امنیت فرهنگی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امنیت است. امنیت فرهنگی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امنیت فرهنگی در فقه اسلامی - امنیت فرهنگی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد«فرهنگ» منظومه‌ای پذیرفته‌شده در جامعه از شایسته‌ها و ناشایسته‌ها یا هنجارها و ناهنجارهاست و «امنیت فرهنگی» به معنای مصونیت افراد و جامعه از تهدیدهایی که منجر به فساد اخلاقی و زیر پا گذاشتن ارزش‌های دینی اخلاقی می‌شود. امنیت فرهنگی شامل محافظت از عناصری نظیر آداب، اعتقادات، هویت ملی و ارزش‌های اخلاقی در برابر تعرضات داخلی و خارجی است. تقویت معنویت و ارزش‌های دینی-اخلاقی بخش مهمی از حفظ امنیت فرهنگی به شمار می‌رود. همچنین رسانه‌ها می‌توانند با خنثی‌سازی تبلیغات منفی، به حفظ امنیت فرهنگی کمک کنند. البته منظور از امنیت فرهنگی در اسلام، نفی و انکار سایر فرهنگ‌ها نیست. بلکه اسلام با تمام فرهنگ‌هایی که منطبق با فطرت و کرامت انسانی باشند، احترام متقابل دارد و خواهان گفتگو و تعامل با آنهاست. یک جامعه زمانی از امنیت فرهنگی برخوردار است که در برابر تهاجم فرهنگی، القای مفاهیم غلط اخلاقی و تزریق شبهات هویتی مصون بماند. همچنین، فساد اخلاقی مهم‌ترین تهدید فرهنگی است و باید با بازگشت به ارزش‌های اصیل دینی با این فساد مقابله کرد. ترویج مکارم اخلاق، معنویت و ارزش‌های دینی، نیز از راه‌های تأمین امنیت فرهنگی است.
معناشناسی
معنای امنیت
«امنیت» به معنای آسودگی و از بین رفتن هراس و نگرانی و در اصطلاح، عبارت است از: حس آسودگی، آسایش و رهایی در برابر خطرها و تهدیدات در ابعاد گوناگون. امنیت از جمله نیازهای نخستین زندگی انسان و از جمله حقوق طبیعی و مقدّم اوست. از دیدگاه اسلام، احساس امنیت واقعی برای انسان، تنها در سایه ایمان به خداوند حاصل می‌شود. امنیت به حسب مؤلفه‌های مختلف اقسام گوناگونی دارد مانند: امنیت فردی؛ اجتماعی؛ سیاسی؛ اقتصادی؛ فرهنگی؛ قضایی و غیره[۱].[۲]
معنای فرهنگ
«فرهنگ» عبارت است از منظومه‌ای پذیرفته‌شده از شایسته‌ها و ناشایسته‌ها که مجموعه‌ای از داوری‌های ارزشی برای تمامی رفتارهای اختیاری فردی و اجتماعی است. فرهنگ، نظامی هماهنگ و واحد از ارزش‌هاست که خاستگاه رفتارهای آگاهانه انسانی را تشکیل می‌دهد. هرگونه دگرگونی در فرهنگ منجر به تغییر رفتارها و بالعکس می‌شود. همه افراد و جوامع انسانی برای شکل‌دادن به رفتارهای هدفمند خود نیازمند چنین نظام ارزشی هستند که آن را «فرهنگ» می‌نامند[۳].
نگرش اسلامی به امنیت فرهنگی
در یک تعریف کلی و مشهور، فرهنگ عبارت است از مجموعه عادت‌ها، باورها، اعتقادات، اخلاقیات و ارزش‌هایی که می‌توانند به عنوان یک عامل مشترک در میان یک کشور جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند. به عبارت دیگر، فرهنگ به مجموعه ارزش‌هایی گفته می‌شود که بایستی مورد عمل و رعایت واقع شوند[۴]. بنابراین، امنیت فرهنگی این است که جامعه و افراد آن جامعه دارای مصونیت اخلاقی، فرهنگی و دینی باشند و در معرض تهدید پیرامون موارد مذکور نباشند. بر همین اساس می‌توان گفت که یک بخش دیگر امنیت، امنیت فرهنگی و امنیت اخلاقی است. مردم به جوانان و به فرزندان خود علاقه‌مندند و از اینکه آنها دچار اعتیاد شوند، دچار فساد اخلاق بشوند، دچار وسوسه‌هایی بشوند که آنها را از مسیر درست زندگی دور بیندازد، نگران‌اند؛ این نگرانی و دغدغه را چه کسی برطرف می‌کند؟ چه چیزی بر طرف می‌کند؟ امنیت فرهنگی[۵].
تذکر این نکته در اینجا ضروری است که در اندیشه‌های اسلامی، امنیت فرهنگی به معنای نفی سایر آیین‌ها و ارزش‌های حاکم در دیگر ملل و نحل نیست و نخواهد بود. اسلام به سایر فرهنگ‌ها و هنجارهای ارزشی مطابق با فطرت، شخصیت و کرامت انسانی احترام می‌گذارد و آنان را به مفاهمه و گفتگو دعوت می‌نماید[۶].
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: دانشنامه سیاسی، ص۳۸ ـ ۳۹، «امن».
- ↑ بستان، حسن، مقاله «امنیت»، دائرة المعارف قرآن کریم ج۴.
- ↑ ر.ک: اراکی، محسن، درس خارج فقه نظام فرهنگی اسلام
- ↑ امنیت، احمد جهان‌بزرگی.
- ↑ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، بیانات، ۱۵/۲/۱۳۸۴.
- ↑ غلامی، نجف علی، مقاله «نظام امنیتی دفاعی اسلام»، منظومه فکری آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ج۲ ص ۱۰۰۴.