حارث بن عبدالمطلب هاشمی
آشنایی اجمالی
وی از قبیله بنی هاشم و بزرگ‌ترین فرزند عبدالمطلب بن هاشم بود که پدرش را در کندن چاه زمزم یاری رساند[۱] و براساس برخی اخبار پیش از ولادت رسول خدا (ص) درگذشت[۲]. بنابراین، جایی برای سخن درباره صحابی بودن وی نیست. با این حال ابن ابی حاتم[۳]، او را صحابی و کارگزار رسول خدا (ص)، معرفی کرده است، اما ابن حجر[۴]، شرح حال او را در بخش چهارم الاصابه (توهمات) آورده، می‌گوید: ابن ابی حاتم به اشتباه وی را صحابی و از جمله کارگزاران رسول خدا (ص)، ابوبکر، عمر و عثمان بر مکه دانسته است. ابن حجر معتقد است ابن ابی حاتم اطلاعات مربوط به نواده وی حارث بن نوفل بن حارث بن عبدالمطلب را با وی درآمیخته است. همان گونه که ابن حجر یاد کرده، منابع از کارگزاری نوفل بن حارث نواده حارث بن عبدالمطلب، برای رسول خدا (ص) و خلفای بعدی باد کرده‌اند[۵].[۶]
خانه حارث بن عبدالمطلب
یکی از خانه‌های مهم شهر مکه که شاهد حادثه بزرگی در تاریخ اسلام یعنی انذار عشيرتك الاقربين بوده متعلق به «حارث» فرزند عبدالمطلب است[۷]. پس از نزول آیه ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾[۸] پیامبر(ص) بر کوه مروه ایستاد و طوایف و قبایل اقوام خود را ندا داد: ای آل فِهر! آل غالب! ای آل مُرَّه! ای آل عبد مناف و...، هنگامی که همه آنان نزد پیامبر(ص) جمع شدند آن حضرت ایشان را به خانه «حارث بن عبدالمطلب» برد و به علی(ع) فرمود طعامی تهیه کرده و از آنان پذیرایی کند. در این حین رسالت الهی خود را به آنان ابلاغ فرمود، ولی ابولهب او را به جادوگری و سحر متهم کرد و حاضران نیز منزل را ترک کردند. برای بار دیگر پیامبر(ص) آنان را دعوت و رسالت خود را مجدداً اعلام کرد؛ آن‌گاه فرمود: کدام یک از شما با گواهی دادن بر نبوت من؛ وزیر، وصی و جانشین من خواهید بود؟ این سخن را سه بار تکرار فرمود و هیچ کس جز علی بن ابی طالب(ع) او را تأیید نکرد که برای سه بار به پیامبر(ص) لبیک گفت. آن گاه رسول خدا(ص) فرمودند: «این علی، برادر، وصی و جانشین من است، سخن او را بشنوید و از او اطاعت کنید». از همین هنگام بود که جانشینی و وصایت علی(ع) از سوی پیامبر(ص) اعلان گردید. در این میان عده‌ای با حالت تمسخر به ابوطالب گفتند: «تو دعوت شده‌ای تا از فرزند خردسالت یعنی علی(ع) اطاعت کنی»[۹]. این خانه که در پشت صفا و مروه و در شعب بنی‌هاشم قرار داشت در توسعه‌های دوران سعودی تخریب گردید.[۱۰]
جستارهای وابسته
- بنی هاشم (قبیله)
- عبدالمطلب بن هاشم (پدر)
- حارث بن نوفل بن حارث بن عبدالمطلب (نوه)
منابع
پانویس
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۴۳؛ ابن قتیبه، المعارف ص۱۲۶.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۴، ص۳۹۹؛ فرزندان وی را بنگرید: ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، جمهره، ص۷۰.
- ↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۸۴.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۶۶.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۲؛ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۶۳.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حارث بن عبدالمطلب هاشمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۴۷۵.
- ↑ تاریخ یعقوبی، یعقوبی، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ «و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.
- ↑ بحار الانوار، ج۱۸، ص۱۹۶؛ ارشاد، مفید، ص۲۴؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۶۲.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۴۴۷.