رفاعة بن شداد بجلی در تراجم و رجال

مقدمه

نام او رفاعه^[۱] بن شداد بجلی^[۲]، کوفی^[۳]، فتیانی^[۴] و قتبانی^[۵] خولانی^[۶] و کنیه‌اش ابوعاصم^[۷] نقل شده است.

شیخ طوسی رفاعه را در جایی، از راویان از امام علی (ع)^[۸] و در جای دیگری، از اصحاب امام حسن (ع) معرفی کرده است^[۹].

همچنین رفاعه از تابعین^[۱۰] و از بزرگان تابعین دانسته شده است^[۱۱].

مرحوم مامقانی می‌نویسد: بر دست نیافتم که او را به اشخاص خوش‌نام ملحق کند. از شرح حال مالک اشتر می‌توان به حُسن حال رفاعه پی بُرد؛ چرا که او دفن ابوذر را درک کرد و با مالک اشتر در سفر حج همراه بود و انسان با هم‌دمانش شناخته می‌شود و می‌توان توقّف وی را برای دفن ابوذر، مدحی دانست که او را خوش‌نام می‌سازد. رفاعه، پس از کشته شدن امام حسین (ع) در حالی که در زمان ظهور مختار در کوفه در طلب خون آن حضرت بر آمده بود، کشته شد و زندگی‌اش با شهادت پایان یافت. او در روز عاشورا در حبس یا بازداشت بود و نتوانسته بود برای یاری امام حسین (ع) حاضر شود^[۱۲].

مرحوم خویی نیز رفاعه را به نقل شیخ طوسی، از اصحاب امام علی و امام حسن (ع) و از اشخاصی که در دفن ابوذر نقش داشتند، معرفی می‌کند^[۱۳]. او در جای دیگری، نام رفاعه را به همراه اشخاص دیگری^[۱۴] می‌آورد و می‌نویسد: این اشخاص از برگزیدگان اصحاب امام علی (ع) بودند^[۱۵].

عده‌ای از علماء رفاعه را از اصحاب امام علی و امام حسن (ع) نام برده‌اند^[۱۶] و عده‌ای مثل وحید بهبهانی^[۱۷]، محمد بن اسماعیل مازندرانی^[۱۸] سید علی بروجردی^[۱۹] به دلیل همراهی رفاعه با مالک اشتر بر حسن حالش تأکید کرده‌اند. نمازی شاهرودی به این قول ابوذر که مرحوم کشی آن را در شرح حال مالک اشتر آورده است، استناد می‌کند؛ او گفته است: "و هو من القوم الصالحين"؛ کسانی که با مالک اشتر در دفن ابوذر شرکت داشتند از قوم صالحین هستند^[۲۰].

علمای اهل سنت نیز رفاعه را ثقه معرفی کرده‌اند^[۲۱] و زرکلی می‌نویسد: وی قاری قرآن و از شجاعان زمان خود و از شیعیان علی (ع) بوده است^[۲۲].^[۲۳]

رفاعه و نقل روایت

رفاعه از عمرو بن حمق^[۲۴] روایت نقل کرده است و عبدالملک بن عمیر^[۲۵]، اسماعیل بن عبدالرحمن السدی^[۲۶]، بیان بن بشر^[۲۷]، ابوعکاشه همدانی^[۲۸] و ابوحریز^[۲۹] نیز از او روایت نقل کرده‌اند. این روایت از رفاعه نقل شده است: «حَدَّثَنِي أَخِي عَمْرُو بْنُ الْحَمِقِ صَاحِبُ النَّبِيِّ (ص): مَنْ آمَنَ رَجُلا عَلَى دَمِهِ فَأَنَا بَرِئٌ مِنَ الْقَاتِلِ وَإِنْ كَانَ الْمَقْتُولُ كَافِرًا»^[۳۰].^[۳۱]

منابع

عسکری، عبدالرضا، مقاله «رفاعه بن شداد بجلی»، اصحاب امام حسن مجتبی

پانویس

↑ العلل، احمد بن حنبل، ج۲، ص۳۱۴ و ج۱، ص۲۶۷؛ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ ـ ۳۲۳؛ الجرح والتعدیل، ابن حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰ و مشاهیر علماء الأمصار، ابن حبان، ص۱۷۲. مزی نام و فتیان بن ثعلبة بن زید بن الغوث بن انمار بن إراش بن عمرو بن الغوث بن بنت مالک. (تهذیب الکمال، ج۹، ص۲۰۴) ابن حجر نام وی را عامر بن شداد دانسته، اما در ادامه نوشته است، صحیح آن، رفاعه بن شداد است. (لسان المیزان، ج۷، ص۲۵۴) و نیز ر. ک: میزان الاعتدال، ذهبی، ج۲، ص۳۵۹. ابن حجر در جای دیگری وی را با عنوان شداد بن الحکم معرفی کرده است. (تهذیب التهذیب، ج۳، ص۲۳۴) ابن ابی حاتم رازی وی را رفاعة بن عامر نیز نامیده است. (الجرح و التعدیل ج۳، ص۴۹۳) زبیدی رفاعه را ابوعاصم ربیعه معرفی کرده اما نوشته است، صحیح آن رفاعه بن شداد بن عبدالله قیس بن حیال بن بدا ابن فتیان فتیانی است. (تاج العروس من جواهر القاموس، ج۲۰، ص۳۹).
↑ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ الأعلام، زرکلی، ج۳، ص۲۹؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ معجم رجال الحدیث، خوئی، ص۸ و موسوعة طبقات الفقهاء، سبحانی، ج۱، ص۳۴۸.
↑ الأعلام، زرکلی، ج۳، ص۲۹؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.
↑ فتیان گروهی از بجیله بودند؛ ر. ک: التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ الجرح و التعدیل، ابن ابی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ مشاهیر علماء الأمصار، ابن حبان، ص۱۷۲؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷ و تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹.
↑ اسد الغابة، ابن اثیر، ج۳، ص۷۱۴؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲ و الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷.
↑ تنها کسی که با این عنوان از رفاعه یاد می‌کند، ابن اعثم کوفی است (الفتوح، ج۲، ص۴۴۰).
↑ العلل، احمد بن حنبل، ج۲، ص۳۱۴ و ج۱، ص۲۶۷؛ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ مشاهیر علماء الأمصار، ابن حبان، ص۱۷۲؛ تهذیب الکمال، مزی ج۹، ص۲۰۴ – ۲۰۷؛ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷ و ۹ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.
↑ رجال الطوسی، طوسی، ص۶۳ (أسماء من روی عن أمیر المؤمنین: رفاعة بن شداد).
↑ (أصحاب أبی محمد الحسن بن علی: رفاعة بن شداد).
↑ اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۷، ص۳۰.
↑ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲ (رفاعة بن شداد بن عبدالله بن قیس القتبانی ابوعاصم الکوفی ثقة من کبار الثالثة).
↑ تنقیح المقال، مامقانی، ج۲۷، ص۳۱۶ -۳۱۹.
↑ معجم رجال الحدیث، خوئی، ج۸، ص۲۰۳.
↑ سلیمان بن صرد الخزاعی؛ مسیب بن نجبة فزاری؛ عبدالله بن سعد بن نفیل ازدی و عبدالله بن وال تیمی.
↑ معجم رجال الحدیث، خوئی، ج۱۹، ص۱۸۰.
↑ أعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۷، ص۳۱؛ جامع الرواة، اردبیلی، ج۱، ص۳۲۰؛ نقد الرجال، تفرشی، ج۲، ص۲۴۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی نمازی شاهرودی، ج۳، ص۴۰۲ ـ ۴۰۳؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن إسماعیل مازندرانی، ج۳، ص۲۳۹.
↑ تعلیقه علی منهج المقال، وحید بهبهانی، ص۱۷۷.
↑ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن إسماعیل مازندرانی، ج۳، ص۲۳۹.
↑ طرائف المقال، سید علی بروجردی، ج۲، ص۶۷.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی نمازی شاهرودی، ج۳، ص۴۰۲ - ۴۰۳.
↑ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ ـ ۲۰۷ و الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷.
↑ الأعلام، خیر الدین زرکلی، ج۳، ص۲۹. زبیدی نیز وی را از اصحاب امام علی (ع) معرفی کرده است. (تاج العروس من جواهر القاموس، ج۲۰، ص۳۹).
↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «رفاعه بن شداد بجلی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۲۹-۳۳۱.
↑ الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۷۴؛ اسدالغابة، ابن اثیر، ج۳، ص۷۱۴؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷، الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷؛ میزان الاعتدال، ذهبی، ج۲، ص۳۵۹؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.
↑ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.
↑ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳: ۲۴۳؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷؛ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷: الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.
↑ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷ و تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹.
↑ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳ و تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷.
↑ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷ و تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ – ۲۰۷.
↑ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷ و اسدالغابة، ابن اثیر، ج۳، ص۷۱۴.
↑ عسکری، عبدالرضا، مقاله «رفاعه بن شداد بجلی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۳۱-۳۳۲.

[1] العلل، احمد بن حنبل، ج۲، ص۳۱۴ و ج۱، ص۲۶۷؛ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ ـ ۳۲۳؛ الجرح والتعدیل، ابن حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰ و مشاهیر علماء الأمصار، ابن حبان، ص۱۷۲. مزی نام و فتیان بن ثعلبة بن زید بن الغوث بن انمار بن إراش بن عمرو بن الغوث بن بنت مالک. (تهذیب الکمال، ج۹، ص۲۰۴) ابن حجر نام وی را عامر بن شداد دانسته، اما در ادامه نوشته است، صحیح آن، رفاعه بن شداد است. (لسان المیزان، ج۷، ص۲۵۴) و نیز ر. ک: میزان الاعتدال، ذهبی، ج۲، ص۳۵۹. ابن حجر در جای دیگری وی را با عنوان شداد بن الحکم معرفی کرده است. (تهذیب التهذیب، ج۳، ص۲۳۴) ابن ابی حاتم رازی وی را رفاعة بن عامر نیز نامیده است. (الجرح و التعدیل ج۳، ص۴۹۳) زبیدی رفاعه را ابوعاصم ربیعه معرفی کرده اما نوشته است، صحیح آن رفاعه بن شداد بن عبدالله قیس بن حیال بن بدا ابن فتیان فتیانی است. (تاج العروس من جواهر القاموس، ج۲۰، ص۳۹).

[2] التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ الأعلام، زرکلی، ج۳، ص۲۹؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ معجم رجال الحدیث، خوئی، ص۸ و موسوعة طبقات الفقهاء، سبحانی، ج۱، ص۳۴۸.

[3] الأعلام، زرکلی، ج۳، ص۲۹؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.

[4] فتیان گروهی از بجیله بودند؛ ر. ک: التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ الجرح و التعدیل، ابن ابی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ مشاهیر علماء الأمصار، ابن حبان، ص۱۷۲؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷ و تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹.

[5] اسد الغابة، ابن اثیر، ج۳، ص۷۱۴؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲ و الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷.

[6] تنها کسی که با این عنوان از رفاعه یاد می‌کند، ابن اعثم کوفی است (الفتوح، ج۲، ص۴۴۰).

[7] العلل، احمد بن حنبل، ج۲، ص۳۱۴ و ج۱، ص۲۶۷؛ التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ مشاهیر علماء الأمصار، ابن حبان، ص۱۷۲؛ تهذیب الکمال، مزی ج۹، ص۲۰۴ – ۲۰۷؛ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷ و ۹ موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.

[8] رجال الطوسی، طوسی، ص۶۳ (أسماء من روی عن أمیر المؤمنین: رفاعة بن شداد).

[9] (أصحاب أبی محمد الحسن بن علی: رفاعة بن شداد).

[10] اعیان الشیعه، سید محسن امین، ج۷، ص۳۰.

[11] تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲ (رفاعة بن شداد بن عبدالله بن قیس القتبانی ابوعاصم الکوفی ثقة من کبار الثالثة).

[12] تنقیح المقال، مامقانی، ج۲۷، ص۳۱۶ -۳۱۹.

[13] معجم رجال الحدیث، خوئی، ج۸، ص۲۰۳.

[14] سلیمان بن صرد الخزاعی؛ مسیب بن نجبة فزاری؛ عبدالله بن سعد بن نفیل ازدی و عبدالله بن وال تیمی.

[15] معجم رجال الحدیث، خوئی، ج۱۹، ص۱۸۰.

[16] أعیان الشیعة، سید محسن امین، ج۷، ص۳۱؛ جامع الرواة، اردبیلی، ج۱، ص۳۲۰؛ نقد الرجال، تفرشی، ج۲، ص۲۴۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی نمازی شاهرودی، ج۳، ص۴۰۲ ـ ۴۰۳؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن إسماعیل مازندرانی، ج۳، ص۲۳۹.

[17] تعلیقه علی منهج المقال، وحید بهبهانی، ص۱۷۷.

[18] منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن إسماعیل مازندرانی، ج۳، ص۲۳۹.

[19] طرائف المقال، سید علی بروجردی، ج۲، ص۶۷.

[20] مستدرکات علم رجال الحدیث، علی نمازی شاهرودی، ج۳، ص۴۰۲ - ۴۰۳.

[21] تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تقریب التهذیب، ابن حجر، ج۱، ص۳۰۲؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ ـ ۲۰۷ و الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷.

[22] الأعلام، خیر الدین زرکلی، ج۳، ص۲۹. زبیدی نیز وی را از اصحاب امام علی (ع) معرفی کرده است. (تاج العروس من جواهر القاموس، ج۲۰، ص۳۹).

[23] عسکری، عبدالرضا، مقاله «رفاعه بن شداد بجلی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۲۹-۳۳۱.

[24] الاستیعاب، ابن عبدالبر، ج۳، ص۱۱۷۴؛ اسدالغابة، ابن اثیر، ج۳، ص۷۱۴؛ تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷، الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷؛ میزان الاعتدال، ذهبی، ج۲، ص۳۵۹؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.

[25] تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.

[26] تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳: ۲۴۳؛ الأنساب، سمعانی، ج۱۰، ص۱۴۷؛ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷: الثقات، ابن حبان، ج۴، ص۲۴۰؛ الجرح و التعدیل، ابن أبی حاتم رازی، ج۳، ص۴۹۳؛ تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹ و موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱، ص۳۴۸.

[27] تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷ و تاج العروس من جواهر القاموس، زبیدی، ج۲۰، ص۳۹.

[28] تهذیب التهذیب، ابن حجر، ج۳، ص۲۴۳ و تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷.

[29] الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ذهبی، ج۱، ص۳۹۷ و تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ – ۲۰۷.

[30] التاریخ الکبیر، بخاری، ج۳، ص۳۲۲ - ۳۲۳؛ تهذیب الکمال، مزی، ج۹، ص۲۰۴ - ۲۰۷ و اسدالغابة، ابن اثیر، ج۳، ص۷۱۴.

[31] عسکری، عبدالرضا، مقاله «رفاعه بن شداد بجلی»، اصحاب امام حسن مجتبی، ص ۳۳۱-۳۳۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]