آیه اهل ذکر در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آیه اهل ذکر است. آیه اهل ذکر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آیه اهل ذکر در قرآن - آیه اهل ذکر در علوم قرآنی - آیه اهل ذکر در حدیث - آیه اهل ذکر در کلام اسلامی - آیه اهل ذکر در فقه اسلامی - آیه اهل ذکر در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمصداق اهل ذکر در روایات اهل بیت(ع)
با مراجعه به روایات اهل بیت(ع) پی خواهیم برد که مقصود از «اهل الذکر» در آیه اهل الذکر و مصداق آن در این امت، اهل بیت رسول خدا(ص) و از آن جمله امام حسین(ع) است. افرادی که بر عموم امت اسلامی لازم است به در خانه آنان آمده و مسائل خود را از آنان سؤال کرده و به آنها عمل کنند.
اینک به برخی از روایات اشاره می‌کنیم:
۱. کلینی به سندش از امام صادق(ع) درباره آیه ﴿فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾ نقل کرده که فرمود: «ذکر، محمد(ص) است و ما اهل او هستیم که مورد سؤال واقع شده‌ایم». راوی می‌گوید: عرض کردم: مقصود از قول خداوند: «و این مایه یادآوری (و عظمت) تو و قوم تو است و به زودی سؤال خواهید شد» چیست؟ حضرت فرمود: «تنها ما را قصد کرده است و ما اهل ذکریم و ما مورد سؤال واقع می‌شویم».[۱].
۲. همچنین به سندش از وشاء نقل کرده که گفت: از امام رضا(ع) سؤال کرده، به او عرض کردم: فدایت گردم مقصود از آیه: ﴿فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾ چیست؟ حضرت فرمود: «ما اهل ذکریم و ما مورد سؤال قرار گرفته‌ایم».[۲].
٣. شیخ صدوق به سندش از ریان بن صلت نقل کرده که امام رضا(ع) در مجلسی ضمن سخنانش فرمود:... ما اهل ذکریم که خداوند متعال در کتابش فرمود: «اگر نمی‌دانید، از آگاهان بپرسید!». علمای مجلس عرض کردند: مقصود خداوند از «اهل ذکر»، یهود و نصارا هستند. حضرت(ع) فرمود: «سبحان الله! آیا چنین احتمالی جایز است؟ در این صورت آنان ما را به دین خود دعوت می‌کنند و می‌گویند: دینشان از دین اسلام افضل است».
مأمون به امام گفت: ای ابوالحسن! آیا نزد شما، شرحی برای آیه است که دلالت بر خلاف آنچه علما می‌گویند، داشته باشد؟ حضرت فرمود: «آری! ذکر، رسول خدا(ص) است و ما اهل ذکریم و این مطلب در کتاب خداوند آشکار است، آنجا که در سوره طلاق می‌فرماید: (پس ای خردمندان مؤمن! از خدا پروا کنید. به راستی خدا به سوی شما وسیله تذکر نازل کرده است. [و آن] پیامبری [است] که آیات روشن خدا را بر شما می‌خواند). پس ذکر، رسول خدا(ص) بوده و ما اهل ذکریم».[۳].
۴. کلینی به سندش از عبدالحمید بن ابی دیم و او از امام صادق(ع) نقل کرده که درباره قول خداوند: ﴿فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾ فرمود: کتاب (قرآن) همان ذکر است و اهل آن آل محمد(ع) هستند. خداوند - عزوجل -امر به سؤال از آنان نموده است و به سؤال از جهال امر ننموده است و خداوند- عزوجل ۔ قرآن را «ذکر» نامیده، آنجا که فرمود: «و قرآن را [هم] به سوی تو نازل کردیم به خاطر این که برای مردم آنچه را که برای [هدایتشان] به سویشان نازل شده بیان کنی و برای این که [در پیامبری تو و آنچه را به حق نازل شده] بیندیشند»؛ و نیز فرمود: «و این مایه یادآوری (و عظمت) تو و قوم تو است و به زودی سؤال خواهید شد».[۴].[۵]
«اهل الذکر» در حدیث اهل سنت
حاکم حسکانی به سندش از حارث نقل کرده که گفت: از علی(ع) درباره آیه ﴿فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ﴾ سؤال کردم، فرمود: «به خدا سوگند! به طور حتم تنها ما اهل ذکریم، ما اهل علم بوده و ما معدن تأویل و تنزیلیم و به طور حتم از رسول خدا(ص) شنیدم که می‌فرمود: من شهر علم هستم و علی دروازه آن است، پس هرکس اراده علم کند، باید از دروازه آن بیاید».[۶].[۷]
منابع
پانویس
- ↑ «الذِّكْرُ مُحَمَّدٌ(ص) وَ نَحْنُ أَهْلُهُ الْمَسْئُولُونَ قَالَ قُلْتُ قَوْلُهُ: ﴿وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ﴾ قَالَ إِيَّانَا عَنَى وَ نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ وَ نَحْنُ الْمَسْئُولُونَ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۱۰، حدیث ۲.
- ↑ «سَأَلْتُ الرِّضَا(ع) فَقُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ ﴿فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾ فَقَالَ: نَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ، وَ نَحْنُ الْمَسْؤُولُونَ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۱۰، حدیث ۳.
- ↑ «... فَنَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ: ﴿فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾ فَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ إِنَّمَا عَنَى بِذَلِكَ الْيَهُودَ وَ النَّصَارَى. فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ(ع): سُبْحَانَ اللهِ! وَ هَلْ يَجُوزُ ذَلِكَ إِذاً يَدْعُونَّا إِلَى دِينِهِمْ وَ يَقُولُونَ إِنَّهُ أَفْضَلُ مِنْ دِينِ الْإِسْلَامِ. فَقَالَ الْمَأْمُونُ فَهَلْ عِنْدَكَ فِي ذَلِكَ شَرْحٌ يُخَالِفُ مَا قَالُوا يَا أَبَا الْحَسَنِ؟ فَقَالَ(ع): نَعَمْ الذِّكْرُ رَسُولُ اللَّهِ وَ نَحْنُ أَهْلُهُ وَ ذَلِكَ بَيِّنٌ فِي كِتَابِ اللَّهِ بِقَوْلِهِ فِي سُورَةِ الطَّلَاقِ ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ آمَنُوا قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا * رَسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ﴾ فَالذِّكْرُ رَسُولُ اللَّهِ وَ نَحْنُ أَهْلُهُ»؛ محمد بن علی ابن بابویه، الأمالی، ص۶۲۴-۶۲۵.
- ↑ «الْكِتَابُ هُوَ الذِّكْرُ وَ أَهْلُهُ آلُ مُحَمَّدٍ(ع) أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِسُؤَالِهِمْ وَ لَمْ يُؤْمَرُوا بِسُؤَالِ الْجُهَّالِ وَ سَمَّى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الْقُرْآنَ ذِكْراً فَقَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- ﴿وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ﴾ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: ﴿وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ﴾»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۹۵، حدیث ۳.
- ↑ رضوانی، علی اصغر، دانشنامه علمی کلمات امام حسین، ج۱، ص ۱۹۳.
- ↑ «سَأَلْتُ عَلِيّاً عَنْ هَذِهِ الْآيَةِ: ﴿فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ﴾ فَقَالَ: وَ اللَّهِ إِنَّا لَنَحْنُ أَهْلُ الذِّكْرِ، نَحْنُ أَهْلُ الْعِلْمِ، وَ نَحْنُ مَعْدِنُ التَّأْوِيلِ وَ التَّنْزِيلِ، وَ لَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(ص) يَقُولُ: أَنَا مَدِينَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِيٌّ بَابُهَا، فَمَنْ أَرَادَ الْعِلْمَ فَلْيَأْتِهِ مِنْ بَابِهِ»؛ حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۱، ص۴۳۲، حدیث ۴۵۹.
- ↑ رضوانی، علی اصغر، دانشنامه علمی کلمات امام حسین ج۱، ص ۲۰۲.