ندانسته[۷] و طبیعی است در اسامی دیگر نیز تصحیف به قلب صورت گرفته است. ابن حجر[۸] نام ابوسنان را عبدالله و نام پدرش را وهب می‌داند و از موسی بن عقبه نقل می‌کند که گفت: کسی که در جنگ بدر شرکت داشت، ابوسنان بن وهب بود. شعبی نیز گفته است: نخستین بیعت کننده با رسول خدا(ص) در روز حدیبیه، ابوسنان بن وهب بود[۹]، اما هیچ کدام نام کنیه‌ای را که آورده‌اند، مشخص نکرده‌اند. اطلاعاتی را که ابن حجر درباره ابوسنان بن وهب اسدی آورده و نام او را عبدالله دانسته، مانند اطلاعاتی است که دیگران درباره ابوسنان اسدی آورده‌اند و نام او را وهب دانسته‌اند. ابن عبدالبر[۱۰] و به تبع او ابن اثیر[۱۱]، صحیح‌ترین نظرات را در نام ابوسنان، وهب بن محصن بن حرثان بن قیس بن مرة بن کثیر بن غنم بن دودان بن اسد، و وی را برادر عکاشه و به قولی بیست سال بزرگتر از او دانسته‌اند. ابن اسحاق نیز بدون اشاره به نام ابوسنان، او را فرزند حرثان بن قیس بن مره و برادر بزرگ عکاشه و هم پیمان بن عبدشمس دانسته است[۱۲]. بنابراین، ابوسنان بن محصن اسدی، صحیح ترین گفته‌ها در نام اوست.
ابوسنان در جنگ بدر[۱۳]، احد و خندق شرکت داشت[۱۴] و در نبرد بنی قریظه کشته شد[۱۵]. از این رو، خبر بیعت وی با رسول خدا(ص) در سال ششم هجری (بیعت رضوان)[۱۶] درست نیست. افزون بر این، روایت شرکت ابوسنان بن محصن را در صلح حدیبیه، تنها عبدالعزیز بن عمران از ابن شهاب زهری نقل کرده که درباره او - عبدالعزیز - گفته شده ضعیف[۱۷] و متروک الحدیث است[۱۸]. بغوی (نخستین بیعت کننده را در بیعت شجره، ابوسفیان بن حارث بن عبدالمطلب دانسته که ابن حجر[۱۹] این را از او اشتباه گرفته و گفته است کسی از سیره‌نویسان این را نگفته است. اما ابن سعد[۲۰]، خبر نخستین بیعت کننده را با رسول خدا(ص) در حدیبیه، به سنان فرزند ابوسنان مربوط می‌داند. ابن قانع[۲۱]، ابونعیم[۲۲] و ابن اثیر[۲۳] گفته‌اند: ابو سنان بن محصن اسدی، در حجة الوداع همراه رسول خدا(ص) بود، ولی با توجه به کشته شدن ابوسنان در نبرد بنی قریظه، این خبر نیز درست نیست. از این رو برخی گفته‌اند: کسی که در حجة الوداع رسول خدا(ص) را همراهی کرد، ابوسفیان بن محصن بود [۲۴]؛ چنانکه ابن حجر[۲۵] و ابن منده، به همراهی ابوسفیان بن محصن با پیامبر در حجة الوداع تصریح کرده‌اند و ابن أثیر[۲۶] نیز پس از نقل کلام ابن منده و ابونعیم، نظر ابن منده را تأیید کرده است.
نتیجه اینکه در نام نخستین بیعت کننده با رسول خدا(ص) در بیعت رضوان، میان چند نفر اختلاف شد: ابوسنان اسدی، سنان بن ابی سنان بن محصن، ابوسفیان بن محصن و ابوسفیان بن حارث که نظر ابن عبدالبر، ابن اثیر و ابن حجر، ابوسنان اسدی، و نظر واقدی و ابن سعد، سنان بن ابی سنان بن محصن است. همچنین اختلاف است که در حجة الوداع، ابوسنان اسدی همراه رسول خدا(ص) بود یا ابوسفیان بن محصن. ابن منده، ابن اثیر و ابن حجر گفته‌اند ابوسفیان بن محصن همراه آن حضرت بود.
ابن حبان[۲۷]، ابوسنان اسدی را در شمار کسانی آورده که به کنیه مشهور است و از رسول خدا(ص) روایت دارد.
چنانکه گذشت، ابوسنان بن محصن در سال پنجم، هنگام محاصره بنی قریظه درگذشت[۲۸] و در محلی که امروز قبرستان بنی قریظه است، دفن شد[۲۹] و رسول خدا(ص) برای او از غنایم بنی قریظه، سهم تعیین کرد[۳۰]. او هنگام مرگ، چهل سال داشت که دو سال[۳۱] و بنا به قولی بیست سال بزرگتر از برادرش عکاشه بود[۳۲]. بنابراین، او باید ۲۲ سال پیش از بعثت به دنیا آمده باشد.[۳۳]
منابع
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۶.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۶۶.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۶۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۶.
- ↑ ابن قانع، ج۳، ص۱۷۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۵۲.
- ↑ ابن اثیر، ج۴، ص۲۴۴.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۶۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۶؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۶۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۴۶.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۵۲.
- ↑ ابن هشام، ج۲، ص۳۳۵.
- ↑ ابن ابی عاصم، الآحاد، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۶۹.
- ↑ واقدی، ج۲، ص۵۲۲ و ۵۲۹ و ۶۰۳؛ ابن سعد، ج۳، ص۶۹.
- ↑ طبرانی، المعجم الاوسط، ج۲، ص۳۲۷؛ ابن ماکولا، ج۴، ص۴۴۳؛ طبری، ج۲۶، ص۱۱۲.
- ↑ ابن ابی عاصم، الأوائل، ۸۲.
- ↑ طبرانی، الصغیر، ج۲، ص۳۲۶؛ هیثمی، ج۶، ص۱۴۶.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۵۳.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۶۹.
- ↑ ابن قانع، ج۳، ص۱۷۷.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۰۶.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۵۳.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۹۰۶.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۱۶۳.
- ↑ ابن حجر، ج۶، ص۱۴۶.
- ↑ ج۳، ص۴۵۰.
- ↑ ابن هشام، ج۳، ص۲۶۵؛ واقدی، ج۲، ص۵۲۲؛ ابن اثیر، ج۵، ص۲۲۱؛ ابن حجر، ج۷، ص۱۶۳.
- ↑ واقدی، ج۲، ص۵۲۹؛ قرطبی، ج۱۴، ص۱۴۳.
- ↑ واقدی، ج۲، ص۵۲۲.
- ↑ ابن سعد، ج۳، ص۶۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۱۵۳.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «ابوسنان بن محصن اسدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۳۶۴.