ویژگی‌های ولی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ولایت است. ویژگی‌های ولی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ویژگی‌های ولی در قرآن - پرسش مرتبط نداردولایت خلیفه الهی دارای ویژگی‌هایی است که برخی از آنها عبارت‌اند از: ولایت خلیفه الهی، تجلّی ولایت خدای سبحان است؛ هدایت به امر الهی است؛ داشتن برنامه مدوّن الهی؛ برخورداری از وحی و الهام؛ اخراج از ظلمات به سوی نور و غیره.
نخست: رحمت و دلسوزی
یکی از ویژگی‌های مهم و اساسی ولایت‌مداری خلفای الهی اعم از پیامبران و اوصیا (ع) رحمت و دلسوزی و هدایت همه‌جانبه مادّی و معنوی، فردی و اجتماعی برای سعادتمند کردن دیگران است. هدایتی که در آن دعوت به تقوا، ترغیب به کسب علم و اعمال تفکر و تعقل در مسائل معرفت‌شناسی اعم از درونی و برونی، دعوت به فضایل اخلاقی و استغفار، توبه و بندگی پروردگار عالمیان است.
دوم: ولایت خلیفه الهی، تجلّی ولایت خدای سبحان
﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾[۱]؛ ولایت خلفای الهی همچون پیامبر و وصی عطف بر ولایت خدای سبحان شده که دلالت بر وحدت بین آن دو نوع ولایت می‌کند. ولایت خدای متعال اصلی و ولایت خلفای او، تَبَعی و تجلی ولایت پروردگار متعال است؛ چنان که عصیان و نافرمانی از دستورهای ولی حق، عصیان خدای سبحان و گرفتاری در عذاب جهنم خواهد بود[۲].[۳]
سوم: هدایت به امر الهی
﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ فِعْلَ الْخَيْرَاتِ وَإِقَامَ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءَ الزَّكَاةِ وَكَانُوا لَنَا عَابِدِينَ﴾[۴]. کلمه "هدی" به معنای راهنمایی و دلالت کردن بر چیزی است که متعلق آن امور مادی و معنوی است. هدایت از جانب خدای متعال یا تشریعی است و یا تکوینی، مانند: ﴿وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى﴾[۵] و تشریعی مانند: ﴿قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا﴾[۶].
هدایت خلفای الهی (ع) نیز تشریعی و تکوینی است؛ اما تشریعی آن نسبت به تکوینی عمومیت دارد و آن، هدایت به سوی صراط و راه مستقیم﴿وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا مَا كُنْتَ تَدْرِي مَا الْكِتَابُ وَلَا الْإِيمَانُ وَلَكِنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ﴾[۷] با امر و عنایت الهی بوده که شامل امور مادی و معنوی و همه افراد می‌شود[۸].
چهارم: داشتن برنامه مدوّن الهی
یکی از ویژگی‌های خلفای پروردگار عالمیان، این است که دارای برنامه مشخص و قانون مُدَوّن از جانب او هستند، از جانب خالقی که بر مخلوقاتش احاطه علمی دارد و آنچه برای رشد، تکامل فردی و تعامل اجتماعی، مورد نیاز بشر و برای او ضروری است، تحت عنوان کتاب، بر خلیفه‌اش نازل می‌کند، کتابی که قوانین آن را حکیم علی‌الاطلاق با اغماض نکردن از کوچک‌ترین مسأله مورد نیاز بشر در امور مادّی و معنوی، تدوین کرده است و پیامبران و اوصیا (ع)، با عنایت خدای سبحان، بر اجرای آن نظارت کرده و در مواقع لزوم، آن را تفسیر و تبیین می‌کنند[۹].
پنجم: برخورداری از وحی و الهام
انبیا و اوصیا (ع)، هماره مورد عنایت ویژه الهی بوده و هستند و در زمان نیاز، به آنان وحی یا الهام می‌شده و می‌شود. بنابراین، یکی دیگر از ویژگی‌های ولایت ولی حق، داشتن وحی و الهام الهی است که حاکی از نبودن کوچک‌ترین انحراف در هدایت انسان‌ها توسط آنان به سوی سعادت دنیوی و اخروی است[۱۰].
ششم: اخراج از ظلمات به سوی نور
﴿قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْرًا رَسُولًا يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِ اللَّهِ مُبَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ﴾[۱۱]؛ وجود انبیا و اوصیا (ع) همچون نور معنوی، روشنی‌بخش افراد خواهند بود، لذا هر که خود را در معرض تابش نور معنوی آنان قرار دهد، نورانی شده و از ظلمات بیرون می‌آید. و نحوه خروج از ظلمات به سوی نور، به تأثیرپذیری و قابلیت افراد بستگی دارد[۱۲].
منابع
پانویس
- ↑ «سرور شما تنها خداوند است و پیامبر او و (نیز) آنانند که ایمان آورده‌اند، همان کسان که نماز برپا می‌دارند و در حال رکوع زکات می‌دهند» سوره مائده، آیه ۵۵.
- ↑ سوره جن، آیه ۲۳.
- ↑ حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص۱۳۸-۱۳۹.
- ↑ «و آنان را پیشوایانی کردیم که به فرمان ما راهبری می‌کردند و به آنها انجام کارهای نیک و برپا داشتن نماز و دادن زکات را وحی کردیم و آنان پرستندگان ما بودند» سوره انبیاء، آیه ۷۳.
- ↑ «و آنکه اندازه کرد و راه نمود» سوره اعلی، آیه ۳.
- ↑ «بگو: بی‌گمان پروردگارم مرا به راهی راست راهنمایی کرده است، به دینی استوار، آیین ابراهیم درست‌آیین» سوره انعام، آیه ۱۶۱.
- ↑ «و بدین‌گونه ما روحی از امر خویش را به تو وحی کردیم؛ تو نمی‌دانستی کتاب و ایمان چیست ولی ما آن را نوری قرار دادیم که بدان از بندگان خویش هر که را بخواهیم راهنمایی می‌کنیم و بی‌گمان تو، به راهی راست راهنمایی می‌کنی» سوره شوری، آیه ۵۲.
- ↑ حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص۱۳۹-۱۴۱.
- ↑ حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص۱۴۱.
- ↑ حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص۱۴۱.
- ↑ «خداوند برای شما یادکردی فرستاده است پیامبری که بر شما آیات روشنگر خداوند را می‌خواند تا کسانی را که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته کرده‌اند به سوی روشنایی، از تیرگی‌ها بیرون آورد» سوره طلاق، آیه ۱۰-۱۱
- ↑ حق‌جو، عبدالله، ولایت در قرآن، ص۱۴۳-۱۴۴.