فرزندان پیامبر خاتم
فرزندان پیامبر خاتم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فرزندان پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
در منابع تاریخی، برای رسول خدا (ص) چندین فرزند دختر و پسر ذکر شده است که در شمار، نام و انتساب آنان به رسول خدا (ص) اختلاف است. برخی از مورخان، نُه فرزند به حضرت نسبت داده‌اند که پنج نفر آنان پسر، و چهار نفر دختر است[۱]. عده‌ای دیگر شمار فرزندان آن حضرت را چهار دختر و سه پسر می‌دانند[۲]. برخی دیگر هم دو پسر و چهار دختر[۳] و سر انجام گروهی، بر اساس روایات، فقط یک دختر[۴] و دو پسر برای رسول خدا ذکر کرده‌اند[۵].
درباره نام فرزندان رسول خدا (ص) هم اختلافات بسیاری وجود دارد. پسران را قاسم، طیب، طاهر، عبداللّه و ابراهیم ذکر کرده‌اند و دختران را زینب، رقیه، امّ‌کلثوم و فاطمه(س)[۶]. عده‌ای دیگر پسران رسول خدا (ص) را قاسم. عبد اللّه و ابراهیم می‌دانند[۷]. برخی دیگر فرزندی به نام عبد مناف برای رسول خدا (ص) ذکر کرده‌اند[۸]. برخی از علمای شیعه. در انتساب دختران به رسول خدا (ص) فقط انتساب فاطمه زهرا (س) را به رسول خدا (ص) پذیرفته‌اند و بقیه را دخترخوانده رسول خدا (ص) می‌دانند[۹].
به جز ابراهیم ـ که از «ماریه قبطیه»، کنیز مصری آن حضرت، متولد شد ـ فرزندان دیگری به بانوی بزرگوار اسلام، خدیجه (س)، منسوب کرده‌اند که خدای تعالی به آن حضرت عنایت فرمود. در اینجا به تبیین انتساب دختران به رسول خدا (ص) می‌پردازیم[۱۰].
قاسم فرزند پیامبر خاتم
بیشتر مورخان، قاسم را بزرگ‌ترین برادر حضرت فاطمه (س) می‌دانند؛ زیرا کنیه پیامبر (ص) (ابوالقاسم) برگرفته از نام اوست و همه منابعی که به شمارش فرزندان رسول خدا (ص) پرداخته‌اند، از قاسم شروع کرده‌اند[۱۱]. درباره سن قاسم هنگام وفات، میان دو[۱۲] و چهار سال[۱۳] اختلاف‌نظر وجود دارد[۱۴].
عبدالله فرزند پیامبر خاتم
به گفته ابن سعد، عبدالله دومین فرزند پیامبر (ص) بود. وی در مکه درگذشت و چون پس از بعثت به دنیا آمده بود، طیب و طاهر خوانده شد و پس از مرگ او بود که عاص بن وائل، پیامبر (ص) را ابتر خواند[۱۵]. ابن هشام از عبدالله نام نبرده است[۱۶] و بیهقی نیز روایاتی را نقل کرده است که وجود پسرانی غیر از قاسم، طاهر و طیب را چندان تأیید نکرده‌اند[۱۷]. هرچند از نظر برخی از محققان، طیب و طاهر لقب عبدالله است[۱۸].[۱۹]
طیب و طاهر
ابن سعد[۲۰]، ابن عبدالبر[۲۱] و ابن شهر آشوب[۲۲]، طیب و طاهر را همان عبدالله دانسته‌اند، اما بنا بر نقل بیهقی از ابن اسحاق، پیامبر (ص) علاوه بر قاسم، دو پسر دیگر به نام‌های طاهر و طیب داشته است[۲۳]. ابن اثیر جزری نیز طیب و طاهر را دو پسر پیامبر (ص) علاوه بر قاسم و عبدالله، معرفی کرده است[۲۴]. مقدسی از قول واقدی نقل کرده که کسی وجود طیب را اثبات نکرده است و اصحاب می‌گویند که او همان طاهر است[۲۵].[۲۶]
عبدمناف فرزند پیامبر خاتم
مقدسی در روایتی آورده است که خدیجه (س) در دوره جاهلیت پسری به نام عبدمناف و پس از اسلام دو پسر به نام‌های قاسم و عبدالله برای پیامبر (ص) به دنیا آورد که در کودکی در گذشتند[۲۷]. قسطلانی وجود این پسر را ضعیف شمرده است[۲۸].[۲۹]
ابراهیم فرزند پیامبر خاتم
ابراهیم فرزند رسول اکرم (ص) در ذی‌الحجه سال هشتم هجری در مدینه از ماریه قبطیه به دنیا آمد. رسول اکرم (ص) به حدی از تولد فرزندش خوشحال بود که به اصحابش فرمود: "شب گذشته خدا به من فرزندی عطا کرد و من او را به نام پدرم، ابراهیم خلیل، ابراهیم نامیدم"، اما ابراهیم در روز سه شنبه، دهم ربیع‌الاول سال دهم هجری بعد از حدود شانزده ماه زندگی از دنیا رفت و موجب اندوه شدید پیامبر (ص) گردید[۳۰].
زینب دختر پیامبر خاتم
زینب از حضرت خدیجه (س) متولد شد. او همسر ابوالعاص و بزرگ‌ترین خواهر حضرت فاطمه (س) بود. قریش برای اینکه پیامبر (ص) را تحت فشار قرار دهند، از ابوالعاص خواستند زینب را طلاق دهد، اما ابوالعاص حاضر نشد او را طلاق دهد[۳۱]. در برخی اخبار، زینب، ربیبه پیامبر (ص) شمرده شده است، نه دختر او[۳۲]. زینب از ابوالعاص پسری به نام علی و دختری به نام امامه به دنیا آورد. علی در کودکی در گذشت. علی بن ابی طالب (ع)، پس از رحلت فاطمه (س)، امامه را به همسری گرفت[۳۳]. سبب مرگ زینب این بود که هنگام خروج از مکه به سمت مدینه، هبار بن اسود و شخص دیگری از کفار، به هودج او حمله کردند و باعث سقط جنین او شدند. وی بیمار شد و پس از آمدن به مدینه هم بهبود نیافت، تا اینکه در سال هشتم هجرت درگذشت[۳۴].[۳۵]
رقیه دختر پیامبر خاتم
رقیه دومین دختر رسول اکرم (ص) است و پیش از اسلام با پسر عموی پدرش "عتبة بن ابولهب بن عبدالمطلب" ازدواج کرد. بعد از نزول سوره مسد، پدر و مادر عتبة او را مجبور کردند تا همسرش را طلاق دهد[۳۶]. رقیه پس از جدایی از عتبة بن ابولهب با "عثمان بن عفان" ازدواج کرد[۳۷]. او برای عثمان بن عفان پسری به نام "عبدالله" به دنیا آورد که در کودکی از دنیا رفت[۳۸]. رقیه پس از سفر عثمان بن عفان به مدینه که هم زمان با هجرت حضرت رسول (ص) بود، به مدینه رفت[۳۹].
رقیه در رمضان سال دوم هجری پس از یکسال و ده ماه و بیست روز بعد از هجرت پیامبر (ص) به مدینه[۴۰] به مرض حصبه دچار شد و از دنیا رفت[۴۱].[۴۲]
ام‌کلثوم دختر پیامبر خاتم
ام‌کلثوم دختر پیامبر اکرم (ص) و حضرت خدیجه است. او ابتدا با عتیبه پسر ابولهب ازدواج کرد، منتها بعد از نزول سوره مسد به دستور ابولهب او را طلاق داد. بعد از آن ام کلثوم همواره همراه پدر بزرگوارش بود و پس از مسلمان شدن مادرش او هم مسلمان شد و به مدینه مهاجرت کرد. بعد از وفات خواهرش رقیه که همسر عثمان بود، با او ازدواج کرد و در اثر ضرباتی که عثمان به او زده بود وفات کرد[۴۳].
جستارهای وابسته
منابع
حسینی، داوود، مقاله «شیعه و دختران پیامبر اسلام»، موسوعه رد شبهات ج۱۳
محرمی، غلام حسن، مقاله «برادران و خواهران فاطمه»، دانشنامه فاطمی ج۱
ضائفی، راحله، مقاله «ابراهیم فرزند رسول اکرم»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۳
محمدی، رمضان، مقاله «ابراهیم بن رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی ج۱
موسوی بردکشکی، سید جواد، ماریه قبطیه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۲- محمدزاده، حبیب، زینب بنت رسول خدا، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم ج۱
- علی‌زاده، فرهاد، مقاله «رقیه و ام‌کلثوم دختران رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۲
پانویس
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ج۳، ص۱۷۵.
- ↑ زبیری، نسب قریش، ص۲۱؛ سهیلی، روض الانف، ج۱، ص۱۲۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۱۸.
- ↑ ابن مردویه، مناقب علی بن ابی‌طالب، ص۲۰۲؛ جوهری، السقیفة و فدک، ص۱۲۴.
- ↑ الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۱۸.
- ↑ تاریخ الطبری، ج۳، ص۱۷۵.
- ↑ سهیلی، روض الانف، ج۱، ص۱۲۳.
- ↑ مطهر مقدسی، البدء و التاریخ، ج۵، ص۱۶ و ج۴، ص۱۳۹؛ قسطلانی، مواهب اللدنیة ج۱، ص۱۹۶.
- ↑ ابن مردودیه، مناقب علی بن ابی‌طالب، ص۲۰۲؛ جوهری، سقیفه و فدک، ص۱۲۴.
- ↑ حسینی، داوود، مقاله «شیعه و دختران پیامبر اسلام»، موسوعه رد شبهات، ج۱۳، ص ۱۲۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۳، ج۳، ص۷؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۳۹؛ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۲، ص۶۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۳۲.
- ↑ محرمی، غلام حسن، مقاله «برادران و خواهران فاطمه»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۱۳.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه ج۱، ص۱۲۲.
- ↑ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة ج۲، ص۶۸-۶۹.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۵۰.
- ↑ محرمی، غلام حسن، مقاله «برادران و خواهران فاطمه»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۱۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب ج۱، ص۵۰.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب ج۱، ص۱۶۳.
- ↑ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة ج۲، ص۶۹.
- ↑ ابن اثیر جزری، الکامل، ج۲، ص۴۰.
- ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ ج۴، ص۱۳۹.
- ↑ محرمی، غلام حسن، مقاله «برادران و خواهران فاطمه»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۱۴.
- ↑ مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ ج۴، ص۱۳۹.
- ↑ قسطلانی، احمد بن محمد، المواهب اللدنیة ج۱، ص۴۷۸.
- ↑ محرمی، غلام حسن، مقاله «برادران و خواهران فاطمه»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۱۴.
- ↑ محرمی، غلام حسن، مقاله «برادران و خواهران فاطمه»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۱۵؛ موسوی بردکشکی، سید جواد، ماریه قبطیه، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص۲۵۴-۲۵۵؛ ضائفی، راحله، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص ۲۶ ـ ۳۱؛ محمدی، رمضان، مقاله «ابراهیم بن رسول الله»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص۹۸-۹۹.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۴۷۸.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه ج۴، ص۱۰۵۸.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۱؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۱۴۲.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۱۸۵۴.
- ↑ محرمی، غلام حسن، مقاله «برادران و خواهران فاطمه»، دانشنامه فاطمی، ج۱، ص ۱۱۵؛ محمدزاده، حبیب، زینب بنت رسول خدا، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص ص۳۸۶ ـ ۴۰۴.
- ↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۰۱.
- ↑ ابو بکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۳۳۹؛ احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، م ص۴۰۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۰.
- ↑ المعارف، ابن قتیبه دینوری، ص۱۴۲.
- ↑ تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۱۰۴.
- ↑ ر.ک: محمدزاده، حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۶-۳۸۷؛ علی‌زاده، فرهاد، مقاله «رقیه و ام‌کلثوم دختران رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۲، ص۲۴۳-۲۴۴.
- ↑ علی‌زاده، فرهاد، مقاله «رقیه و ام‌کلثوم دختران رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۲، ص۲۴۵؛ محمدزاده، حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۸.