الگو:صفحهٔ اصلی/مدخل برگزیده
امام حسن مجتبی علیه‌السلام پیشوای دوم مسلمانان، در نیمه ماه رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه متولد شد. پدر ایشان علی بن ابی طالب (ع) و مادرشان حضرت زهرا (س) است. کنیه حضرت، ابومحمد و القاب فراوانی همانند تقی، زکی و مجتبی به ایشان نسبت داده‌اند. امام حسن(ع) بردبار و متین بود. در گشایش مشکلات دیگران پیشگام بود. با بی‌ادبان به خود، بسیار مناسب رفتار می‌کرد، به گونه‌ای که مایه شرمندگی آنان می‌شد. سه بار برای خدا نیمی از دارایی خود را به فقیران بخشید. پیاده بسیار به حج می‌رفت.
امام حسن(ع) هشت ساله بود که جد گرامی‌اش از دنیا رفت. در دوران خلافت ابوبکر و عمر از امام حسن(ع) در چندین موضوع یاد شده است. ایشان هنگام به خلافت رسیدن عثمان ، نزدیک ۲۰ سال داشت و مواضع سیاسی حضرت با پدرشان در این ایام همسو بود. هنگامی که شورش ضد عثمان اوج گرفت، امام حسن(ع) واسطه میان پدر و عثمان در پیام رسانی بود. امام(ع) در دوران خلافت علی(ع) در صحنه‌ها حضور یافت و در همه مقاطع، پدر را همراهی کرد و در هر سه جنگ جمل، صفین و نهروان شرکت کرد. پس از شهادت پدر، امام حسن(ع) بر جنازه ایشان نماز خواند.
ایشان هنگام پذیرش خلافت ۳۷ سال داشت. عراقیان و حامیان امام علی(ع) با وی بیعت کردند؛ شمار بیعت‌کنندگان، ۴۰۰۰۰ تن ذکر شده است. زمانی که معاویه به سوی عراق حرکت کرد، امام حسن(ع) پس از آگاهی از این خبر، مردم را به جهاد و مقاومت فرا خواند و از آنها خواست که در لشکرگاه گردهم آیند؛ اما مردم واکنش مناسبی نشان ندادند. مجموع لشکریان امام حسن(ع) را ۲۰۰۰۰ تن یاد کرده‌اند که به فرماندهی عبیدالله بن عباس برای مقابله با سپاه معاویه و جلوگیری از پیشروی وی به مَسکِن اعزام شدند. سپاه معاویه را ۶۰۰۰۰ نفر تخمین زده‌اند. معاویه توانست با وعده‌هایی، شماری از اصحاب امام حسن(ع) از جمله عبیدالله بن عباس را به سوی خود بکشاند. ایشان بنا به مصالح اسلام و شرایط پیش‌آمده با معاویه صلح کرد.
پس از صلح، امام با مشایعت معاویه از کوفه به مدینه بازگشت و در آنجا بزرگ و سرپرست بنی‌هاشم بود و در امور با وی مشورت می‌شد.
مدت زمانی که از صلح امام حسن(ع) گذشت، معاویه دریافت مفاد صلحنامه به زیان اوست لذا در پی قتل امام برآمد و سر انجام جعده ـ همسر امام ـ دختر اشعث را فریب داد و به قتل امام حسن برانگیخت. جعده به امام زهر خورانید و امام(ع) روز ۲۸ صفر سال ۵۰ یا ۵۱ هجری قمری در چهل و هشت سالگی به شهادت رسید و در قبرستان بقیع مدفون شدند.