بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (پایان‌نامه)
بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (با تکیه بر آراء شیخ صدوق و شیخ مفید)، عنوان پایان‌نامه‌ای است به قلم سید ابراهیم افتخاری که در آن موضوع شئون امامت در مکتب قم و بغداد، مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد. این پایان‌نامه با همراهی حمید رضا شریعتمداری به عنوان استاد راهنما و حمید ملک‌مکان به عنوان استاد مشاور تدوین و در دانشکده شیعه‌شناسی وابسته به دانشگاه ادیان و مذاهب دفاع شده است.[۱]
| بررسی مقایسه‌ای شئون امامت در مکتب قم و بغداد (با تکیه بر آراء شیخ صدوق و شیخ مفید) | |
|---|---|
 | |
| زبان | فارسی |
| پژوهشگر | سید ابراهیم افتخاری (ایران) |
| استاد راهنما | حمید رضا شریعتمداری (ایران) |
| موضوع | امامت |
| مذهب | شیعه |
| سال دفاع | ۱۳۹۱ |
| وابسته به | دانشگاه ادیان و مذاهب، ایران |
| وبگاه معرف | دانشنامه مجازی امامت و ولایت |
چکیده پایان‌نامه
- پژوهشگر این پایان‌نامه در ابتدای چکیده خود می‌گوید: «امامت از اصول مهم شیعه امامیه است. از همان آغاز امامت امامان شیعه تا کنون، مباحث فراوانی در مورد وظایف، مقامات و ویژگی‌های امام در اندیشه علمای شیعه بیان شده است. با مراجعه به دیدگاه علمای امامیه در طول تاریخ، خصوصا محدثین قم و متکلمین بغداد در قرن‌های چهارم و پنجم هجری، می‌بینیم که ایشان، امام را صاحب علم گسترده الهی دانسته‌اند، البته محدثین مکتب قم، گستره علم امام را بسیار وسیع و همه جانبه دانسته، اما بیشتر متکلمین مکتب بغداد، گستره علم امام را، محدود به حوزه وظایف امام، که بیشتر در امور دینی جامعه است می‌دانند. هم محدثین قم و هم متکلمین بغداد، علم غیب بالذات و بنفسه را برای امام، به صورت مستدل، نفی کرده، اما قائل به علم غیب مستفاد برای امام هستند، و برای آن هم دلیل و شاهد ذکر کرده‌اند؛ البته در گستره علم غیب، با هم اختلافاتی دارند. در مورد عصمت نیز، هر دو مکتب قائل به وجوب معصوم بودن امام از همه گناهان صغیره و کبیره، عمدی و سهوی هستند و سهو و نسیان را برای امام جایز نمی‌دانند، ولی در جزئیات برخی مسائل با هم اختلافاتی دارند؛ شیخ صدوق، به خاطر قبول روایات سهوالنبی، وقوع سهو و نسیان از پیامبر خاتم(ص) در نماز را جایز می‌داند، شیخ مفید [نظریه سهوالنبی]](ص) را با قاطعیت رد می‌کند، اما از سوی دیگر معتقد است که پیامبر(ص) چون انسان است، برایش جایز است که خواب مانده و نماز صبحش قضا شود. هر دو مکتب، در وجوب منصوص بودن امام و انتخاب الهی ایشان، اختلافی نداشته و هر نوع انتخاب مردمی امام را مردود می‌دانند؛ و در کنار وجود نص بر امامت، معجزه را نیز برای شناخت امام، واجب می‌دانند. در وجوب افضلیت و اشجعیت برای امام نیز اختلافی ندارند».[۱]
فهرست پایان‌نامه
فصل اول: کلیات
فصل دوم: تحلیل معناشناختی و ارکان اصلی تحقیق
- روابط و تأثیرات متقابل مکتب قم و سنّت حدیثی كوفه؛
- مهم‌ترین شخصیت‌های قم؛
- مهم‌ترین شاخصه‌های مورد بحث مکتب قم؛
- پیدایش و گسترش مكتب بغداد؛
- حوزه حدیثی؛
- عقل‌گرایی؛
- تقابل مکتب قم و بغداد؛
- زندگینامه شیخ صدوق؛
- آثار صدوق؛
- شاگردان صدوق.
فصل سوم: علم امام از نگاه مکتب قم و بغداد
- منبع و مأخذ علم امام؛
- تحدیث و الهام؛
- الواح و کتب خاص؛
- وراثت از پیامبران و امامان قبل از خود؛
- وجود ستونی از نور؛
- افزایش علم امام در هر شب جمعه؛
- عرضه اعمال انسان‌ها به امام؛
- در مکتب بغداد:
- تحدیث و الهام؛
- اخذ علم از پیامبر و امام قبلی؛
- عرضه اعمال انسان‌ها بر امام؛
- دامنه و گستره علم امام؛
- در مکتب قم:
- علم همه جانبه به قرآن؛
- علم به ماکان و ما یکون و ما هو کائن؛
- علم به همه زبان‌ها و لغات؛
- علم به کتب انبیاء گذشته؛
- در مکتب بغداد:
- گستره علم امام در نظر شیخ مفید؛
- علم به فهم کتاب و فصل خطاب و علم به اسباب و مسببات؛
- علم امام به مشاغل و زبان‌ها و لغات؛
- علم به ضمائر و کائنات؛
- تقسیم‌بندی شیخ مفید از اقوال در مورد علم امام به بواطن امور؛
- گستره علم امام از دیدگاه سید مرتضی؛
- کامل بودن علم امام؛
- دامنه علم واجب امام، فقط در حیطه مسائل دین و احکام شریعت است؛
- وجوب کامل بودن علم امام، به خاطر امامتش است و نه علم شخصی؛
- علم امام به سایر علوم و فنون و اخبار، ملازمه‌ای با امامتش ندارد؛
- علم امام به سیاست؛
- گستره علم امام از دیدگاه شیخ طوسی؛
- علم گسترده امام به احکام شریعت؛
- علم امام به سیاست و تدبیر؛
- علم امام به مشاغل و فنون؛
- علم امام به علم قرون و فصل‌الخطاب و علم‌الاسباب؛
- علم امام به منایا و بلایا و علم به گذشته و آینده؛
- علم غیب.
فصل چهارم: عصمت از نگاه مکتب قم و بغداد
- چیستی عصمت؛
- دلایل عصمت امام؛
- در مکتب قم:
- در مکتب بغداد:
- ادله عقلی؛
- ادله نقلی؛
- گستره عصمت امام؛
- در مکتب قم:
- در مکتب بغداد:
- بررسی نظریه سهوالنبی؛
- سهو و اسها؛
- غلو منکران سهو پیامبر(ص)؛
- نقد نظریه شیخ صدوق؛
- نظر شیخ طوسی؛
- نظر شیخ مفید؛
- رد سهو توسط پیامبر(ص) و جواز غلبه خواب بر ایشان؛
- چرایی تقصیر قمی‌ها در نظر شیخ مفید؛
- تحلیل و نتیجه‌گیری از نظریه سهوالنبی؛
- اجماع علمای امامیه بر عدم جواز وقوع سهو از پیامبر و امام؛
فصل پنجم: نص در مکتب قم و بغداد
- چرایی منصوص بودن امام از دیدگاه مکتب قم؛
- وجود نصوص بر ۱۲ نفر بودن امامان بعد از پیامبر اکرم(ص)؛
- ادله وجوب نص؛
- اثبات امامت امام دوازدهم به وسیله نص؛
- وجود نص، امر را بر امام سهل و آسان می‌کند؛
- وجود نص، دلیلی بر رد واقفیه؛
- برخورد اصحاب ائمه(ع) با نص؛
- نص در مکتب بغداد؛
- تفاوت شناخت اصل وجود امام و شناخت مصداق امام؛
- چند نمونه از نصوص بر امامت امامان؛
- نص از کجا صادر می‌شود؟
- تقسیم‌بندی سید مرتضی از انواع نص؛
- دلایل وجوب نص.
فصل ششم: معجزه از دیدگاه مکتب قم و بغداد
- در مکتب قم:
- معجزه، دلیل شناختن امام عصر است؛
- بینا شدن چشم ابوبصیر با معجزه امام باقر(ع)؛
- معجزه امام صادق(ع) به وسیله اسم اعظم؛
- تولد شیخ صدوق، معجزه امام عصر(ع)؛
- اسامی کسانی که معجزات امام عصر(ع) را مشاهده کرده‌اند؛
- طلا شدن ریگ زمین توسط امام زمان(ع)؛
- برخی دیگر از معجزات امامان؛
- فهرست برخی دیگر از معجزات امامان؛
- در مورد کتاب معجزات و نشانه‌ها؛
- در مکتب بغداد:
- ظهور معجزات، دلیل واجب‌الطاعه بودن امامان؛
- ظهور معجزه از امامان از نظر عقل و سمع؛
- چون معجزه دلیل عصمت است، انسان فاسق نمی‌تواند معجزه کند؛
- شرایط وقوع معجزه برای امام و افراد صالح؛
- پاسخ به یک شبهه در مورد ظهور و عدم ظهور معجزه از امام؛
- وقت ظهور معجزه از امام؛
- بخشی از معجزات امام علی(ع) و توضیحات شیخ مفید؛
- معجزه امام صادق(ع)؛
- معجزات امام عصر(ع)؛
- ظهور معجزه از اصحاب امامان.
فصل هفتم: اشجعیت و افضلیت
- در مکتب قم:
- در مکتب بغداد:
- ادله افضلیت امام؛
- افضل ظاهری و مفضول باطنی؛
- راه شناخت افضل مردم؛
- اشجعیت امام؛
- فهرست منابع.
دربارهٔ پدیدآورندگان
| سید ابراهیم افتخاری (پژوهشگر) |
|---|
 |
| حمید رضا شریعتمداری (استاد راهنما) |
|---|
 |
| حمید ملک‌مکان (استاد مشاور) |
|---|
 |
استخراج مقاله از پایان‌نامه
چاپ پایان‌نامه به صورت کتاب
در این باره، اطلاعاتی در دست نیست.
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت با پدیدآورنده
- ↑ مکاتبه اختصاصی دانشنامه مجازی امامت و ولایت با پدیدآورنده
- ↑ وبگاه راسخون
- ↑ شبکه جامع کتاب گیسوم