سخاوت در حدیث
مقدمه
- امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "بزرگان مردم در دنیا بخشندگان، و در آخرت پرهیزگاران هستند) [۱]؛
- امام صادق (ع) فرمودند: "خداوند - تبارک و تعالی! - اسلام را به عنوان دین برای شما برگزید، از این رو بهوسیله بخشش و نیکوخلقی، همنشین و همراهی خوب برای اسلام باشید" [۲]؛
- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "خداوند متعال میفرماید: نیکی و نیکوکاری هدیّهای از جانب من است، که به بنده مؤمن خود میدهم: حال اگر آن را پذیرفت از من و بهواسطه رحمت من پذیرفته است، و اگر آن را رد نمود بهواسطه گناه خودش از آن محروم مانده است، و این محرومیّت از جانب خود اوست نه از جانب من. و هر بندهای را که بیافرینم پس آنگاه به سوی ایمان هدایتش کنم و خُلقش را نیکو گردانم و او را به بُخل مبتلا نسازم، بدون تردید برای او پایانی خیر مقدّر کردهام" [۳]؛
- امام رضا (ع) فرمودند: "در خروس سفید پنج صفت از صفات انبیاء وجود دارد: شناخت هنگام نماز، غیرت، بخشش، شجاعت و آمیزش بسیار با همسر" [۴]؛
- امام رضا (ع) فرمودند: "انسان بخشنده به خداوند نزدیک است، به بهشت نزدیک است، به مردمان نزدیک است؛ و انسان بخیل از خداوند دور است، از بهشت بهدور است، از مردم دور است. وشاء گوید: نیز شنیدم که آنحضرت (ع) میفرمود: بخشش درختی در بهشت است، هرکس به شاخهای از شاخههای آن در آویزد به بهشت وارد میشود" [۵]؛
- امام رضا (ع) فرمودند: "انسان بخشنده از غذای مردم میخورد تا آنان نیز از غذای او بخورند، در حالی که انسان بخیل از غذای مردم نمیخورد تا آنان نیز از غذای او نخورند" [۶]؛
- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "بخشش درختی از درختان بهشت است، که شاخههائی آویزان در دنیا دارد، از این رو هرکس که بخشنده باشد به یکی از این شاخهها چنگ زده، و آن شاخه او را به بهشت رهنمون میشود. و بُخل نیز درختی از درختان جهنّم است که شاخههائی آویزان در دنیا دارد، از این رو هر کس که بخیل باشد به یکی از این شاخهها چنگ زده و آن شاخه او را به جهنم میکشد" [۷]؛
- امام صادق (ع) فرمودند: "بخشنده کریم کسی است که مال خود را در موضع صحیح و به حقّ آن خرج میکند" [۸]؛
- پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "بخشش درختی است که ریشه آن در بهشت است، و خود بر دنیا سایه افکنده؛ هر کس که به شاخهای از آن دست زند او را به بهشت میکشاند" [۹]؛
- امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "سه مطلب از دروازههای نیکی است: بخشنده بودن، خوش سخن بودن، و صبر بر آزار نمودن" [۱۰]؛
- از امام صادق (ع) روایت شده که ایشان فرمودند: "نادان بخشنده برتر از آگاه بخیل است. همیشان در حدیثی دیگر فرمودند: پیامبر اکرم (ص) میفرمایند: بهدرستی که جوان بخشندهای که تازه سر در راه گناه نهاده باشد، نزد خداوند عزیزتر از پیرمرد عابد بخیل است. نیز پیامبر اکرم (ص) فرمودند: مردان بر چهار دستهاند: سخی، کریم، بخیل، و لئیم؛ سخی کسی است که خود بهره میبرد و به دیگران نیز بهره میرساند؛ کریم کسی است که خود بهره نمیبرد امّا به دیگران بهره میرساند؛ بخیل کسی است که خود بهره میبرد امّا به دیگران بهره نمیرساند؛ و لئیم کسی است که نه خود بهره میبرد و نه به دیگران بهره میرساند" [۱۱]؛
- امام حسین (ع) فرمودند: "آن کس که بخشش تو را بپذیرد، تو را بر بخشیدن یاری کرده است" [۱۲]؛
- بنا بر آنچه در "غُرر الحکم" آمده است امیرالمؤمنین (ع) فرمودند:
- الف: "بخشنده بودن خوی انبیاء است؛
- ب: بخشندگی و شجاعت، دو خوی شریف و بزرگوارند که خداوند آن دو را در کسی که او را دوست دارد و آزمایشش کرده است، مینهد؛
- ج: شجاع ترین مردم، بخشندهترین آنان است؛
- د: برترین خویها بخشندگی است، و فائدة عدل از تمامی خویهای دیگر عامتر است؛
- س: بخشندگی ثمره عقل، و قناعت دلیل شرافت است؛
- ق: بخشندگی، پوشنده عیبها است"[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ « عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ (ع) قَالَ: سَادَةُ النَّاسِ فِي الدُّنْيَا الْأَسْخِيَاءُ وَ فِي الْآخِرَةِ الْأَتْقِيَاءُ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۰.
- ↑ « عَنِ الصَّادِقِ (ع) أَنَّهُ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى رَضِيَ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً فَأَحْسِنُوا صُحْبَتَهُ بِالسَّخَاءِ وَ حُسْنِ الْخُلُقِ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۰.
- ↑ « عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) عَنْ آبَائِهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى الْمَعْرُوفُ هَدِيَّةٌ مِنِّي إِلَى عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ فَإِنْ قَبِلَهَا مِنِّي فَبِرَحْمَةٍ مِنِّي فَإِنْ رَدَّهَا فَبِذَنْبِهِ حُرِمَهَا وَ مِنْهُ لَا مِنِّي وَ أَيُّمَا عَبْدٍ خَلَقْتُهُ فَهَدَيْتُهُ إِلَى الْإِيمَانِ وَ حَسَّنْتُ خُلُقَهُ وَ لَمْ أَبْتَلِهِ بِالْبُخْلِ فَإِنِّي أُرِيدُ بِهِ خَيْراً»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۱.
- ↑ « قَالَ الرِّضَا (ع) فِي الدِّيكِ الْأَبْيَضِ خَمْسُ خِصَالٍ مِنْ خِصَالِ الْأَنْبِيَاءِ مَعْرِفَتُهُ بِأَوْقَاتِ الصَّلَاةِ وَ الْغَيْرَةُ وَ السَّخَاءُ وَ الشَّجَاعَةُ وَ كَثْرَةُ الطَّرُوقَةِ»؛ بحار الأنوار، ج۷۱، ص۳۴۲.
- ↑ « عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا (ع) يَقُولُ السَّخِيُّ قَرِيبٌ مِنَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْجَنَّةِ قَرِيبٌ مِنَ النَّاسِ وَ الْبَخِيلُ بَعِيدٌ مِنَ اللَّهِ بَعِيدٌ مِنَ الْجَنَّةِ بَعِيدٌ مِنَ النَّاسِ وَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ السَّخَاءُ شَجَرَةٌ فِي الْجَنَّةِ مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِهَا دَخَلَ الْجَنَّةَ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۲.
- ↑ « عَنِ الرِّضَا (ع) قَالَ: السَّخِيُّ يَأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِيَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ وَ الْبَخِيلُ لَا يَأْكُلُ مِنْ طَعَامِ النَّاسِ لِئَلَّا يَأْكُلُوا مِنْ طَعَامِهِ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۲.
- ↑ « عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِنَّ السَّخَاءَ شَجَرَةٌ مِنْ أَشْجَارِ الْجَنَّةِ لَهَا أَغْصَانٌ مُتَدَلِّيَةٌ فِي الدُّنْيَا فَمَنْ كَانَ سَخِيّاً تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِهَا فَسَاقَهُ ذَلِكَ الْغُصْنُ إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْبُخْلُ شَجَرَةٌ مِنْ أَشْجَارِ النَّارِ لَهَا أَغْصَانٌ مُتَدَلِّيَةٌ فِي الدُّنْيَا فَمَنْ كَانَ بَخِيلًا تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِهَا فَسَاقَهُ ذَلِكَ الْغُصْنُ إِلَى النَّارِ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۲.
- ↑ « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع): السَّخِيُّ الْكَرِيمُ الَّذِي يُنْفِقُ مَالَهُ فِي حَقِّ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۷.
- ↑ « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) السَّخَاءُ شَجَرَةٌ أَصْلُهَا فِي الْجَنَّةِ وَ هِيَ مُطَلَّةٌ عَلَى الدُّنْيَا مَنْ تَعَلَّقَ بِغُصْنٍ مِنْهَا اجْتَرَّهُ إِلَى الْجَنَّةِ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۷.
- ↑ « عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع) ثَلَاثٌ مِنْ أَبْوَابِ الْبِرِّ سَخَاءُ النَّفْسِ وَ طِيبُ الْكَلَامِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْأَذَى»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۴.
- ↑ « رُوِي عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: لَجَاهِلٌ سَخِيٌّ أَفْضَلُ مِنْ سَائِحٍ بَخِيلٍ. وَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) لَشَابٌّ مُرَهَّقٌ فِي الذُّنُوبِ سَخِيٌّ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ شَيْخٍ عَابِدٍ بَخِيلٍ... وَ قَالَ النَّبِيُّ (ص) الرِّجَالُ أَرْبَعَةٌ سَخِيٌّ وَ كَرِيمٌ وَ بَخِيلٌ وَ لَئِيمٌ فَالسَّخِيُّ الَّذِي يَأْكُلُ وَ يُعْطِي وَ الْكَرِيمُ الَّذِي لَا يَأْكُلُ وَ يُعْطِي وَ الْبَخِيلُ الَّذِي يَأْكُلُ وَ لَا يُعْطِي وَ اللَّئِيمُ الَّذِي لَا يَأْكُلُ وَ لَا يُعْطِي»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۶.
- ↑ « قَالَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ (ع) مَنْ قَبِلَ عَطَاءَكَ فَقَدْ أَعَانَكَ عَلَى الْكَرَمِ»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۵۷.
- ↑ « قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ(ع) فِی غُرَرُ الْحِکَم: الف: السَّخَاءُ خُلُقُ الْأَنْبِيَاءِ؛ ب: السَّخَاءُ وَ الشَّجَاعَةُ غَرَائِزُ شَرِيفَةٌ يَضَعُهَا اللَّهُ سُبْحَانَهُ فِيمَنْ أَحَبَّهُ وَ امْتَحَنَهُ؛ ج: أَشْجَعُ النَّاسِ أَسْخَاهُمْ؛ د: أَكْرَمُ الْأَخْلَاقِ السَّخَاءُ وَ أَعَمُّهَا نَفْعاً الْعَدْلُ؛ س: السَّخَاءُ ثَمَرَةُ الْعَقْلِ وَ الْقَنَاعَةُ بُرْهَانُ النُّبْلِ؛ ق: السَّخَاءُ سَتْرُ الْعُيُوبِ»؛
- ↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۲، ص ۳۵۷-۳۶۱.