ابوبکر بن ابی‌قحافه

مقدمه

ابوبکر عبدالله بن عثمان بن عامر بن عمرو تیمی قرشی دو سال و اندی پس از عام الفیل،^[۱] ۵۱ قبل از هجرت در شهر مکه به دنیا آمد^[۲] و «عبدالکعبه» نام گرفت. پدر و مادرش هر دو از تیره تیم بودند و از طریق نیای پنجم شان با پیامبر(ص) نسبت داشتند. گویند که پیامبر(ص) او را به سبب زیبایی چهره‌اش، ملقب به عتیق ساخت. از دیگر القاب مشهور وی صدیق است که بر پایه منابع اهل سنت، تصدیق بی‌چون و چرای خبر معراج، بدو داده شد.^[۳] البته علمای شیعه تعلق لقب صدیق را به ابوبکر مردود، و آن را از القاب حضرت علی(ع) می‌دانند.^[۴]

ابوبکر از جوانی به بازرگانی اشتغال داشت^[۵] و از دوستان نزدیک پیامبر(ص) بود و در یکی از سفرهای شام نیز آن حضرت را همراهی کرد.^[۶] پس از این که وی اسلام را پذیرفت، پیامبر(ص) نام او را به «عبدالله» تغییر داد.^[۷] او از محضر پیامبر(ص) بهره برده و از وی روایت نموده است و کسانی مانند انس بن مالک، عثمان بن عفان، ابوهریره و طارق بن شهاب از او روایت کرده‌اند.^[۸] ابوبکر در نسب‌شناسی سرآمد دیگران بود.^[۹]

واقدی در خبری، به شعرشناسی وی نیز اشاره ای کرده است.^[۱۰] همچنین روایاتی چند حکایت دارد که ابوبکر در تعبیر خواب نیز دستی داشته و خواب کسانی از جمله پیامبر(ص) را تعبیر کرده است.^[۱۱] او در زمان جاهلیت از بزرگان قریش^[۱۲] و فردی توانگر بود ^[۱۳] و جزء نخستین کسانی بود که به پیامبر(ص) ایمان آورد و در هنگام هجرت پیامبر(ص) به مدینه، همراه آن حضرت در غار بود.^[۱۴] در آغاز درگیری با مشرکان و آزار و شکنجه مسلمانان، ابوبکر نیز متحمل آزارها شد و منابع اهل سنت از مجروح شدن وی به دست مشرکان سخن گفته‌اند.^[۱۵] او به همراه پیامبر(ص) در جنگ‌ها شرکت می‌‌جست.^[۱۶] پس از رحلت پیامبر(ص) در سال یازدهم هجری در سقیفه حضور داشت و در آنجا برای خلافت انتخاب شد و یک روز پس از ماجرای سقیفه، برای بیعت عمومی بر منبر نشست و مردم با او بیعت کردند^[۱۷].

یکی از اقدامات ابوبکر در همان روزهای نخستین خلافت، مصادره قهرآلود فدک بود ^[۱۸] و دومین اقدام رسمی و حکومتی او پس از ضبط فدک، تجهیز و فرستادن لشکر اسامه به سوی رومیان بود.^[۱۹] در زمان خلافتش، بلاد شام و قسمت زیادی از عراق را فتح کرد^[۲۰] و سرکوب مخالفان حکومت و دشمنان اسلام را در دستور کار خود قرار داد و با یاری مسلمانان توانست سرکشی‌ها و آشوب‌های مناطق دور و نزدیک را فرو نشاند و در طول یک سال جزیرة العرب را چون زمان پیامبر(ص) زیر لوای اسلام درآورد.^[۲۱]

رجال‌نویسان اهل سنت او را فردی بردبار، خطیب و شجاع توصیف نموده‌اند.^[۲۲] کتاب مسند اثر اوست.^[۲۳] سرانجام وی در ۶۳ سالگی در ۲۲ جمادی الثانی سال سیزدهم در مدینه درگذشت و عمر بن خطاب بر او نماز گزارد و در خانه‌ای که پیامبر(ص) در آن به خاک سپرده شده بود، دفن شد^[۲۴]^[۲۵]