احمد بن حسین بیهقی

احمد بن حسین بیهقی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن حسین بیهقی در تراجم و رجال - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوبکر احمد بن حسین بن علی بن عبداللّه بیهقی خسروجردی نیشابوری اهل خسروجرد بیهق که در گذشته از توابع نیشابور به شمار می‌‌آمد، بود. او در ۳۸۴ه زاده شد و محضر مشایخ بسیاری را درک کرد. فقه را نزد ناصر بن محمد مروزی فرا گرفت و حدیث را از حاکم نیشابوری، محمد بن حسین علوی، ابوعبدالرحمن سلمی و ابوبکر بن فورک استماع کرد. بیهقی از عالمان بنام بیهق، به ویژه نیشابور به شمار می‌‌رفت. در غالب علوم متداول آن روزگار مهارت خوبی داشت. با اینکه فقیه بود، در حدیث سعی و کوشش بیشتری داشت و آوازه وی در دانش حدیث است. بیهقی علاوه بر خراسان، برای تحصیل دانش به سرزمین‌های دیگری چون عراق، حجاز، جبال و شهرهای دیگر سفر کرد و دانش خود را به کمال رساند. ذهبی می‌‌نویسد بیهقی علوم خویش را از محضر صد استاد فرا گرفت. بیهقی از دانشمندان برجسته شافعی به شمار می‌‌رفت و فردی صاحب نظر بود. در ۴۴۱ه از سوی مردم نیشابور، برای گسترش و ترویج دانش و فقه شافعی دعوت شد و مورد استقبال بسیاری از عالمان و محدثان قرار گرفت. او در مدرسه سیوری نیشابور مجالس درس تشکیل داد و شاگردان و راویان فراوانی را تربیت کرد که می‌‌توان از آن میان به زاهر شحامی، محمد فراوی و عبدالمنعم قشیری اشاره کرد. بیهقی بیشتر به زهد و عبادت گرایش داشت و نسبت به دنیا بی‌رغبت و قانع بود. وی در نهایت در ۴۵۸ه در نیشابور از دنیا رفت و جنازه‌اش به بیهق منتقل شد و در آنجا به خاک سپرده شد.

وی دارای آثار و تألیفات فراوانی بود که برخی شمار آنها را بالغ بر ۱۰۰۰ کتاب و جزء حدیثی دانسته‌اند. شماری از آنها که در منابع آمده عبارت‌اند از: السنن الکبیر، السنن الصغیر (هر دو در حدیث)، دلائل النبوه، السنن، الآثار، شعب الایمان، مناقب الشافعی المطلبی، مناقب احمد بن حنبل، الاسماء و الصفات، الزهد، البعث، المعتقد، الآداب، المدخل، نصوص الشافعی، الدعوات، الترغیب و الترهیب، الخلافیات بین الحنفیة و الشافعیه، الاربعون الکبری، الاربعون الصغری، الأسری، جزء فی الرؤیه،احکام القرآن، فضائل الاوقات، اثبات عذاب القبر، بیان خطأ من أخطا علی الشافعی، ترغیب الصلواة، جامع التواریخ (فارسی)، جماع ابواب وجوه قرائة القرآن، الاسرار، الاسماء و الصفات، الاعتقاد و الهدایة الی سبیل الرشاد، البعث و النشور، الزهد، ماورد فی حیاة الانبیاء بعد وفاتهم، المعرفه، المبسوط فی الفروع، محیط مایتعلق بعلم الحدیث، المصنف فی فضائل الصحابه، معالم السنن فی الحدیث، معرفة السنن و الآثار، ینابیع الاصول، المعارف، القرائة خلف الامام.

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱