عبدالله بن محمد اسدی اشعری
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
بنان بن محمد[۱]، در سند یک روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از تهذیب الأحکام آمده است:
«مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ بُنَانِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُوسَى بْنِ اَلْقَاسِمِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَلَيْهِمَا اَلسَّلاَمُ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ اِمْرَأَةٍ تَزَوَّجَتْ عَلَى عَمَّتِهَا وَ خَالَتِهَا قَالَ «لاَ بَأْسَ » وَ قَالَ «تَزَوَّجِ اَلْعَمَّةَ وَ اَلْخَالَةَ عَلَى اِبْنَةِ اَلْأَخِ وَ اِبْنَةِ اَلْأُخْتِ وَ لاَ تَزَوَّجْ بِنْتَ اَلْأَخِ وَ اَلْأُخْتِ عَلَى اَلْعَمَّةِ وَ اَلْخَالَةِ إِلاَّ بِرِضاً مِنْهُمَا فَمَنْ فَعَلَ فَنِكَاحُهُ بَاطِلٌ»[۲].[۳]
شرح حال راوی
مراد از عنوان یاد شده، عبدالله بن محمد بن عیسی الأسدی الأشعری[۴] برادر احمد بن محمد بن عیسی الأشعری بوده و بنان لقب وی است، از این رو با عنوان‌های بنان بن محمد و بنان بن محمد بن عیسی در اسناد روایات ذکر شده و حدیث نقل کرده است[۵]
کشی: "... وعبدالله بن محمد بن عيسى الملقب ببنان أخو أحمد بن محمد بن عيسى[۶]؛ ... إن عبدالله بن محمد بن عيسى الملقب ببنان قال:..."[۷].
نجاشی در ترجمه محمد بن سنان: "وجد بخط أبي عبدالله الشاذاني أني سمعت العاصمي يقول: إن عبدالله بن محمد بن عيسى الملقب ببنان قال: كنت مع صفوان بن يحيى بالكوفة..."[۸].
عدم اطلاع از اینکه بنان لقب است یا اسم، سبب گردیده که بعضی به خطا روند و او را از راویان مجهول به شمار آورند، در نتیجه به ضعف روایت حکم کنند.
میرداماد: "وبعض شهداء المتأخرين - رفع الله درجته - كأنه لم يعثر علي ذلك فكثيرا ما في شرح الشرائع يحكم علي الحديث بعدم الصحة، بأن في طريقه بنان بن محمد و هو مجهول، فنحن في المعلقات على الإستبصار و على التهذيب و في كتاب ضوابط الرضاع قد نبهنا على فساد قوله و أوضحنا حال الرجل؛ و في الكافي في بعض أبواب كتاب الصوم، محمد بن يحيي عن بنان بن محمد عن أخيه عبدالرحمن بن محمد[۹]. وعلى هذا فيكون أحمد وبنان وعبدالرحمن ثلاثة أخوة، وهم أبناء محمد بن عيسى[۱۰].
نام راوی در کتاب‌های رجالی قدما مانند رجال البرقی، رجال النجاشی، الرجال و الفهرست شیخ طوسی عنوان نشده؛ ولی در اسناد روایات گاهی با عنوان عبدالله بن محمد بن عیسی[۱۱]، زمانی با عنوان بنان بن محمد[۱۲] و هنگامی با عنوان بنان بن محمد بن عیسی[۱۳] ذکر شده و روایت کرده است.[۱۴]
طبقه راوی
ولادت و وفات راوی مشخص نیست و از اصحاب ائمه(ع) نیز شمرده نشده است؛ لکن بدین قرینه که وی برادر احمد بن محمد عیسی اشعری قمی بوده و احمد بن محمد بن عیسی از اصحاب امام رضا، امام جواد و امام هادی(ع) شمرده شده[۱۵]، نیز به قرینه روایتش از علی بن مهزیار[۱۶] که ائمه یاد شده را ادراک کرده[۱۷]، استظهار می‌شود که بنان بن محمد نیز دوران این سه امام معصوم(ع) را ادراک کرده باشد؛ ولی مستقیم از آن بزرگواران روایت نقل نکرده، بلکه در اسناد روایات با واسطه از امام صادق، امام کاظم، امام جواد و امام رضا(ع) روایت کرده است[۱۸].
آیت الله بروجردی او را از طبقه هفتم راویان برشمرده است[۱۹].[۲۰]
استادان و شاگردان راوی
از جمله شاگردان بنان بن محمد در اسناد روایات می‌‌توان به محمد بن یحیی، علی بن محمد بن یزید القمی، سعد بن عبدالله بن أبی خلف القمی، محمد بن علی بن محبوب و محمد بن حسن الصفار[۲۱] اشاره کرد، چنان که از شمار استادان وی در اسناد روایات می‌‌توان موسی بن القاسم، ابن أبی عمیر، حسن بن محبوب، معمّر بن خلّاد، عبدالرحمن بن محمد، محمد بن عیسی، محمد بن الحسن، علی بن مهزیار، سعد بن السندی، محسّن بن احمد، عبدالله بن محمد، صفوان بن یحیی و عباس غلام لأبی الحسن الرضا(ع)[۲۲] را نام برد.[۲۳]
مذهب راوی
بنان بن محمد را باید از راویان امامی دانست؛ زیرا از خاندان اشعری‌های قمی است که از علاقه‌مندان به خاندان عصمت و طهارت(ع) بودند. پدرش محمد بن عیسی اشعری قمی و برادرش احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی بوده که از اجلای راویان امامی شمرده می‌شوند.
افزون بر آن، مضامین روایاتش گواه روشنی بر صحت مذهب و امامی بودن وی دارند؛ نمونه‌ها:
- «حَدَّثَنَا عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْمُغِيرَةِ عَنِ اِبْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ اَلثُّمَالِيِّ قَالَ: خَطَبَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَحَمِدَ اَللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اَللَّهَ اِصْطَفَى مُحَمَّداً صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِالرِّسَالَةِ وَ أَنْبَأَهُ بِالْوَحْيِ وَ أَنَالَ فِي اَلنَّاسِ وَ أَنَالَ وَ فِينَا أَهْلَ اَلْبَيْتِ مَعَاقِلُ اَلْعِلْمِ وَ أَبْوَابُ اَلحِكْمَةِ وَ ضِيَاءُ اَلْأَمْرِ فَمَنْ يُحِبُّنَا مِنْكُمْ نَفَعَهُ إِيمَانُهُ وَ يُقْبَلُ مِنْهُ عَمَلُهُ وَ مَنْ لَمْ يُحِبَّنَا مِنْكُمْ لَمْ يَنْفَعْهُ إِيمَانُهُ وَ لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ عَمَلُهُ»[۲۴].
- «حَدَّثَنَا عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ سُلَيْمٍ أَوْ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ سُلَيْمٍ عَنْ أَبِي مُحَمَّدٍ اَلْهَمْدَانِيِّ عَنْ إِسْحَاقَ اَلْحَرِيرِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَسَمِعْتُهُ وَ هُوَ يَقُولُ إِنَّ لِلَّهِ عَمُوداً مِنْ نُورٍ حَجَبَهُ اَللَّهُ عَنْ جَمِيعِ اَلْخَلاَئِقِ طَرَفُهُ عِنْدَ اَللَّهِ وَ طَرَفُهُ اَلْآخَرُ فِي أُذُنِ اَلْإِمَامِ فَإِذَا أَرَادَ اَللَّهُ شَيْئاً أَوْحَاهُ فِي أُذُنِ اَلْإِمَامِ»[۲۵].
- «أَبِي رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ زَيْدٍ اَلشَّحَّامِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ اَلْعَلاَءِ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ اَلثُّمَالِيِّ قَالَ: قَالَ مَا خَلَتِ اَلدُّنْيَا مُنْذُ خَلَقَ اَللَّهُ اَلسَّمَاوَاتِ وَ اَلْأَرْضَ مِنْ إِمَامٍ عَدْلٍ إِلَى أَنْ تَقُومَ اَلسَّاعَةُ حُجَّةً لِلَّهِ فِيهَا عَلَى خَلْقِهِ»[۲۶].
- «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَلْحَمِيدِ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ عَبْدِ اَلْأَعْلَى قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَقُولُ: مَا مِنْ نَبِيٍّ جَاءَ قَطُّ إِلاَّ بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا وَ تَفْضِيلِنَا عَلَى مَنْ سِوَانَا »[۲۷].[۲۸]
جایگاه حدیثی راوی
در کتاب‌های رجالی قدما از بنان بن محمد یاد نشده است، از اینرو دیدگاه‌های متفاوتی درباره جایگاه حدیثی وی وجود دارد:
1. بعضی از رجالیان، مانند مقدس اردبیلی[۲۹]، کاظمی[۳۰] و تفرشی[۳۱]، او را فردی مهمل یا مجهول عنوان کرده‌اند.
2. برخی دیگر، نظیر علامه مجلسی، او را از راویان ممدوح به شمار آورده‌اند[۳۲].
3. دسته‌ای وی را با استناد به ادله مختلف توثیق کرده‌اند؛ مانند کثرت روایت، شیخ الإجازه بودن، روایت اجلای اصحابی همچون محمد بن یحیی، محمد بن علی بن محبوب و صفوان بن یحیی از وی، استثنا نکردن محمد بن الحسن بن ولید که روایات محمد بن احمد بن یحیی از عده‌ای از راویان را استثنا کرده و به ضعف روایات آنان حکم داده؛ اما روایت محمد بن احمد بن یحیی از بنان بن محمد[۳۳] را که فراوان از او روایت کرده، استثنا نکرده است[۳۴].
علامه وحید بهبهانی: "يروي عنه محمد بن أحمد بن يحيى ولم يستثن روايته و فيه اشعار بالإعتماد عليه بل لا يبعد الحكم بوثاقته أيضا... و مما يؤيد جلالته بل وثاقته أيضاً ملاحظة سلوك أخيه أحمد بالنسبة إلى البرقي و غيره فتأمل"[۳۵].
کلباسی: ... بل كثرة رواياته. فضلا عن كونه من مشايخ الإجازة، كما ذكره المولي التقي المجلسي - توجب القطع بكونه مغايرا للمطعون بالمطاعن المذكورة، بل كونه من مشايخ الإجازة يقتضي صحة حديثه أو حُسنه بناء علي دلالة شيخوخة الإجازة علي العدالة، كما جري عليه جماعة، أو دلالتها علي الحُسن، كما نسبه العلامة البهبهاني إلي المشهور[۳۶].
افزون بر این، نام وی در اسناد شماری از روایات کامل الزیارات نیز ذکر شده است؛ نمونه‌ها:
- «حَدَّثَنِي اَلْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِيهِ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبَانٍ عَنِ اَلسَّدُوسِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : مَنْ أَتَانِي زَائِراً كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ»[۳۷].
- «حَدَّثَنِي اَلْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِيهِ عَنِ اَلْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبَّاسٍ عَنِ اَلْمِنْهَالِ بْنِ عُمَرَ وَ عَنِ اَلْأَصْبَغِ عَنْ زَاذَانَ قَالَ : سَمِعْتُ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فِي اَلرَّحْبَةِ يَقُولُ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ رَيْحَانَتَا رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ»[۳۸].[۳۹]
جستارهای وابسته
- محمد بن عیسی اشعری قمی (برادر)
- احمد بن محمد بن عیسی الأشعری (برادر)
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال مع تعلیقات میرداماد)، ج۲، ص۷۹۶، ش۹۸۰؛ منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، ج۳، ص۹۷، ش۸۸۵ و ج۷، ص۱۳۱، ش۳۵۳۴؛ نقد الرجال، ج۱، ص۳۰۳، ش۸۰۹ و ج۳، ص۱۴۱، ش۳۱۹۸؛ مجمع الرجال، ج۴، ص۵۰؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۳۱، ش۱۰۳۳ و ص۵۰۶، ش۴۱۱۷؛ الوجیزة فی الرجال، ص۴۰، ش۳۰۹ وص۲۱۳، ش۲۳۳۴؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، ج۲، ص۱۷۸، ش۴۸۹ و ج۴، ص۲۲۳، ش۱۷۹۴؛ تکملة الرجال، ج۱، ص۳۲۴؛ الرسائل الرجالیه کلباسی)، ج۳، ص۲۸۱ و ص۲۹۱؛ خاتمة مستدرک الوسائل، ج۷، ص۲۰۲، ش۳۵۲ و ج۸، ص۱۷۳، ش۱۶۳۴؛ بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال، ج۲، ص۴۳۲ و ج۷، ص۵۱۸؛ تنقیح المقال، ج۱۳، ص۱۰۱، ش۳۲۶۷؛ مستطرفات المعالی، ص۴۲، ش۱۰۲ و ص۱۹۷، ش۴۲۸؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۶۵، ش۲۲۵۹ و ج۵، ص۱۰۱، ش۸۷۰۹؛ أعیان الشیعه، ج۳، ص۶۰۷؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۴۰۵، ش۱۲۰۷ و ج۶، ص۵۹۶، ش۴۵۱۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۴، ص۴۲۷ و ج۱۱، ص۳۲۳، ش۷۱۴۰؛ الثقات الأخبار من رواة الأخبار، ص۸۱، ش۲۳۹؛ زبدة المقال فی علم الرجال، ج۱، ص۶۳۶.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۳۷۲ به گزارش از تهذیب الأحکام، ج۷، ص۳۳۳، ح۱۳۶۸.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 630-631.
- ↑ ر.ک: رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵۱۲، ش۹۸۹.
- ↑ ر.ک: الکافی، ج۴، ص۱۷۴، (ح ۲۲)، ص۲۴۲، (ح ۲)؛ الأمالی (صدوق)، ص۵۸۶، (ح۶)؛ علل الشرائع، ج۲، ص۴۴۱.
- ↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵۱۲، ش۹۸۹.
- ↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۵۰۶، ش۹۸۱.
- ↑ رجال النجاشی، ص۳۲۸، ش۸۸۸.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۳۳۳، ح۱.
- ↑ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال مع تعلیقات میرداماد)، ج۱، ص۱۹۱.
- ↑ ر.ک: الکافی، ج۱، ص۲۲۱، (ح۲)، ص۲۵۶، (ح ۲).
- ↑ ر.ک: الکافی، ج۴، ص۱۷۴، (ح۲۲)، ص۲۴۲، (ح ۲).
- ↑ ر.ک: الأمالی (صدوق)، ص۶۸۲، ح۹۳۴؛ الخصال، ص۳۲۶، ح۱۶.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 631-632.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۶۶، ش۳، ص۳۹۷، ش۶، ص۴۰۹، ش۳.
- ↑ ر.ک: خلاصة الأقوال (رجال العلامة الحلی)، ص۱۳۹، ش۱۵؛ منتهی المقال فی احوال الرجال، ج۵، ص۳۷۰، ش۲۴۹۴.
- ↑ ر.ک: رجال الطوسی، ص۳۸۱، ش۲۲، ص۴۱۷، ش۳ و ص۴۰۳، ش۸.
- ↑ ر.ک: الأمالی (صدوق)، ص۵۸۶، ح۶؛ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال، ص۴۲۵، ح۴۵۰؛ الکافی، ج۴، ص۱۷۴، (ح ۲۲)، ص۲۴۲، (ح ۲).
- ↑ ر.ک: طبقات رجال الکافی، ص۸۲؛ طبقات رجال التهذیب، ص۱۶۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 632-633.
- ↑ ر.ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۳۷۲؛ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال)، ص۱۴۳، (ح۲۲۴)؛ مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، ص۲۷۸، (ح ۶۹۹)؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۷۸، (ح۶).
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۳، ص۳۷۲؛ رجال الکشی (اختیار معرفة الرجال مع تعلیقات میرداماد)، ج۱، ص۱۹۱ و ۳۲۵؛ بصائر الدرجات، ج۱، ص۳۷۸، (ح۶)؛ الکافی، ج۴، ص۱۷۴، (ح ۲۲)؛ الأمالی (صدوق)، ص۵۸۶، (ح۶)؛ علل الشرائع، ج۲، ص۴۴۱؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۰۶، (ح۸۰۵)، ص۳۳۸، (ح ۱۳۹۷)، ج۴، ص۹۱، (ح ۲۶۶)، ج۶، ص۲۱۰، (ح۴۸۹) و ج۱۰، ص۵۴، (ح۱۹۹).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 633-634.
- ↑ بصائر الدرجات، ص۳۶۵، ح۱۲.
- ↑ بصائر الدرجات، ص۴۳۹، ح۱.
- ↑ علل الشرائع، ج۱، ص۱۹۷، ح۱۴.
- ↑ الکافی، ج۱، ص۴۳۷، ح۴.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 634-635.
- ↑ ر.ک: مجمع الفائدة و البرهان، ج۲، ص۴۱۵؛ ج۱۳، ص۱۴۶.
- ↑ ر.ک: تکملة الرجال، ج۱، ص۳۲۴.
- ↑ ر.ک: نقد الرجال، ج۱، ص۳۰۳، ش۸۰۹.
- ↑ ر.ک: الوجیزة فی الرجال، ص۴۰، ش۳۰۹.
- ↑ ر.ک: تهذیب الأحکام، ج۳، ص۱۶۶، (ح ۳۶۲)، ج۵، ص۱۲۶، (ح ۴۱۵)، ص۲۲۵، (ح۷۶۱).
- ↑ ر.ک: رجال النجاشی، ص۳۴۸، ش۹۳۹؛ تعلیقة علی منهج المقال، ص۱۰۰.
- ↑ تعلیقة علی منهج المقال، ص۱۰۰.
- ↑ الرسائل الرجالیه (کلباسی)، ج۳، ص۲۹۲.
- ↑ کامل الزیارات، ص۱۳، ح۱۰.
- ↑ کامل الزیارات، ص۵۲، ح۹.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 635-637.