علم شأنی در حدیث

این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم شأنی است. علم شأنی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم شأنی در حدیث - علم شأنی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

کسانی که قائل به علم اشائی و ارادی معصوم هستند به برخی از روایات استدلال کرده‌اند و مضمون آنها این است، اهل بیت (ع) هر گاه بخواهند، خداوند آنان را آگاه می‏‌سازد، اما اگر مصلحت در ندانستن چیزی باشد کاری نمی‌کنند که آن را بدانند.

در اصول کافی بابی وجود دارد با عنوان: «بابُ أنَّ الأئِمَةَ إِذَا شَاءُوا أَنْ یَعْلَمُوا عُلِّمُوا». سه روایت مختلف از امام صادق (ع) وارد شده که فرمودند: "امام هر گاه بخواهد می‌داند و یا هر وقت بخواهد خداوند آگاهش می‌کند": «إِنَّ الْإِمامَ إِذَا شَاءَ أَنْ یَعْلَمَ عُلِّم»، «إِنَّ الْإِمَامَ إِذَا شَاءَ أَنْ يَعْلَمَ أُعْلِم» و «إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ یَعْلَمَ شَیْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ». این روایات علم امام را منوط بر تعلیم الهی کرده‌اند.

روایات دربارۀ علم فعلی

برخی از روایات هم دال بر فعلی بودن علم امام هستند مانند روایاتی که می‌‌فرماید: «عِلْمَ مَا یَکُونُ وَ مَا هُوَ کَائِنٌ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَهُ» نزد امام است. مفضل بن عمر نقل می‌‌کند، امام صادق (ع) فرمودند: «خداوند واجب می‌کند طاعت عبدی را بر بندگان و بعد از آن بنده می‌پوشاند خبر آسمان را؟ نه به خدا قسم خداوند کریم و رحیم‌تر از آن است که واجب کند اطاعت عبدی را بعد از آن بپوشاند خبر آسمان و صبح و شام را».

منابع

1. نصیری، محمد حسین، گستره علم امام از دیدگاه آیات و روایات
2. سبحانی، سید محمد جعفر، منابع علم امامان شیعه
3. مطهری، منصف علی، علم ائمه از نظر عقل و نقل