خوله بنت ثعلبه

خوله بنت ثعلبه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: خوله بنت ثعلبه در قرآن - خوله بنت ثعلبه در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

خوله بنت ثعلبه بن اصرم انصاری، بی‌شک از تیره بنو غَنَم از قبیله خزرج است و بیشتر منابع از وی با عنوان "خوله بنت ثعلبه" یاد کرده‌اند؛ اما در نام خودش و پدرش اختلاف است. نام او در بیشتر منابع خوله آمده؛ ولی خویله و جمیله نیز گفته شده است که بسا برخاسته از تصحیف است. درباره پدرش نیز جز اسم ثعلبه، نام‌های "حکیم"، "مالک بن ثعلبه"، "صامت"، "دلیج" و "خویلد" نیز گفته شده است. بی‌شک، بعضی از این اسامی تصحیف و برخی برخاسته از اشتباه در یکی دانستن شخصیت‌های دیگر با خوله موضوع مدخل است؛ برای نمونه خوله بنت صامت خواهر شوهر خوله مراد ماست؛ یا خوله بنت حکیم برخاسته از اشتباه یکی از راویان حدیث به نام خلید است که به دلیل ضعف حافظه از او با این اسم یاد کرده است. خوله با هجرت پیامبر (ص) به مدینه اسلام آورد و با ایشان بیعت کرد. او از رسول خدا (ص) روایت نقل کرده است. مایه شهرت خوله در منابع اسلامی، آن است که نخستین زنی بود که شوهرش "اوس بن صامت انصاری" وی را ظِهار کرده و از او جدا شد و در پی مجادله با پیامبر (ص) در این زمینه، آیات نخستین سوره مجادله نازل شدند. از زندگانی او پس از پیامبر (ص) اطلاع چندانی در دست نیست و تنها از حضورش در رویارویی مسلمانان با رومیان در نبرد یَرْموک در سال ۱۵ هجرت خبر داده شده است که وی از زنانی بود که با خواندن اشعار مسلمانان رابه ادامه نبرد تشویق می‌کردند. گزارش دیگری از نقل حدیث او در دوران پیری در دوره حکومت عمر بن خطاب و عدم منع عمر از این کار وی به دلیل استجابت دعایش در جریان نزول آیات سوره مجادله حکایت دارد.

منابع

• حاجی‌زاده و قلیچ، مقاله «خوله بنت ثعلبه»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۱۲