عصمت امام در معارف و سیره امام کاظم

مقدمه

پس از شهادت امام صادق(ع) در سال ۱۴۸ هجری قمری، امامت جامعه شیعی به امام موسی کاظم(ع) رسید، و ایشان تا سال ۱۸۳ هجری قمری به مدت ۳۵ سال به رهبری و امامت شیعیان مشغول بود^[۱]. با وجود امامت طولانی آن امام، روایات زیادی از ایشان به دست ما نرسیده است، که می‌توان حضور طولانی ایشان در زندان و نیز معاصر بودن با خلیفه ظالم و مقتدری همچون هارون الرشید را از عوامل مهم این امر به شمار آورد. در مقوله عصمت، از امام کاظم(ع) تنها به دو روایت دست یافتیم که در حقیقت آن در گوشه‌ای از مناجات و دعای ایشان است. بر اساس یکی از این دو روایت، امام(ع) همچون امامان پیشین خود بر الهی بودن مقوله عصمت تأکید کرده است. علی بن حدید نقل می‌کند که امام کاظم(ع) پس از فراغ از نماز شب به سجده می‌رفت و دعایی را می‌خواند که بخشی از آن چنین است: «خدایا بر محمد و آل او از امامان درود فرست... و به وسیله آنان مرا از هر بدی نگه دار.»..^[۲].

امام کاظم(ع) همچون دیگر امامان پیش از خود، به آگاه کردن مردم درباره عصمت پیشوایان خود توجهی ویژه داشت؛ به گونه‌ای که در حالت دعا و زیارت نیز از این نکته غافل نبود. آن حضرت هنگام زیارت قبر جد خود، امام علی(ع)، با اشاره به پیشوایان و امامان دین، بر مطهَّر بودن آنها تأکید کرد^[۳] و در بیانی دیگر، امامان پاک(ع) را معدن عصمت معرفی فرمود^[۴].^[۵]

↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۷۲-۴۷۶.
↑ «... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَئِمَّةِ... وَ اعْصِمْنِي بِهِمْ مِنْ كُلِّ سُوءٍ...»؛ (محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجد، ص۷۹۸-۷۹۹).
↑ «... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى الْأَئِمَّةِ مِنْ وُلْدِهِ... الْمُطَهَّرِينَ الَّذِينَ ارْتَضَيْتَهُمْ أَنْصَاراً لِدِينِكَ وَ حَفَظَةً لِسِرِّكَ وَ شُهَدَاءَ عَلَى خَلْقِكَ وَ أَعْلَاماً لِعِبَادِكَ...»؛ (جعفر بن محمد بن قولویه، کامل الزیارات، تحقیق جواد قیومی، ص۴۲-۴۴).
↑ «... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَئِمَّةِ يَنَابِيعِ الْحِكْمَةِ وَ أُولِي النِّعْمَةِ وَ مَعَادِنِ الْعِصْمَةِ»؛ (محمد بن حسن طوسی، مصباح المتهجد، ص۷۹۸-۷۹۹).
↑ حسین فاریاب، محمد، عصمت امام، ص ۱۷۶.