علم معصوم به تمام موارد قرآن در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم به تمام موارد قرآن است. علم معصوم به تمام موارد قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم معصوم به تمام موارد قرآن در حدیث - علم معصوم به تمام موارد قرآن در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطدلیل روایی بر علم امامان به تمام قرآن
برخی از روایات دلالت دارند بر اینکه امامان (ع) عالم به تمام موارد قرآن هستند، مانند:
- امیرالمؤمنین (ع) فرمودند:[۱] «نازل نشد آیه‌ای از قرآن در شب یا روز در مورد آسمان و زمین و دنیا و آخرت و بهشت و جهنم و بیابان و کوه و روشنایی و تاریکی، مگر اینکه پیامبر (ص) آن را بر من خوانده و املاء می‌کرد و من با دست خودم آنها را می‌نوشتم و پیامبر تأویل و تفسیر آن و محکم و متشابه و خاص و عام آنها را به من یاد داد و از اینکه آن آیه چگونه نازل شد، کجا نازل شد و تا روز قیامت در مورد چه کسانی نازل شده است، مرا آگاه کرد. پیامبر (ص) برای من دعا کرد که خداوند به من قدرت فهم و حفظ این آیات را بدهد، پس من هیچ آیه‌ای کتاب خدا را فراموش نکرده‌ام»[۲].
- جابر از امام باقر (ع) نقل کرده که حضرت فرمودند: «هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند از ظاهر و باطن قرآن به طور کامل آگاه است، مگر اوصیا و جانشینان پیامبر»[۳].
- امام صادق (ع) به برخی از اصحابشان فرمودند: «مردم دربارۀ انبیای اولوالعزم و مولای شما امیرالمؤمنین (ع) چه می‌گویند؟» راوی میگوید: "گفتم آنان کسی را برتر از انبیای اولوالعزم نمی‌دانند" امام صادق (ع) فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی دربارۀ حضرت موسی (ع) فرمود: «وَ كَتَبْنا لَهُ فِي الْأَلْواحِ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مَوْعِظَةً»[۴] و نفرمود: «كُلِّ شَيْ‌ءٍ» و دربارۀ حضرت عیسی (ع) فرمود «وَ لِأُبَيِّنَ لَكُم بَعْضَ الَّذِي تَخْتَلِفُونَ فِيهِ»[۵] و نفرمود: «كُلِّ شَيْ‌ءٍ» امّا دربارۀ مولای شما امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهيداً بَيْني وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ»[۶] و خداوند عزوجل فرمود:
وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ
[۷] و علم این کتاب است كه نزد امیرالمؤمنین است».[۸]. - امام صادق (ع) فرمودند: «من زادۀ رسول خدایم و منم که کتاب خدا را می‌دانم، در آن است آغاز خلقت و آنچه تا روز قیامت خواهد بود و در اوست خبر آسمان و خبر زمین و خبر بهشت و جهنّم و خبر آنچه بود و خواهد بود. من اینها را می‌دانم چنان که گویی به کف دست خود می‌نگرم، خداوند عزوجل می‌فرماید: در اوست بیان هر چیزی»[۹].
- امام باقر (ع) به نقل از امام سجاد (ع) فرمودند: «خدا پیامبری را مبعوث نساخت مگر اینکه از علم، بخشی را به او سپرد، مگر نبی اکرم (ص) که خدا تمام علم را به او اعطاء نمود و فرمود: «تِبْياناً لِكُلِّ شَيءٍ»[۱۰] و در مورد حضرت موسی (ع) فرمود: «وَ كَتَبْنا لَهُ فِي الْأَلْواحِ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ مَوْعِظَةً»[۱۱] در مورد آصف بن برخیا فرمود: الَّذِي عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْكِتَابِ[۱۲] و نفرمود: كسی كه نزد او علم كتاب بود. در حقّ حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) فرمود: ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا[۱۳] پس این کلّ کتاب است و آن برگزیدگان ما هستیم»[۱۴].
- امام صادق (ع) می‌فرمودند: «من می‌دانم هر آنچه را که در آسمان‌ها و زمین است و می‌دانم هر آنچه را که در بهشت و جهنّم است؛ و می‌دانم آنچه را که بوده و خواهد بود»؛ سپس مکثی کرد و مشاهده نمود این سخن بر شنوندگان بزرگ جلوه کرده است؛ لذا فرمودند: «من این امور را از کتاب خدا دانسته‌ام؛ خدای عزّوجلّ فرموده در آن است بیان هر چیزی». باز فرمودند: «خداوند متعال می‌فرماید: وَمَا مِنْ غَائِبَةٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ[۱۵] سپس فرمود: ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا[۱۶] و ما هستیم آن برگزیدگان خدا که این کتاب را به میراث به ما داده است که در آن است بیان هر چیزی»[۱۷].
- برید بن معاویه میگوید:[۱۸] از امام باقر (ع)دربارۀ آیۀ: «قُلْ كَفى بِاللَّهِ شَهيداً بَيْني وَ بَيْنَكُمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتابِ» سؤال کردم؟ حضرت فرمودند: «خداوند از مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ[۱۹] خصوص ما را قصد کرده و علی نخستین و برترین و بهترین ماست»[۲۰].
- در روایت دیگری امام صادق (ع) فرمودند:[۲۱] «به خدا سوگند، همه علم کتاب نزد ماست»[۲۲].
همچنین برخی روایات ذیل آیۀ 
وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ
[۲۳] راسخان در علم را به خصوص امامان معصوم (ع) تفسیر کرده و دلیل دیگری بر حصر همۀ علوم و معانی قرآن در دوازده امام است،[۲۴] یعنی اینکه فقط ایشان عالم به تمام موارد موجود در قرآن هستند. مرحوم کلینی بابی با عنوان: «أَنَ الرَّاسِخِينَ فِي الْعِلْمِ هُمُ الْأَئِمَّةُ»[۲۵] باز کرده و در آن روایاتی آورده است، مانند: امام صادق (ع) فرمودند:[۲۶] «نَحْنُ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ وَ نَحْنُ نَعْلَمُ تَأْوِيلَه»[۲۷].
منابع
پانویس
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج ۱، ص۱۹۸.
- ↑ ر.ک: عظیمی، محمد صادق، سیر تطور گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۱۷۱؛ افتخاری، سید ابراهیم، بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد، ص۸۱.
- ↑ ر.ک: عظیمی، محمد صادق، سیر تطور گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۱۷۱؛ بابایی، علی اکبر، اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن، ماهنامۀ معرفت، ش ۳۸، ص۲۷.
- ↑ سورۀ اعراف، آیۀ ۱۴۵.
- ↑ سورۀ زخرف، آیۀ ۶۳.
- ↑ سورۀ رعد، آیۀ ۴۳.
- ↑ «و کلیدهای (چیزهای) نهان نزد اوست؛ (هیچ کس) جز او آنها را نمی‌داند؛ و او آنچه را در خشکی و دریاست می‌داند و هیچ برگی فرو نمی‌افتد مگر که او آن را می‌داند و هیچ دانه‌ای در تاریکی‌های زمین و هیچ تر و خشکی نیست جز آنکه در کتابی روشن آمده است» سوره انعام، آیه ۵۹.
- ↑ ر.ک: ایمانی، احد، وبگاه بهترین سخن‌ها.
- ↑ ر.ک: ایمانی، احد، وبگاه بهترین سخن ها.
- ↑ سورۀ نحل، آیۀ ۸۹.
- ↑ سورۀ اعراف، آیۀ ۱۴۵.
- ↑ «آن که دانشی از کتاب (آسمانی) با خویش داشت گفت: من پیش از آنکه چشم بر هم زنی آن را برایت می‌آورم و چون (سلیمان) آن (اورنگ) را نزد خود پای برجا دید گفت: این از بخشش (های) پروردگار من است تا بیازمایدم که سپاس می‌گزارم یا ناسپاسی می‌کنم و هر که سپاس گزارد تنها به سود خویش گزارده است و هر که ناسپاسی کند بی‌گمان پروردگار من بی‌نیازی ارجمند است» سوره نمل، آیه ۴۰.
- ↑ «سپس این کتاب را به کسانی از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است» سوره فاطر، آیه ۳۲.
- ↑ ر.ک: ایمانی، احد، وبگاه بهترین سخن ها.
- ↑ «و هیچ (چیز) پنهانی در آسمان و زمین نیست مگر که در کتابی روشنگر (آمده) است» سوره نمل، آیه ۷۵.
- ↑ «سپس این کتاب را به کسانی از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخی از آنان، ستمکاره با خویشند و برخی میانه‌رو و برخی با اذن خداوند در کارهای نیک پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است» سوره فاطر، آیه ۳۲.
- ↑ ر.ک: ایمانی، احد، وبگاه بهترین سخن‌ها .
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۲۹.
- ↑ «و کافران می‌گویند: تو فرستاده (خداوند) نیستی؛ بگو: میان من و شما خداوند و کسی که دانش کتاب نزد اوست، گواه بس» سوره رعد، آیه ۴۳.
- ↑ ر.ک: بابایی، علی اکبر، اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن، ماهنامۀ معرفت، ش ۳۸، ص۲۷.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۵۷.
- ↑ ر.ک: بابایی، علی اکبر، اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن، ماهنامۀ معرفت، ش ۳۸، ص۲۷.
- ↑ «اوست که این کتاب را بر تو فرو فرستاد؛ برخی از آن، آیات «محکم» (/ استوار/ یک رویه) اند، که بنیاد این کتاب‌اند و برخی دیگر (آیات) «متشابه» (/ چند رویه) اند؛ اما آنهایی که در دل کژی دارند، از سر آشوب و تأویل جویی، از آیات متشابه آن، پیروی می‌کنند در حالی که تأویل آن را جز خداوند نمی‌داند و استواران در دانش، می‌گویند: ما بدان ایمان داریم، تمام آن از نزد پروردگار ماست و جز خردمندان، کسی در یاد نمی‌گیرد» سوره آل عمران، آیه ۷.
- ↑ ر.ک: بابایی، علی اکبر، اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن، ماهنامۀ معرفت، ش ۳۸، ص۲۷.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۱۳.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص۲۱۳.
- ↑ ر.ک: بابایی، علی اکبر، اهل بیت پیامبر مفسران آگاه به تمام قرآن، ماهنامۀ معرفت، ش ۳۸، ص۲۷.