تفکر در حدیث

ارزش تفکر

امیرالمؤمنین علی فرمودند: "قلب خویش را با تفکّر زنده‌ دار، و شب هنگام برای عبادت از بستر برخیز، و از خدای خویش پروا داشته باش"^[۱]؛
امام صادق (ع) فرمودند: "برترین عبادتها، استمرار تفکّر درباره خداوند و قدرت بی پایان اوست"^[۲]؛
امام رضا (ع) فرمودند: "عبادت، بسیاری نماز و روزه نیست، بلکه عبادت تفکّر درباره خداوند متعال است"^[۳]؛
امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "اندیشه‌ورزی، انسان را به نیکی فرا می‌‌خواند و به عمل به آن راهنمائی می‌کند"^[۴]؛
امام صادق (ع) فرمودند: "بیشترین عبادتی که ابوذر انجام می‌داد، تفکّر و پندگرفتن از امور بود"{^[۵]؛
در شمار سفارشها و وصایای امیرالمؤمنین (ع) آمده بود: "هیچ عبادتی همچون تفکّر در آفرینش الهی نیست"^[۶]؛
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "غافل‌ترین مردمان، کسی است که از تغییر دنیا از حالی به حالی دیگر پند نپذیرد"^[۷]^[۸].

تفکّر درباره مرگ

مردی به نزد امام صادق (ع) آمد و عرض کرد: از دنیا خسته شده‌ام، از این‌رو از خداوند آرزوی مرگ خود را دارم. حضرت فرمودند: آرزو کن که زنده باشی تا اطاعت خداوند را بنمائی، نه معصیتش را؛ چه اگر زنده باشی و به طاعت بپردازی، بهتر است از آنکه بمیری و نه اطاعت کنی و نه معصیت^[۹]؛
مردی برخاست و گفت: ای فرزند رسول خدا! چرا ما مرگ را ناخوش داشته دوستش نمی‌داریم؟ حضرت امام حسن (ع) ل فرمودند: شما آخرت خود را ویران و دنیای خود را آباد کرده‌اید؛ از این‌رو از اینکه از آبادی به سوی ویرانی بروید ناراحت می‌شوید^[۱۰]؛
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "داناترین و زرنگترین مردم، کسی است که بیشتر از دیگران به یاد مرگ باشد"^[۱۱]؛
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "برترین زهدها در دنیا یاد مرگ است، و برترین عبادتها یاد مرگ است، و برترین اندیشه‌ورزی‌ها یاد مرگ است؛ پس هرکس در این دنیا از یاد مرگ سنگین شود - و از انجام بسیاری از کارها باز ماند- چون بمیرد قبر خود را باغی از باغ‌های بهشت می‌‌یابد"^[۱۲]؛
امام باقر (ع) فرمودند: "مردی نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و گفت: چرا من مرگ را دوست نمی‌دارم؟ حضرت فرمودند: آیا ثروتی داری؟ گفت: آری! فرمودند: آیا آن را پیشاپیش خود به دنیای دیگر فرستاده‌ای؟ گفت: نه!... حضرت فرمودند: از همین جهت است که مرگ را دوست نمی‌داری"^[۱۳]^[۱۴].

منابع

مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۱

پانویس

↑ « عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع): نَبِّهْ بِالتَّفَكُّرِ قَلْبَكَ وَ جَافِ عَنِ اللَّيْلِ جَنْبَكَ وَ اتَّقِ اللَّهَ رَبَّكَ»؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۱۸.
↑ « أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ إِدْمَانُ التَّفَكُّرِ فِي اللَّهِ وَ فِي قُدْرَتِهِ»؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۱.
↑ « عَنِ الرِّضَا (ع): لَيْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِي أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ اصول کافی، ج۲، ‌ص۴۵.
↑ « عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع): التَّفَكُّرُ يَدْعُو إِلَى الْبِرِّ وَ الْعَمَلِ بِهِ»؛ اصول کافی، ج۲، ‌ص۴۵.
↑ {متن حدیث| عَنِ الصَّادِقُ (ع): كَانَ أَكْثَرُ عِبَادَةِ أَبِي ذَرٍّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ التَّفَكُّرُ وَ الِاعْتِبَارُ}}؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۳.
↑ « فِي وَصَايَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) لَا عِبَادَةَ كَالتَّفَكُّرِ فِي صَنْعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ!»؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۴.
↑ « عَنِ النَّبِی (ص): أَغْفَلُ النَّاسِ مَنْ لَمْ يَتَّعِظْ بِتَغَيُّرِ الدُّنْيَا مِنْ حَالٍ إِلَى حَالٍ»بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۴.
↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۳۷۱-۳۷۲.
↑ « جَاءَ رَجُلٌ إِلَى الصَّادِقِ (ع) فَقَالَ قَدْ سَئِمْتُ الدُّنْيَا فَأَتَمَنَّى عَلَى اللَّهِ الْمَوْتَ فَقَالَ: تَمَنَّ الْحَيَاةَ لِتُطِيعَ لَا لِتَعْصِيَ فَلَأَنْ تَعِيشَ فَتُطِيعَ خَيْرٌ لَكَ مِنْ أَنْ تَمُوتَ فَلَا تَعْصِيَ وَ لَا تُطِيعَ»؛ بحار الأنوار، ج۶، ص۱۲۸.
↑ «فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا بَالُنَا نَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ لَا نُحِبُّهُ قَالَ فَقَالَ الْحَسَنُ (ع) إِنَّكُمْ أَخْرَبْتُمْ آخِرَتَكُمْ وَ عَمَرْتُمْ دُنْيَاكُمْ فَأَنْتُمْ تَكْرَهُونَ النُّقْلَةَ مِنَ الْعُمْرَانِ إِلَى الْخَرَابِ»؛ بحار الأنوار، ج۶، ص۱۲۹.
↑ « عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) أَكْيَسُ النَّاسِ مَنْ كَانَ أَشَدَّ ذِكْراً لِلْمَوْتِ»؛ بحار الأنوار، ج۶، ص۱۳۰.
↑ « قَالَ النَّبِيُّ (ص): أَفْضَلُ الزُّهْدِ فِي الدُّنْيَا ذِكْرُ الْمَوْتِ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ ذِكْرُ الْمَوْتِ وَ أَفْضَلُ التَّفَكُّرِ ذِكْرُ الْمَوْتِ فَمَنْ أَثْقَلَهُ ذِكْرُ الْمَوْتِ وَجَدَ قَبْرَهُ رَوْضَةً مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ»؛بحار الأنوار، ج۶، ص۱۳۷.
↑ « عَنِ الصَّادِقِ (ع) عَنْ أَبِيهِ (ع) قَالَ: أَتَى النَّبِيَّ (ص) رَجُلٌ فَقَالَ: مَا لِي لَا أُحِبُّ الْمَوْتَ؟ فَقَالَ لَهُ أَ لَكَ مَالٌ قَالَ: نَعَمْ! قَالَ فَقَدَّمْتَهُ؟ قَالَ: لَا... قَالَ: فَمِنْ ثَمَّ لَا تُحِبُّ الْمَوْتَ»؛بحار الأنوار، ج۶، ص۱۲۷.
↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۳۷۷-۳۷۸.

[1] « عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع): نَبِّهْ بِالتَّفَكُّرِ قَلْبَكَ وَ جَافِ عَنِ اللَّيْلِ جَنْبَكَ وَ اتَّقِ اللَّهَ رَبَّكَ»؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۱۸.

[2] « أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ إِدْمَانُ التَّفَكُّرِ فِي اللَّهِ وَ فِي قُدْرَتِهِ»؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۱.

[3] « عَنِ الرِّضَا (ع): لَيْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِي أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ اصول کافی، ج۲، ‌ص۴۵.

[4] « عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع): التَّفَكُّرُ يَدْعُو إِلَى الْبِرِّ وَ الْعَمَلِ بِهِ»؛ اصول کافی، ج۲، ‌ص۴۵.

[5] {متن حدیث| عَنِ الصَّادِقُ (ع): كَانَ أَكْثَرُ عِبَادَةِ أَبِي ذَرٍّ رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ التَّفَكُّرُ وَ الِاعْتِبَارُ}}؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۳.

[6] « فِي وَصَايَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) لَا عِبَادَةَ كَالتَّفَكُّرِ فِي صَنْعَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ!»؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۴.

[7] « عَنِ النَّبِی (ص): أَغْفَلُ النَّاسِ مَنْ لَمْ يَتَّعِظْ بِتَغَيُّرِ الدُّنْيَا مِنْ حَالٍ إِلَى حَالٍ»بحار الأنوار، ج۷۱، ‌ ص۳۲۴.

[8] مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۳۷۱-۳۷۲.

[9] « جَاءَ رَجُلٌ إِلَى الصَّادِقِ (ع) فَقَالَ قَدْ سَئِمْتُ الدُّنْيَا فَأَتَمَنَّى عَلَى اللَّهِ الْمَوْتَ فَقَالَ: تَمَنَّ الْحَيَاةَ لِتُطِيعَ لَا لِتَعْصِيَ فَلَأَنْ تَعِيشَ فَتُطِيعَ خَيْرٌ لَكَ مِنْ أَنْ تَمُوتَ فَلَا تَعْصِيَ وَ لَا تُطِيعَ»؛ بحار الأنوار، ج۶، ص۱۲۸.

[10] «فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مَا بَالُنَا نَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ لَا نُحِبُّهُ قَالَ فَقَالَ الْحَسَنُ (ع) إِنَّكُمْ أَخْرَبْتُمْ آخِرَتَكُمْ وَ عَمَرْتُمْ دُنْيَاكُمْ فَأَنْتُمْ تَكْرَهُونَ النُّقْلَةَ مِنَ الْعُمْرَانِ إِلَى الْخَرَابِ»؛ بحار الأنوار، ج۶، ص۱۲۹.

[11] « عَنِ الصَّادِقِ (ع) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) أَكْيَسُ النَّاسِ مَنْ كَانَ أَشَدَّ ذِكْراً لِلْمَوْتِ»؛ بحار الأنوار، ج۶، ص۱۳۰.

[12] « قَالَ النَّبِيُّ (ص): أَفْضَلُ الزُّهْدِ فِي الدُّنْيَا ذِكْرُ الْمَوْتِ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ ذِكْرُ الْمَوْتِ وَ أَفْضَلُ التَّفَكُّرِ ذِكْرُ الْمَوْتِ فَمَنْ أَثْقَلَهُ ذِكْرُ الْمَوْتِ وَجَدَ قَبْرَهُ رَوْضَةً مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ»؛بحار الأنوار، ج۶، ص۱۳۷.

[13] « عَنِ الصَّادِقِ (ع) عَنْ أَبِيهِ (ع) قَالَ: أَتَى النَّبِيَّ (ص) رَجُلٌ فَقَالَ: مَا لِي لَا أُحِبُّ الْمَوْتَ؟ فَقَالَ لَهُ أَ لَكَ مَالٌ قَالَ: نَعَمْ! قَالَ فَقَدَّمْتَهُ؟ قَالَ: لَا... قَالَ: فَمِنْ ثَمَّ لَا تُحِبُّ الْمَوْتَ»؛بحار الأنوار، ج۶، ص۱۲۷.

[14] مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۱، ص ۳۷۷-۳۷۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]