آیا داستان جزیره خضرا واقعیت دارد یا خیر؟ (پرسش)
| آیا داستان جزیره خضرا واقعیت دارد یا خیر؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل اصلی | مهدویت |
آیا داستان جزیره خضرا واقعیت دارد یا خیر؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- پژوهشگران مؤسسه آینده روشن، در کتاب «مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها» در این‌باره گفته‌اند:
- «اصل این قضیه به دو حکایت بازمی‌گردد که در بحار الانوار، ج ۵۳، ص ۲۱۳ و ج ۵۲، ص ۱۵۹ آمده است:
- الف.حکایت اول از کمال الدین، احمد بن محمد یحیی انباری است که در سال ۵۴۳ هجری "حدود نهصد سال پیش" نقل شده است[۱].
- ب. حکایت دوم را علی بن فاضل مازندرانی در سال ۶۹۹ هجری قمری "حدود هفتصد سال پیش" نقل کرده است. نکات مشترک این دو حکایت:
- محل سکونت فرزندان آن حضرت در جزیره‌ای در میان دریاست؛
- امام زمان (ع) اکنون همسر و فرزند دارد؛
- آن جزیره، بسیار خوش‌آب و هوا و سرسبز بوده و در نقاط دیگر دنیا نظیر ندارد؛
- نظم اجتماعی، رفاه و کیفیت سلوک مردم در آن جزیره بسیار عالی است؛
- ناقلان هر دو داستان "انباری و فاضل مازندرانی" ناشناخته هستند.
- نظریات درباره این دو حکایت: گروهی بر این عقیده‌اند که داستان واقعی است. برخی از کسانی که اصل داستان را پذیرفته‌اند، آن را با مثلث برمودا تطبیق داده‌اند[۲]. پژوهشگران سترگی چون شیخ جعفر کاشف الغطاء، آقا بزرگ تهرانی، علامه شوشتری، علامه سید جعفر مرتضی عاملی، محمد باقر بهبودی و... بر این عقیده‌اند که داستان جزیره خضراء واقعیت ندارد. لذا بر هر دو حکایت، اشکالات متعدد سندی، تاریخی و محتوایی وارد نموده‌اند.
- اینک جداگانه به ذکر برخی از مشکلات که به هریک از این دو حکایت واردشده، می‌پردازیم:
- الف. حکایت علی بن فاضل مازندرانی: اشکالات سندی: مرحوم علامه مجلسی در بحار الانوار تصریح کرده که این حکایت را در کتاب‌های معتبر نیافته و به همین علت آن را در بابی جداگانه نقل می‌کند[۳]. هیچ‌یک از علما و بزرگان معاصر علی بن فاضل مازندرانی، همچون علامه حلی و ابن داوود[۴] اسمی از او و داستانش نبرده‌اند. ازاین‌رو این قضیه از چند حال خارج نیست: یا معاصران وی داستان او را دروغ و باطل تلقی کرده‌اند، یا اصلاً چنین داستانی را نشنیده‌اند و یا اینکه این داستان بعد از آنها بوده است. در میان منابع موجود، کهن‌ترین مأخذی که برای این داستان به چشم می‌خورد، کتاب مجالس المؤمنین نوشته قاضی نوراللّه شوشتری است که در سال ۱۰۱۹ هجری قمری به شهادت رسیده است. درحالی‌که داستان جزیره خضراء مربوط به سال ۶۹۹ هجری است[۵]. "یعنی این کتاب، حدود ۳۰۰ سال بعد نوشته شده است". بر این حکایت ازنظر سندی اشکالات دیگری نیز وارد است که علاقه‌مندان می‌توانند به منابعی که در پایان معرفی می‌گردد، مراجعه کنند.
- اشکالات محتوایی: در داستان علی بن فاضل، به مطالبی اشاره شده که با بسیاری از مسلمات دینی سازگاری ندارد و روایات بسیاری برخلاف آن مطالب آمده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
- در متن روایات آمده که فاضل مازندرانی از شخصی به نام سید شمس‌الدین می‌پرسد: چرا در میان برخی آیات قرآن ارتباط منطقی وجود ندارد؟ سید شمس‌الدین می‌گوید: این قرآنی است که خلیفه اول "ابوبکر" جمع‌آوری کرده و بعضی آیات آن را حذف نموده است. او قرآنِ امام علی (ع) را نپذیرفت؛ به همین دلیل بعضی از آیات آن با هم سازگاری ندارد. همان‌گونه که مشاهده می‌شود، اگر کسی این بخش از حکایت را قبول کند، به تحریف قرآن کریم معتقد شده است. این مطلب به اجماع شیعه و سنی و به موجب تصریح آیه ﴿﴿إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ﴾﴾[۶]؛ البته ما قرآن را بر تو نازل کردیم و خود نیز آن را پاسبانی خواهیم نمود، باطل و مردود است. به‌علاوه، اهتمام و توجه زیاد مسلمانان به نوشتن و حفظ قرآن و تعدد نسخه‌ها و شیوع آن در بین مسلمانان، از زمان پیامبر (ص) و زیر نظر مستقیم آن حضرت تا حدی بود که تبدیل و تحریف آن، از امور ناشدنی و ممتنع به شمار می‌رفت[۷].
- در متن داستان آمده است: خمس بر تمام شیعیان حلال است و پرداخت آن واجب نیست. این نظریه نیز پذیرفتنی نیست؛ چون خلاف نظر مشهور فقهای اسلام است. متن داستان بر وجود همسر و اولاد برای حضرت دلالت می‌کند. این نظریه را بزرگانی چون شیخ مفید، بیاضی و طبرسی نپذیرفته‌اند و روایاتی که بر وجود اولاد برای حضرت دلالت می‌کند، از نظر سند رد کرده‌اند. علاوه بر آن روایاتی برخلاف آن داریم. می‌توان برای مطالعه بیشتر در این موضوع به کتاب‌های مفصل رجوع کرد[۸].
- ب. حکایت انباری: اشکالات سندی: داستان انباری فاقد هرگونه استناد است. چون خود صاحب کتاب التعازی[۹] آن را نقل نکرده است؛ بلکه استنساخ‌کننده ناشناخته‌ای آن را در پایان کتاب التعازی افزوده است که معلوم نیست این خبر را از کجا و از چه کسی نقل است. همچنین اشخاص مذکور در سند، شناخته‌شده نیستند و در کتاب‌های رجالی شیعه ذکری از آنان به میان نیامده و راوی خبر هم ناشناخته است و تنها به مسیحی بودن او تصریح شده است.
- اشکالات محتوایی: در متن داستان، از شهرهایی نام برده شده که در منابع جغرافیایی معتبر و کهن مانند معجم البلدان یاقوت حموی، اصلاً نامی از آنها برده نشده است. ازآنجاکه در این منبع، اسامی روستاهای دورافتاده هم از قلم نیفتاده، چگونه ممکن است از جزیره‌ای با این عظمت ذکری به میان نیامده باشد. همچنین در متن حکایت آمده که فرزند امام زمان (ع) از یهود و نصارا جزیه گرفت، ولی اموال اهل‌سنت را مصادره کرد، یعنی با اهل‌سنت برخوردی سخت‌تر از یهود و نصارا داشت، در صورتی که چنین چیزی امکان ندارد.
- علاقه‌مندان می‌توانند برای مطالعه بیشتر به کتاب‌ها و منابعی که در ذیل معرفی می‌گردد، مراجعه کنند:
- محمد تقی شوشتری، سید جعفر مرتضی عاملی، ابراهیم امینی، جزیره خضراء افسانه یا واقعیت، ترجمه ابوالفضل طریقه‌دار.
- غلام رضا نظری، جزیره خضراء تحریفی در تاریخ شیعه.
- سید جعفر مرتضی عاملی، جزیره خضراء در ترازوی نقد، ترجمه محمد سپهری.
- مجتبی کلباسی، بررسی افسانه جزیره خضراء، فصلنامه انتظار، شماره‌های ۴-۱»[۱۰].
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ این حکایت را ناشر بحار الانوار از محدث نوری در جنه المأوی نقل و به بحار الانوار اضافه کرده است.
- ↑ نک: ناجی نجار، جزیره خضراء و تحقیقی پیرامون مثلث برمودا، ترجمه علی اکبر مهدی‌پور؛ سید جعفر رفیعی، جزیره خضراء.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۱۶۹.
- ↑ وی نویسنده کتاب رجالی، معروف به رجال ابن داوود است که در سال ۷۰۷ هجری قمری از تألیف کتاب رجالی خود فارغ شده است.
- ↑ جعفر مرتضی عاملی، جزیره خضراء، افسانه یا واقعیت، ص ۱۹۰.
- ↑ سوره حجر؛ آیه: ۹.
- ↑ در این‌باره، علامه جعفر مرتضی، در کتاب حقایق هامه حول القرآن الکریم، بحث‌های دقیقی کرده که علاقه‌مندان می‌توانند به آن مراجعه کنند.
- ↑ در این‌باره نک: جزیره خضراء؛ افسانه یا واقعیت، ترجمه ابو الفضل طریقه‌دار.
- ↑ این کتاب نوشته محمد بن علوی است که مرحوم آقا بزرگ تهرانی در الذریعة، ج ۵، ص ۱۰۶ آورده است.
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۴۹-۵۲.