هیئت
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عزاداری است. هیئت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: هیئت در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد |
| سوگواری امام حسین |
| رویدادها |
|---|
| واقعه عاشورا • اسیران کربلا • روز شمار واقعه عاشورا • روز عاشورا • نامه های کوفیان به امام حسین • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) |
| افراد |
| علی اکبر • علی اصغر • عباس بن علی • زینب کبری • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا |
| جای‌ها |
| حرم امام حسین • تل زینبیه • حرم عباس بن علی • گودال قتلگاه • بین الحرمین • نهر علقمه |
| مناسبت‌ها |
| تاسوعا • عاشورا • اربعین |
| مراسم |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت |
مقدمه
نوعی تشکل مذهبی، بر محور عزاداری برای سیدالشهدا و ائمه (ع). مجموعه‌هایی از مردم هر محلّه، در شهرها یا روستاها که برای سوگواری و روضه‌خوانی نسبت به امام حسین (ع) به‌ویژه در ایام عاشورا تشکیل می‌شود. هیئت، سنتی دیرپا و مردمی است و با بودجۀ علاقه مندان به امام حسین (ع) تشکیل می‌یابد. در طول سال هم فعالیت می‌کند و جلسات هیئت برگزار می‌گردد. اما روز عاشورا، برای سینه‌زنی و عزاداری از حسینیه یا محله بیرون می‌آیند و به حرم‌ها و امامزاده‌ها و تکیه‌ها می‌روند. هر هیئت، نام خاص و پرچم و علامت ویژه دارد. هیئت‌های عزاداری، گاهی متوسّلین به یکی از ائمه یا شهدای کربلا هستند. هیئت، که نوعی سوگواری گروهی است، در قدیم هم رایج بوده و شیعیان بصورت جمعی نوحه‌خوان و با تشکیلات طعام، به زیارت قبر حسین (ع) می‌رفتند. امام صادق (ع) به فائد حنّاط که خبر اینگونه زیارت‌های جمعی را بازمی‌گفت، فرمود: هر کس قبر حسین (ع) را زیارت کند، در حالی که به حقّ او آشنا باشد، خداوند، گناهان گذشته و آیندۀ او را می‌آمرزد[۱].[۲]
هیئت‌های مذهبی=
با اینکه هیئت‌های مذهبی غالباً با محوریت مساجد شکل می‌گرفتند، با توجه به امکان تفاوت مکانی این هیئت‌ها و تشکیل شان در حسینیه‌ها و تکیه‌ها و... و نیز ابتنای آنها بر مناسبت‌های مذهبی و رونقشان در این مناسبت‌ها و همچنین تفاوت در اهدافشان با مسجد سبب می‌شود هیئت‌های مذهبی را در قالبی مستقل بررسی کنیم. اساس شکل‌گیری هیئت‌ها تعظیم شعائر مذهبی (شیعه) است که این شعائر حول مصائب و مدایح ائمه اطهار(ع) بر پا می‌شد و از اختصاصات مذهب شیعه به شمار می‌رود؛ به‌ویژه عزاداری امام حسین(ع) که موجب احیای حق و زنده نگه داشتن نهضت عاشوراست[۳]. یکی از فعالیت‌های مهم هیئت‌های مذهبی تعظیم مشاهد شریفه اهل بیت(ع) و برپایی هیئت‌ها در این اماکن است که هم سبب ترویج ارزش‌های مذهبی می‌شد و هم آن مشهد شریف به عنوان یک مکان نورانی، مأمن مردم جهت اعمال دینیشان به شمار می‌رفت که نگارش زیارتنامه‌های متعدد از گذشته‌های دور و توصیه نحوه زیارت[۴] در همین راستا بوده است.
همین اهتمام شیعیان به زیارت مراقد شریفه و تأکیدات ائمه اطهار(ع) و اهتمامشان در برپایی هیئت‌ها در این اماکن یا اماکنی با یاد و به نام اهل بیت(ع) اساساً سبب شکل‌گیری معماری و شهرسازی خاصی پیرامون این قبور و به تبع، شکل‌گیری فرهنگ خاص مذهبی پیرامون آنها شده است. به همین دلیل است که از این گونه مناطق به شهر یا روستای مذهبی یاد می‌شود؛ مانند شهر مقدس مشهد در خراسان و شهر قم و شهرهای مقدس کربلا و نجف در عراق. حضور و قوام یافتن این فرهنگ مذهبی است که استحکام ارزش‌های فرهنگی - مذهبی در آن شهرها را موجب شده و به طور معمول؛ امنیت فرهنگی این گونه شهرها در برابر تهاجم فرهنگ‌های بیگانه از استحکام و بنیاد بیشتری برخوردار است؛ مثلاً اجتماع عظیم و میلیونی مردم در روز اربعین در کربلا و در روز شهادت امام رضا(ع) در مشهد همراه با مراسم و اعمال خاصی و تکرار هر ساله این همایش‌های عظیم مردمی، موج خروشانی را در ابلاغ ارزش‌های دینی و سد مستحکمی در برابر تهاجمات علیه اعتقادات مردم ایجاد می‌کند[۵].[۶]
منابع
پانویس
- ↑ بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۲۵.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۵۰۴.
- ↑ لطف الله صافی گلپایگانی، جامع الاحکام، ج۲، ص۱۳۱.
- ↑ سید محمد باقر حکیم، نقش اهل بیت(ع) در بنیانگذاری جماعت صالحان، ج۷، ص۵۴.
- ↑ سید محمد باقر حکیم، نقش اهل بیت(ع) در بنیانگذاری جماعت صالحان، ج۷، ص۵۴.
- ↑ نباتیان، محمد اسماعیل، فقه و امنیت ص ۲۷۲.
| سنت‌ها و مراسم‌ها |  | |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | ||
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | ||