عرفات در قرآن

مقدمه

...فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ...^[۱]. نخستین موقف حج (تمتع)، وقوف در عرفات است «که از نیمه روز نهم ذی الحجه تا غروب آفتاب در آنجا توقف می‌نماید، آن گاه از آنجا به سوی مشعر الحرام حرکت می‌کنند»^[۲] این صد و نود و هشتمین آیه سوره بقره دلالت بر وجوب توقف در عرفات دارد^[۳]. حجاج بیت الله الحرام در روز عرفه، یعنی نهم ذی حجه از ظهر تا مغرب شرعی در این منطقه حضور می‌یابند و در اصطلاح فقهی، این حضور «وقوف» نامیده می‌شود^[۴]. گفتنی است در شرق مکه، سه ناحیه مقدس وجود دارد که عبارتنداز از عرفات، مشعر و منا. عرفات نام محدوده وسیعی به طول تقریبی ۱۲ و عرض ۵/۶ کیلومتر است^[۵].^[۶]

نامگذاری عرفات

در بعضی منابع گفته شده است:

وقتی جبرئیل مراسم حج را به آدم(ع) یا به ابراهیم خلیل(ع) آموخت، در پایان به او گفت: عَرَفتُ؟ آیا شناختی؟
آدم و حوا در این منطقه یکدیگر را شناختند {{{1}}} و بازیافتند.
عرفات از آن رو به این نام شناخته شد که مردم در آنجا به گناهان خود اعتراف می‌کنند.
برخی هم عرفه را به معنای کوه گرفته‌اند^[۷].

دکتر اصغر قاندان برای مورد دوم؛ توضیح این چنینی را افزوده‌اند: بعضی (عرفات را) از عرفان، معرفت و شناخت دانسته‌اند و برای چنین نامگذاری نیز ریشه‌های تاریخی قائل شده‌اند، از جمله آنکه حضرت آدم و حوا(ع) پس از هبوط به زمین و بعد از جدایی طولانی در این صحرا، به یکدیگر رسیده و با هم آشنا شدند. قائدان غیر از این مورد دیگری نیز دارند: گروهی نیز گفته‌اند عرفات (به معنای آشنایی) به آن علت است که حضرت ابراهیم(ع) در این جا برای قربانی کردن اسماعیل(ع) خواب دید و لذا نسبت به وظیفه خود آشنا و عارف شد^[۸].

آیت الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه، تنها به بیان مورد اول بسنده کرده و در پی آن آورده‌اند: بعید نیست این نامگذاری اشاره به حقیقت دیگری نیز باشد و آن اینکه آن سرزمین که نخستین مراحل حج، از آن شروع می‌شود، محیط آماده‌ای برای معرفت پروردگار و شناسائی ذات پاک او است^[۹]. همین مرجع تقلید در چاپ چهل و هشتم تفسیر خود با ذکر جهات گوناگون نامگذاری عرفات غیر از آنهایی که آورده‌ایم این را هم اضافه دارد: گاه گفته شده: زوار خانه خدا در آنجا یکدیگر را می‌بینند و می‌شناسند^[۱۰].^[۱۱]

مختصات عرفات

عرفات بیابان وسیعی است در چهار فرسخی مکه^[۱۲]. این نظر آیت‌الله مکارم می‌باشد^[۱۳] که در کتاب لغت‌شناسی و مفاهیم قرآن کریم نیز قید گردیده است. دکتر اصغر قائدان عرفات را نام صحرایی دانسته است وسیع و هموار که در ۲۲ کیومتری جنوب شرقی مکه میان ثویه و عرنه، نمر، تا ذی المجاز قرار دارد. حجت الاسلام و المسلمین رسول جعفریان مساحت عرفات را ۱۸ کیلومتر مربع در شرق مکه، اندکی متمایل به جنوب، در میان راه طائف و مکه می‌داند و اضافه می‌کند: این منطقه به وسیله کوه‌هایی که به شکل نیم دایره در اطرافش قرار دارد مشخص شده است^[۱۴]. واقع شدن در ۲۲ کیلومتری جنوب شرقی مسجد الحرام و ۲۲ کیلومتری آن مورد تأیید صاحب کتاب تاریخ مکه المکرمه قدیماً و حدیثاً نیز می‌باشد. با این حساب مختصات جغرافیای عرفات شناخته شد.^[۱۵]

جستارهای وابسته

منابع

فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن

پانویس

↑ «... پس چون از عرفات رهسپار شدید.».. سوره بقره، آیه ۱۹۸.
↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۷۴.
↑ ر.ک: تفسیر المیزان، ج۲، ص۱۰۷.
↑ رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۲۹.
↑ راهنمای حج و عمره، ج۲، ص۱۱۳؛ اصغر قائدان، تاریخ و آثار اسلام مکه، ص۱۴۷.
↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۰۲.
↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۳۰.
↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۴۷.
↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۴.
↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۴.
↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۰۳.
↑ تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۴.
↑ لغت‌شناسی و مفاهیم قرآن کریم، ص۷۶۰.
↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۲۹.
↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۰۵.

[1] «... پس چون از عرفات رهسپار شدید.».. سوره بقره، آیه ۱۹۸.

[2] تفسیر نمونه، ج۲، ص۷۴.

[3] ر.ک: تفسیر المیزان، ج۲، ص۱۰۷.

[4] رسول جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۲۹.

[5] راهنمای حج و عمره، ج۲، ص۱۱۳؛ اصغر قائدان، تاریخ و آثار اسلام مکه، ص۱۴۷.

[6] فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۰۲.

[7] آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۳۰.

[8] تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۴۷.

[9] تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۴.

[10] تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۴.

[11] فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۰۳.

[12] تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۴.

[13] لغت‌شناسی و مفاهیم قرآن کریم، ص۷۶۰.

[14] آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۲۹.

[15] فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۱۰۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]