برقراری عدل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث عدل است. برقراری عدل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: برقراری عدل در فقه سیاسی - برقراری عدل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

از منظر رهبر معظم انقلاب یکی از مقدمات لازم برای تربیت انسان توحیدی، تحقق عدالت اجتماعی است. دین الهی و واقعی - نه فقط دین اسلام - بدون عدالت اجتماعی تحقق پیدا نمی‌کند. پیامبران نیز برای نفی طبقات اجتماعی که در آن تبعیض، ظلم، نابسامانی، نامردمی از جامعه و تبدیل آن به جامعه توحیدی که همه مردم بنده خدا باشند نه کس دیگر و آزاد از بندگی دیگر بندگان باشند، سر از پا نمی‌شناختند و مانند شعله‌ای سوزان، نقایص این تبعیضات را تذکر داده و برای رفع آن آرام و قرار نداشتند. جامعه دچار اختلاف طبقاتی از مسیر فطری و طبیعی خویش که هماهنگ با جهان است خارج شده و انبیاء بر سر آن‌اند که این جامعه را به مسر خویش بازگردانند. با توجه به آیه ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾ می‌توان نتیجه گرفت تمام پیامبران، نه فقط پیغمبر خاتم، با هدف محقق ساختن عدالت اجتماعی آمده‌اند و اگر دینی بر خلاف این مسیر گام بردارد روشن است دین الهی نیست یا تحریف شده است. این هدف پیامبران یعنی یک طبقه کردن و برابر کردن انسان‌ها و برافکندن جهل، فقر و ظلم و استثمار و اختلاف طبقاتی در مقیاس‌های فرهنگ مدرن یعنی قرن بیستم مترقی‌ترین هدف‌هاست. آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند بزرگ‌ترین آرمان بشر از ابتدای تاریخ انسان تا امروز، تحقق عدالت است. اولین هدف انبیاء، در کنار ذکر، تأمین عدالت است. البته برقراری عدالت در سایه ذکر و اصلاح نفوس انسان‌هاست و به همین دلیل بسیاری از مدعیان برقراری عدالت ناکارآمد بودند. هدف پیامبر ایجاد محیطی سالم و صحیح برای معیشت انسان بود که در آن، ظلم و دریده شدن ضعیف به وسیله قوی، ناکامی مطلق برای ضعفا و قانون جنگ موجود نباشد. از دیدگاه معظم له عدالت اجتماعی مهم‌ترین هدف در قلمرو اجتماعی است. در قلمرو حیات اجتماعی، عدالت اجتماعی به عنوان هدف معین شده است. ﴿لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾. ایشان یادآوری می‌کنند مفهوم «قسط» با «عدل» متفاوت است. عدل به معنای «موازنه صحیح» و «به سمت عیب و خروج از حد نرفتن» معنای عامی است که در زندگی شخصی و عمومی، جسم و جان، سنگ و چوب و همه حوادث دنیا وجود دارد. اما قسط همان عدل در مناسبات اجتماعی است که امروزه از آن به «عدالت اجتماعی» تعبیر می‌شود و غیر از عدل به معنای کلی است. انبیاء اگرچه حرکت کلی‌شان به سمت عدالت به معنای کلی است اما آن چیزی که اکنون مسأله بشر است و با کمتر از آن نمی‌تواند زندگی کند، قسط است. قسط یعنی اینکه عدل، خرد شده و به شکل عدالت اجتماعی در آید. امروز نیز بزرگ‌ترین رنج بشر از بی‌عدالتی و ظلم مستکبران و مهم‌ترین نیاز وی برقراری عدالت است.

منابع

1. محمدی، عبدالله، مقاله «ولایت»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۱